Niedożywienie: występowanie,

przyczyny, następstwa.
Rodzaje niedożywienia. Ocena
stanu odżywienia

Dr hab.n.med. Ewa Matuszczak

 Niedożywienie
• Stan, który rozwija się z powodu niedostatecznego
przyswajania lub nadmiernych strat substancji
odżywczych, niezbędnych do utrzymania zdrowia
tkanek i czynności organów i narządów
• Stan, w którym dochodzi do widocznych zmian w
składzie ciała, jego funkcjonowaniu i objawach
klinicznych na skutek niedoboru, nadmiaru bądź
braku równowagi w podaży składników
odżywczych.
• Klasyfikacja zaburzeń podaży (białko, energia)
• Przeżywienie
• Otyłość
• Niedożywienie Marasmus Kwashiorkor
• ESPEN, 2010
Różnice metaboliczne typów niedożywienia

• Przeżywienie vs. Niedożywienie

• Azotemia Utrata beztłuszczowej masy ciała

• Stłuszczenie wątroby vs.Opóźnione gojenie ran

• Hyperkapnia Zaburzony układ obrony
immunologicznej
• Hyperglikemia Wzrost infekcji
• Hyperlipidemia
• Wzrost objętości płynów
 Niedożywienie typu
marasmus
• zmniejszenie masy ciała,
• zmniejszenie wskaźników antropometrycznych oraz
immunologicznych,
• zachowanie prawidłowych stężeń białka i albuminy,
• następstwo przewlekłego, niepowikłanego głodzenia,
• w większości wypadków wystarczające jest uzupełnienie
niedoborów na drodze żywienie dojelitowego (doustne lub
zgłębnik),
• żywienie należy rozpoczynać powoli w celu prawidłowego
przeprowadzenia readaptacji jelita cienkiego do
wchłaniania i trawienia pokarmów
 Niedożywienie typu
kwashiorkor
• spadek stężenia białek w surowicy (szczególnie albuminy i innych białek o
krótkim okresie półtrwania),
• spadek odporności komórkowej,
• w zaawansowanych postaciach: obrzęki, zaburzenia gospodarki elektrolitowej,
• często u ludzie pierwotnie dobrze odżywionych po dużym urazie, operacji lub
zakażeniu, zwłaszcza pod wpływem dużego stresu (np. u chorego, który po
zabiegu otrzymuje jedynie 5% glukozę lub podobne płyny, bez uzupełnienia
strat białka),
• ze względu na szybki jego rozwój, nie dochodzi do zmniejszenia się rezerw
tłuszczowych i masy mięśniowej, wskaźniki antropometryczne pozostawać
mogą w normie,
• spadek stężenia albuminy, transferyny, prealbumin i całkowitej ilości
limfocytów (CLL),
• leczeniem z wyboru jest żywienie pozajelitowe
 Niedożywienie typu
mieszanego
• spadek masy ciała,
• spadek stężenia białek w surowicy, zmniejszenie odporności
komórkowej, zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej,
• często u chorych w fazie katabolizmu, nie otrzymujących
dostatecznej podaży białka i substancji energetycznych lub u
chorych z wyniszczeniem typu marasmus po przebytej operacji,
• jeżeli przeważa niedożywienie typu kwashiorkor, leczeniem z
wyboru jest żywienie pozajelitowe,
• u wyniszczonych chorych po urazie lub operacji, u których
niedożywienie nie zostało rozpoznane i leczone we wczesnym
okresie
• Niedobór żelaza – niedokrwistość
niedobarwliwa
• Niedobór cynku – upośledzenie gojenia ran,
utrata włosów, zaburzenia odczuwania smaku,
uszkodzenie powonienia
• Niedobór selenu – niedobór peroksydazy
selenowej – brak stabilności błon
komórkowych – bóle mięśniowe,
zwyrodnienie mięśnia sercowego
 Przyczyny niedożywienia
• Niedostateczne spożycie
• Zwiększone zapotrzebowanie
• Nadmierne straty, np.: biegunka, niewydolność
nerek
• Choroby przewlekłe – przewodu pokarmowego,
nerek, wątroby, serca i płuc, nowotwory
• Uzależnienia np.: leki, alkohol, narkotyki
• Czynniki ekonomiczne i socjalne
 Czynniki ryzyka niedożywienia
• DOM
– Wielkość podaży
– Ubóstwo
– Izolacja społeczna
– Brak samodzielności
– Ostre lub przewlekłe choroby
– Podeszły wiek
• SZPITAL
– Podstawowa choroba
– Głodzenie diagnostyczne
– Jakość diety
– Brak pomocy
– Wielkość zapotrzebowania
– Podział kompetencji
 Grupy ryzyka wystąpienia niedożywienia

