Wieże szybowe

Obowiązujące przepisy

- Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. - Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. 2021

poz. 1420 – TJ - 2 lipca 2021 r.)
- Rozporządzenie Ministra Energii z dnia 23 listopada 2016 r. w sprawie
szczegółowych wymagań dotyczących prowadzenia ruchu podziemnych
zakładów górniczych (Dz.U. 2017 poz. 1118 z późn. zmianami)
- Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 kwietnia 2004 r. w sprawie
dopuszczania wyrobów do stosowania w zakładach górniczych (Dz. U. Nr 99,
poz. 1003, z późn. zmianami)
 Wieże szybowe

Wieża szybowa (wieża wyciągowa) jest to konstrukcja żelbetowa, stalowa, murowa lub
drewniana postawiona nad szybem. W górnej części wieży (głowicy) zabudowane są
koła kierujące lin wyciągu szybowego lub maszyna wyciągowa. W dolnej części wieży
szybowej usytuowane jest nadszybie. W czasie głębienia szybu stosowane są wieże
tymczasowe.

Rodzaje wież szybowych

•Basztowe (wolnostojące):
- Trzonowe pełne
- Trzonowe dzielone
- Trzonowe słupowe
- Słupowe
•Zastrzałowe
- Jednozastrzałowe
- Dwuzastrzałowe (kozłowe)
 Wieże szybowe

§ 542. 1. Eksploatacja wieży szybowej jest niedopuszczalna w przypadku:

1) zużycia elementów wieży szybowej przekraczającego stan graniczny, przy którym
naprężenia w elementach nośnych przekroczą wartości dopuszczalne dla warunków obciążeń
ruchowych i awaryjnych określonych w dokumentacji wyciągu szybowego;
2) wychylenia pionowej osi wieży szybowej, zmierzonego na odcinku od osi górnego koła
linowego lub osi koła albo bębna pędnego maszyny wyciągowej na wieży szybowej do belek
podtrzonowych wieży szybowej, wynoszącego więcej niż 1/500 tego odcinka.
2. Pomiary kontrolne wychylenia wieży szybowej są dokonywane:
1) przez mierniczego górniczego;
2) nie rzadziej niż co 5 lat w terminach określonych przez kierownika ruchu zakładu
górniczego, który uwzględnia warunki lokalne, w szczególności intensywność ujawniania się
wpływów prowadzonej eksploatacji górniczej.
3. W przypadku stwierdzenia wychylenia wieży szybowej przekraczającego wartość, o której
mowa w ust. 1 pkt 2, warunki jej eksploatacji i kontroli są określane przez kierownika ruchu
zakładu górniczego na podstawie opinii rzeczoznawcy.
 Wieże szybowe

§ 551. 2. Pozostawianie na wieży szybowej elementów konstrukcyjnych lub innych urządzeń,

których odległość od lin wyciągowych jest mniejsza niż 100 mm, jest niedopuszczalne.
3. Przepisu ust. 2 nie stosuje się do elementów urządzeń zamontowanych zgodnie z
wymaganiami określonymi w dokumentacji techniczno-ruchowej.

§ 552. Pomieszczenia maszyn wyciągowych na wieży szybowej wyposaża się i utrzymuje w

sposób umożliwiający ewakuację ludzi z tych pomieszczeń w przypadku powstania zagrożenia
pożarowego.

§ 569. 1. W wyciągach szybowych wielolinowych osie geometryczne odpowiadających sobie

rowków linowych, na bębnie pędnym, kołach odciskowych lub kołach linowych, leżą w jednej
płaszczyźnie pionowej prostopadłej do osi obrotu bębna pędnego.
2. Przesunięcie osi geometrycznych, o których mowa w ust. 1, w kierunku poprzecznym jest
dopuszczalne o nie więcej niż:
1) 10 mm – w przypadku maszyn wyciągowych usytuowanych na wieży szybowej;
2) 100 mm – w przypadku maszyn wyciągowych usytuowanych na zrębie szybu.
 Wieże szybowe

3.11. Wieże szybowe.

3.11.1. Wieże szybowe wyposaża się w szczególności w:
1) podchwyty samoczynne;
2) belki odbojowe;
3) urządzenia hamujące na wolnych drogach przejazdu;
4) stanowiska do przeprowadzenia rewizji i badań;
5) łączniki zabezpieczenia ruchu;
6) urządzenia sygnalizacyjne.
3.11.2. Wieże szybowe wyposaża się w dojścia do urządzeń wymagających dostępu w trakcie
kontroli, naprawy lub wymiany. Wieże szybowe basztowe wyposaża się dodatkowo w dźwigi
towarowo-osobowe.
3.11.3. Wieże szybowe wyposaża się w instalację oświetleniową umożliwiającą prowadzenie
kontroli i napraw w porze nocnej.
 Wieże szybowe