• dzieci
• młodzież w okresie dojrzewania
• kobiety w ciąży oraz karmiące piersią
• osoby starsze
• chorzy przewlekle
• stosujący diety wegetariańskie
• stosujący diety bardzo nisko kaloryczne
• Utrata 25 - 35% masy komórkowej ciała (BMC)
powoduje śmierć organizmu
 Rodzaj głodzenia
• Niepowikłane

• stresowe
 Niepowikłane głodzenie
• strajk głodowy
– przyczyny polityczne
– przyczyny socjologiczne
– aktywność religijna
– populacja więźniów
– utrata uzębienia
– stany depresyjne
– naturalne katastrofy (np.:trzęsienia
ziemi,huragany, powodzie, lawiny)
 Niepowikłane głodzenie
• prawie całkowite głodzenie
• niedobór żywności
• susza
• wojna ( obozy koncentracyjne)
• leczenie otyłości
• anoreksja nervosa
• alkoholizm
• „głodzenie” szpitalne
 Zasoby energetyczne
człowieka
• Tłuszcz 15kg = 141 000 kcal
• Białko 12 kg = 48 000 kcal
• Glikogen 0,7 kg = 2 800 kcal
• Razem 74 kg = 191 800 kcal
Adaptacja do głodzenia u osoby zdrowej
• zahamowanie rozpadu białka
• 1 doba - 10g N/24h
• 28 doba - 4 g N/24h
• spowolnienie przemiany materii
• głodzenie RMR
• choroba RMR
• Leczenie
 Wczesny okres głodzenia
• po nocnym głodzeniu mózg wykorzystuje
całkowity zapas glukozy
• mobilizacja wolnych kwasów tłuszczowych z
tkanki tłuszczowej jako energia do pracy mięśni
• wątroba produkuje glukozę:
– rozpad glikogenu
– glukoneogeneza
• obserwuje się niskie poziomy insuliny
 Wczesny okres głodzenia
• rozpad białek mięśniowych z uwolnieniem
aminokwasów ( głównie alaniny i glutaminy )
• po dniu głodzenia mózg używa
nowowyprodukowaną glukozę z wątroby, co
znacznie wyczerpuje wątrobowe i mięśniowe
zapasy glikogenu
 Wczesny okres głodzenia
• od 2 dnia głodzenia rozpada się dziennie
ok.75g białka mięśniowego
• 100% wydajność glukoneogenezy, a energia
pochodzi prosto z kwasów tłuszczowych
• dziennie rozpada się ok.160g triacylogliceroli
• następstwem tego jest podwyższony poziom
wolnych kwasów tłuszczowych w surowicy
krwi
 Późny okres głodzenia
• adaptacja celem redukcji rozpadu białek
mięśniowych
• wysokie stężenie ciał ketonowych we krwi
(acetooctany, hydroksymaślany) wykorzystuje
mózg ( redukcja spalania glukozy )
 Czynniki decydujące o przeżyciu w
niepowikłanym głodzeniu
• dostarczane kalorie:
– 10% 16 - 17 dni
– 20% ok. 6 miesięcy
• suplementacja witamin/soli mineralnych
• otyłość
• uraz/powikłania ropne
Typy niedożywienia (Jensen G.L. i wsp. Clin.
Nutr. 2010
• Niedożywienie zależne od diety
• Proste głodzenie bez objawów zapalnych (np.
anoreksja nervosa)
• Niedożywienie zależne od choroby
– Choroba przewlekła z umiarkowanymi stanami zapalnymi
(np. niewydolność narządowa, nowotwór trzustki,
reumatoidalne zapalenie stawów, sarcopenia otyłych)
– Choroby ostre lub stany pourazowe z nasileniem
objawów zapalnych (np. infekcje, oparzenia, urazy, urazy
głowy)
 Przyczyny zaburzeń stanu odżywienia (w
warunkach europejskich)
• 1. Nieprawidłowe żywienie z powodu braku
wiedzy lub nieprawidłowych zachowań
pacjenta
• 2. Ubóstwo – przesiedlenia, samotna starość,
bezrobocie
• 3. Przewlekłe choroby zaburzające apetyt,
wchłanianie i przyswajanie składników
odżywczych
 Czynniki etiologiczne niedożywienia
• 1. Upośledzenie poboru pożywienia
• 2. Zespoły złego wchłaniania
• 3. Upośledzenie wykorzystywania składników
odżywczych przez komórki
• 4. Fizjologiczna lub patologiczna utrata
składników energetycznych
• 5. Nasilenie zapotrzebowania
energetycznego(kalorycznego)
 Upośledzenie poboru pożywienia
• A. Zmniejszony apetyt
• – jadłowstręt psychiczny, psychozy,
psychonerwice, starość, działanie uboczne
leków, przewlekłe zatrucia, uporczywe bóle,
infekcje i gorączka, okres pooperacyjny,
choroby przewodu pokarmowego z
niedomogą trawienia, alkoholizm, niedobór
tiaminy
 Upośledzenie poboru pożywienia
• B. Utrudnienie żucia, połykania, trawienia i
zaburzenia pasażu jelitowego:
– uszkodzenia urazowe, neurologiczne, nowotwory,
blizny i przetoki przewodu pokarmowego, choroba
wrzodowa, biegunki, choroby wątroby i dróg
żółciowych, przewlekłe choroby jelit, brak
uzębienia, stany zapalne jamy ustnej, inwolucja
starcza
 Upośledzenie poboru pożywienia
• C. Przyczyny jatrogenne:
– leki upośledzające trawienie lub pasaż jelitowy,
dysbakteriozy po antybiotykoterapii, uboczne
działanie długotrwałego jednostronnego leczenia
dietetycznego
 Zespoły złego wchłaniania
• zanik błony śluzowej żołądka,
• niedobór żółci w dwunastnicy,
• upośledzenie wydzielania soku trzustkowego i jelitowego,
• zespół po resekcji żołądka lub jelita,
• przyspieszenie pasażu jelitowego,
• uszkodzenie ściany jelita,
• colitis ulcerosa,
• choroba Leśniowskiego-Crohna,
• czerwonka bakteryjna lub pełzakowa,
• nowotwory,
• skrobiawica,
• gruźlica jelit,
• zaburzenia wchłaniania w obrębie erytrocytów (sprue),
• niedobory witamin(B6,B12,A,D,E,K), wapnia,
• leki upośledzające wchłanianie (biguanidy, oleje mineralne, absorbenty)
 Upośledzenie wykorzystywania składników
odżywczych przez komórki
• - uszkodzenie komórek wątroby – marskość,
przewlekłe zapalenie,
• cukrzyca, alkoholizm, niedoczynność tarczycy,
wrodzone zaburzenia metabolizmu
komórkowego
 Fizjologiczna lub patologiczna utrata
składników energetycznych
• laktacja, wysięki i przesięki, przetoki,
oparzenia, rany, cukromocz
Nasilenie zapotrzebowania energetycznego
- kalorycznego
• - duże, długotrwałe wysiłki fizyczne, niektóre
psychozy, drgawki, stany deliryczne,
podniecenie starcze, ciąża, wzrost, gojenie ran,
wstrząs, gorączka, nadczynność tarczycy, guz
chromochłonny nadnerczy, leki, preparaty
tarczycy, zatrucie cynkiem, nitrofenolem.
Leki wpływające na wydatki energetyczne w
OIOM

• Opiaty
• Analgezja
• Post-op ocieplenie
• Post-op drżenie
• Sedacja
• Wentylacja mechaniczna
• Barbiturany
• Urazy mózgu
• Relaksanty mięśniowe
• Katecholaminy
• Niewydolność krążenia
• Beta-blokery
• Urazy głowy
• Oparzenia
 Czynniki wpływające na wydatki
energetyczne w OIM

• GORĄCZKA +10 ÷ 15
• INFEKCJA +20 ÷ 60
• URAZ +20 ÷ 50
• OPARZENIE +20 ÷ 80
• TERAPIA
– wentylacja mechaniczna
– wspomaganie żywieniowe -25 ÷ -35
• POBUDZENIE +50 ÷ 100
 URAZ CHIRURGICZNY
• Immobilizacja
• Degradacja białek mięśniowych
• Synteza: białek ostrej fazy w wątrobie, gojenie
rany, białka układu odpornościowego
• Anabolizm i katabolizm równocześnie
• Wynik – utrata masy ciała
 Metabolizm białkowy

• SYNTEZA ROZPAD
• niepowikłane głodzenie 0
• stan prawidłowy 0
• niepowikłana operacja 0
• uraz/sepsa - i.v.dextroza
• uraz/sepsa - żywienie
• Leczenie
 Niedożywienie w chirurgii
• Z powodu niskiego poziomu albumin dochodzi
do obrzęku i atrofii śluzówki, nadmiernego
rozwoju bakterii, co zaburza wchłanianie
• Z powodu niedoboru IgA, vit C, glutaminy
zaburzona jest czynność immunologiczna.
• Niedobór cytochromu p 450 zaburzenia
wchłaniania leków.
 Niedożywienie w chirurgii
• spadek powyżej 4,5 kg w ciągu 3 miesięcy daje
19 krotny wzrost śmiertelności
• utrata masy ciała 10-15% należy rozważać
interwencję żywieniową
• utrata masy ciała 20-25 % konieczność
leczenia żywieniowego
• utrata masy ciała 30-35 % niebezpieczeństwo
śmierci z powodu kacheksji.
 Etapy niedożywienia

• 1. Nieadekwatna dostępność do składników

odżywczych z powodu małej podaży, nadmierna
utrata, zaburzenia przemiany, zwiększone
zapotrzebowanie
• 2. Wyczerpane zapasy magazynowe
• 3. Zaburzone procesy biochemiczne i
fizjologiczne, nieznaczne objawy niedożywienia
• 4. Pojawiają się objawy niedożywienia, którym
towarzyszą zmiany komórkowe i narządowe
przejawiające się w postaci objawów klinicznych
 Niedożywienie
• Rozpoczyna się w domu
• Jest nierozpoznane i nieleczone
• Nasila się w szpitalu
• Wydłuża czas hospitalizacji, zwiększa częstość
powikłań, śmiertelność i koszty leczenia
• Pogarsza rokowanie po wypisie ze szpitala
 Przyczyny pogłębiania niedożywienia w
szpitalu
• konsekwencje metaboliczne choroby
• dieta szpitalna (nieokreślona białkowo i
energetycznie)
• zmniejszenie przyjmowania pokarmów w
stosunku do zapotrzebowania
• głodzenie podczas diagnostyki i przedoperacyjne
• ograniczona sprawność chorych
• brak zainteresowania ilością i jakością pożywienia
przyjmowanego przez chorych ze strony personelu
 Następstwa niedożywienia
• Utrata > 10% masy ciała jest związana ze
zwiększoną częstością występowania:
– Zapalenia płuc
– Zaburzeń gojenia
– Zakażeń i rozejść rany
– Przetok
– Odleżyn
– Posocznicy
– Złamań
 Skutki niedożywienia krytycznie chorego

• Szpik - Zahamowanie produkcji komórek wszystkich typów, anemia i

spadek odporności
• Nerki - Zanik cewek nerkowych, zmniejszenie przesączania, kwasica
metaboliczna, ostra niewydolność nerek
• Jelita - Zanik błony śluzowej, wzrost przepuszczalności bariery jelitowej,
ryzyko rozwoju posocznicy
• Trzustka - Zanik narządu, spadek wydzielania enzymów i hormonów,
zaburzenia wchłaniania
• Wątroba - Zmniejszenie jej ciężaru, spadek syntezy białka
• Płuca - Zmiany rozedmowe, niewydolność oddechowa, trudności w
odłączeniu chorych od respiratora
• Serce - Zanik mięśnia, zmniejszenie rzutu, obniżenie ciśnienia tętniczego
 Konsekwencje niedoboru białka
• Obniżony poziom białek osocza: albuminy,
prealbumin, transferyny, białek
transportowych
• Zmniejszenie masy mięśniowej
• Obniżona odpowiedź odpornościowa
• Zaburzona funkcja narządów wewnętrznych
 Utrata beztłuszczowej masy ciała

• 10% - Zmniejszona odporność wzrost infekcji

• 20% - Zmniejszone gojenie ran, osłabienie,
infekcje
• 30% - Nie może siedzieć, odleżyny,
pneumonia, brak gojenia 50
• 40-50% - Śmierć, zazwyczaj z powodu
niewydolności oddechowej
 Wskaźnik prognostyczno – żywieniowy
( Prognostic-Nutritional Index - PNI )
wg Mullera i współ

• PNI ( % ) = 158-16,6 ( Alb ) – 0,78 ( TSF ) – 0,2 ( TFN ) –

5,8 ( DH )
– PNI – ryzyko wystąpienia powikłań w %
– Alb – stężenie albuminy w surowicy ( mg/dl )
– TSF – grubość fałdu skórnego nad mięśniem trójgłowym
(wmm)
– TFN – stężenie transferyny w surowicy ( mg/dl )
– DH – maksymalny odczyn skórny
– Brak reakcji – 0
– Nacieczenie zapalne średnicy < 5 mm – 1
– Nacieczenie zapalne średnicy > 5 mm – 2
 Pierwotne powikłania niedożywienia
• zmniejszenie masy ciała, zmniejszenie stężenia białek
• osłabienie siły mięśniowej, osłabienie sprawności psychomotorycznej
• upośledzenie odporności (komórkowej i humoralnej),
• zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej, niedokrwistość niedoborowa
• osłabienie perystaltyki jelit - zaburzenia wchłania i trawienia
• zaburzenia układu krążenia: bradykardia, spadek kurczliwości, zmniejszenie
objętości wyrzutowej, spadek ciśnienia żylnego, gorsze wykorzystanie tlenu
• układ oddechowy: zanik mm oddechowych, pogorszenie sprawności
wentylacyjnej - skłonności do niedodmy, hipoksji, zapaleń płuc
• nerki: zmniejszenie przesączania kłębuszkowego, poliuria
• stłuszczenie wątroby, spadek produkcji białek
• zmniejszenie masy trzustki, zaburzenia wydzielania enzymów trawiennych
• zrzeszotnienie kości
 Wtórne powikłania niedożywienia
• wzrost częstości zakażeń
• zaburzenie gojenia ran
• wytrzewienie
• rozejścia zespoleń przewodu pokarmowego
• wzrost chorobowości i śmiertelności
• przedłużenie pobytu w szpitalu
• wzrost kosztów leczenia
 Zasady leczenia żywieniowego
• Identyfikacja chorych zagrożonych
• Ocena stanu odżywienia
• Zaplanowanie sposobu i rodzaju leczenia
• Leczenie żywieniowe i jego monitorowanie
 Stan odżywienia
• Stan zdrowia wynikający ze spożycia żywności,
wchłaniania i wykorzystania wchodzących w
jej skład składników odżywczych oraz działania
czynników patologicznych, wpływających na te
procesy.
 Ocena Stanu Odżywienia
• powinna stać się elementem rutynowego
badania osób przyjmowanych do szpitala, a
rozpoznane niedożywienie należy leczyć
zgodnie ze współczesnym stanem wiedzy.
 Ocena Stanu Odżywienia
• Wywiad żywieniowy
• Badania antropometryczne
• Badania biochemiczne
• Badania immunologiczne
 Procedura dla każdego chorego
przyjmowanego do szpitala (ankieta).
• (Czy w ciągu ostatnich miesięcy ?)
– Odnotował ubytek masy ciała (schudł)?
– Zmienił się jego sposób odżywiania się ?
– Je mniej niż zwykle ?
– Zna swoją prawidłową masę ciała ? Tak – zapisać.
Potem zważyć i zmierzyć rano, na czczo, bez
obuwia, wpisać i porównać.
• Obliczyć BMI.
 SUBIEKTYWNA GLOBALNA OCENA STANU
ODŻYWIENIA (SGA)
• I. Wywiad
• 1. Wiek (lata) ……. wzrost (cm) ……. masa ciała (kg) ……… płeć K M
• 2. Zmiana masy ciała utrata masy w ostatnich 6 miesiącach ……… (kg)……..(%)
– zmiana masy ciała w ostatnich 2 tygodniach: zwiększenie bez zmian, zmniejszenie
• 3. Zmiany w przyjmowaniu pokarmów
– bez zmian zmiany: czas trwania ……….. (tygodnie)
– Rodzaj diety:
• zbliżona do optymalnej dieta oparta na pokarmach stałych
• dieta płynna kompletna
• dieta płynna hipokaloryczna
• głodzenie
• 4. Objawy ze strony przewodu pokarmowego (utrzymujące się ponad 2 tygodnie)
– bez objawów
– Nudności
– Wymioty
– Biegunka
– Jadłowstręt
• 5. Wydolność fizyczna
– Bez zmian zmiany: czas trwania …….. (tygodnie)
– rodzaj: praca w ograniczonym zakresie
– Chodzi - leży
 SUBIEKTYWNA GLOBALNA OCENA STANU
ODŻYWIENIA (SGA) C.D.
• I. Choroba a zapotrzebowanie na składniki odżywcze: wzrost
zapotrzebowania metabolicznego wynikające z choroby brak
mały średni duży
• II. Badania fizykalne należy określić stopień zaawansowania: 0
– bez zmian, 1 – lekki, 2 – średni, 3 – ciężki) …… utrata
podskórnej tkanki tłuszczowej nad mięśniem trójgłowym i na
klatce piersiowej zanik mięśni (czworogłowy, naramienny)
obrzęk nad kością krzyżową obrzęk kostek wodobrzusze
• III. Subiektywna globalna ocena stanu odżywienia (SGA):
prawidłowy stan odżywienia podejrzenie niedożywienia lub
niedożywienie średniego stopnia wyniszczenie duże ryzyko
niedożywienia
 Ocena Stanu Odżywienia Wywiad
Żywieniowy
• Od kiedy nie przyjmuje pokarmów
• Utrata masy ciała w ostatnich 3 miesiącach
• Zwyczaje żywieniowe
• Stosowane leki
• Zaburzenia łaknienia, dysfagia, odynofagia
• Biegunka
• Bóle kostne, bóle mięśniowe
• Osłabienie
• Obniżenie funkcji emocjonalnych
• Zaburzenia snu
Ocena Stanu Odżywienia Badanie Fizykalne

• Wychudzenie, rogowacenie naskórka, łojotok,

wypadanie włosów, łamliwość paznokci, zmniejszenie
lub zanik tkanki podskórnej
• Zapalenie dziąseł, kącików ust, języka, próchnica
• Powiększenie mięśnia sercowego, częstoskurcz
spoczynkowy
• Wysięki w jamach opłucnowych, duszność,
• Powiększenie wątroby, śledziony, puchlina brzuszna
• Bóle, zaniki mięśniowe
• Obrzęki stawów, osteoporoza
 Ocena Stanu Odżywienia Antropometria
żywieniowa
• Pomiary zmienności fizycznych rozmiarów
ciała i jego składników oceniające:
– rozmiary ciała i stan rozwoju fizycznego
– skład ciała
 Ocena stanu odżywienia

• Aktualna masa ciała, % zwykłej masy ciała

• obwód ramienia
• Zasób białek stężenia albuminy, prealbumin,
transferyny w surowicy
• Zasób tłuszczu Grubość fałdu skórnego nad m.
trójgłowym
• Stan odporności całkowita liczba limfocytów,
• test skórny nadwrażliwości
• świnka, streptokinaza – streptodornaza, candida
 Ocena masy ciała jest najtańszym
wskaźnikiem odżywienia
• [aktualna m.c. / idealna m.c.] x 100%

• Stan odżywienia Wskaźnik masy ciała

(%) prawidłowy > 90 lekkie niedożywienie
80 – 90 umiarkowane niedożywienie 70 –
80 ciężkie niedożywienie < 70
• Należna masa ciała wg Broca N.m.c. (kg) = wzrost
(cm) – 100 Należna masa ciała wg Lorenza N.m.c.
(kg) = wzrost – (wzrost-150/4) – 100

• Niedożywienie Zmiana masy ciała

(normalna-aktualna) / normalną m.c. lekkie >
10% umiarkowane > 20% ciężkie > 30%
Wskaźnik Queteleta BMI = masa ciała (kg) /
wzrost m2
• Otyłość > 30
• Nadmierna masa ciała 25 -30
• Norma 20 – 25
• Zagrożenie 18,5 – 20
• Niedożywienie < 18,5
 % zwykłej masy ciała

• aktualna masa ciała

• % zwykłej masy ciała = x 100%
• normalna masa ciała
• NIEDOŻYWIENIE
• 85 – 95 % - lekkie
• 75 – 84 % - umiarkowane
• < 75% - ciężkie
 Ocena Stanu Odżywienia pomiar obwodu
ramienia
• Kobiety
• Obwód ramienia (cm) - > - 22norma
• Mężczyźni
• Obwód ramienia (cm) - > - 23 norma
 50% tłuszczu znajduje się w tkance
podskórnej
• Grubość fałdu skórnego nad mięśniem trójgłowym (mm)
• Rezerwa energetyczna kobiety mężczyźni

• Prawidłowa 16,5 – 14,9 12,6 – 11,3

• Niedobór:
• lekki 14,8 – 12,4 11,2 – 9,5
• umiarkowany 12,3 – 9,9 9,4 – 7,6
• ciężki < 9,9 < 7,6

• Pomiar grubości fałdu skórnego niedominującego ramienia

Całkowita pula albuminy 300g, czas półtrwania
20 dni, 50% w przestrzeni pozanaczyniowej

• Stan odżywienia Stężenie albuminy w

surowicy ( g/l ) prawidłowy > 35 lekkie
niedożywienie 34 – 31 umiarkowane
niedożywienie 30 – 25 ciężkie
niedożywienie < 25
• Stężenie w surowicy
• Stan odżywienia Prealbuminy, Transferyna
• (mg/dl)T1/2 -2 dni (mg/dl) T1/2 -8-10dni
• Prawidłowy prealbuminy16 – 30, transferyna 200 –
300
• Niedożywienie:
• lekkie prealbuminy15 – 10, transferyna 199 – 150
• umiarkowane prealbuminy 9 – 5, transferyna 149 –
100
• ciężkie prealbuminy< 5, transferryna < 100
• Stan odżywienia
– Całkowita liczba limfocytów w 1 mm3 krwi
obwodowej
• Prawidłowy > 1500
• Niedożywienie:
– lekkie 1499 – 1200
– umiarkowane 1199 – 800
– ciężkie < 800
Główne bariery w prewencji niedożywienia (Beck
AM i wsp. Nutr Clin Pract 2003,18:247-249)
• Brak zdefiniowanej odpowiedzialności w
opiece i prowadzeniu żywieniowym pacjentów
• Niski poziom edukacji żywieniowej we
wszystkich grupach służby zdrowia
• Brak wpływu na edukację chorych
• Brak współpracy między różnymi służbami
opieki zdrowotnej
• Brak zaangażowania kierownictwa szpitali