3.11.4. Konstrukcja wież szybowych odpowiada wymaganiom określonym w Polskich Normach

dotyczących wież szybowych oraz zapewnia stateczność we wszystkich fazach pracy w okresie
budowy, eksploatacji, przy uwzględnieniu prac związanych w szczególności z wymianą lin,
naczyń i kół linowych. Warunki stateczności wieży określa dokumentacja techniczna.
3.11.5. Belki odbojowe umożliwiają przeniesienie siły zrywającej liny nośne, przyłożonej
równomiernie w miejscach uderzenia naczynia o belki odbojowe oraz siły wynikającej z obciążeń
przejmowanych przez belki odbojowe w trakcie hamowania ruchu wyciągu szybowego w czasie
awaryjnego przejazdu poza końcowe technologiczne położenie naczyń wyciągowych.
3.11.6. Podchwyty i belki podchwytowe zapewniają przeniesienie obciążenia od spadającego
naczynia. Podchwyty wykonuje się w wieży w takiej odległości od belek odbojowych, aby
wysokość spadku naczynia na podchwyty wynosiła nie więcej niż 0,5 m oraz wykazywały one nie
mniej niż 5-krotny współczynnik bezpieczeństwa w stosunku do maksymalnego obciążenia
statycznego pochodzącego od ciężaru naczynia wraz z ładunkiem i linami wyrównawczymi.
Szerokość podchwytu wynosi nie mniej niż 70 mm, a długość posadowienia zaczepów naczynia
na podchwytach wynosi nie mniej niż 50 mm.
 Wieże szybowe

3.11.7. W wieży szybowej na wolnej drodze przejazdu instaluje się urządzenia hamujące.
3.11.8. Obok kół linowych na wieży szybowej wykonuje się przejścia zgodne z wymaganiami
określonymi w Polskich Normach dotyczących konstrukcji wież szybowych.
3.11.9. Pomieszczenia maszyn wyciągowych, aparatury, układów napędowych i sterowniczych
na wieżach basztowych chroni się przed szkodliwymi wpływami otoczenia.
3.11.10. Fundamentowanie wieży szybowej wykonuje się w taki sposób, aby było możliwe
swobodne osiadanie fundamentów wieży w stosunku do głowicy szybu. Niedopuszczalne jest
przenoszenie na obudowę szybu obciążenia od wieży. Wymagań tych nie stosuje się do wież
szybowych pomocniczych wyciągów szybowych.
3.11.11. Śruby kotwiące instaluje się w sposób umożliwiający przeprowadzenie ich kontroli i
wymiany bez naruszania konstrukcji budynku.
3.11.12. Niedopuszczalne jest połączenie konstrukcji wieży szybowej z konstrukcją innych
budowli.
 Wieże szybowe

3.11.12.1. W wieży szybowej, nad najwyższym górnym położeniem technologicznym naczynia

wyciągowego, zapewnia się odległość naczynia od belek odbojowych (wolną drogę przejazdu),
nie mniejszą niż 3 m. Długość wolnej drogi przejazdu zapewnia pełne wytracenie energii
kinetycznej ruchomych mas wyciągu szybowego w urządzeniach hamujących w wieży, dla
wszystkich przypadków wynikających z warunków prowadzenia ruchu wyciągu szybowego, z
uwzględnieniem działania urządzeń hamujących zabudowanych na wolnej drodze przejazdu w
rząpiu.
3.11.12.2. W wyciągach szybowych wielofunkcyjnych oraz wydobywczych, których wieże
wyciągowe były użytkowane lub rozpoczęto ich budowę przed dniem wejścia w życie
rozporządzenia, urządzenia hamujące:
1) w zakresie jazdy ludzi spełniają wymagania pkt 3.11.12.1;
2) dla pozostałych rodzajów pracy – jeżeli praca hamowania jest mniejsza od energii
hamowanych mas, belki odbojowe w wieży wyposaża się w elementy podatne, łagodzące
uderzenie naczyniem wyciągowym w te belki.
3.11.12.3. W czynnych wyciągach szybowych, o których mowa w pkt 3.11.12.2, wprowadzanie
zmian obejmujących wzrost energii kinetycznej ruchomych mas wyciągu szybowego jest
niedopuszczalne.
 Wieże szybowe

3.11.13. W wieży szybowej wyciągu szybowego kubłowego, nad najwyższym górnym

położeniem technologicznym naczynia wyciągowego zapewnia się wolną drogę przejazdu
wynoszącą nie mniej niż 3 m.
3.11.14. Belki odbojowe w wieży instaluje się w taki sposób, aby najwyższy zacisk
zawieszenia naczynia wyciągowego lub sanie prowadnicze kubła nie uderzyły o koło linowe.
3.11.15. Ściany trzonu wieży do głębienia szybu pokrywa się blachą do wysokości pomostu
podchwytów.
3.11.16. Głowice wyciągów szybowych będące wyrobiskami podziemnymi wykonuje się w
sposób zapewniający ciągłość wentylacji wyrobisk.
3.11.17. W kołach linowych na wieży w wyciągach szybowych ze zrębową maszyną
wyciągową z kołem pędnym lub bobinową maszyną wyciągową płaszczyzna symetrii rowka
koła linowego pokrywa się z płaszczyzną określoną przez osie nabiegającej i zbiegającej.
3.11.18. W kołach linowych na wieży w wyciągach szybowych z bębnową maszyną wyciągową
kąt odchylenia liny w każdym z dwóch skrajnych położeń od płaszczyzny symetrii rowka
linowego nie przekraczał 1° 30’.
 Wieże szybowe

3.11.19. W wyciągach szybowych z bębnową maszyną wyciągową przy prędkości jazdy nie
większej niż 6 m/s dopuszcza się, aby kąt, o którym mowa w pkt 3.11.18, wynosił nie więcej
niż 2° przy położeniu liny na skraju bębna przeciwnym do miejsca mocowania jej końca.
3.11.20. Koła linowe ustawia się względem bębnowej maszyny wyciągowej z dwu- lub
wielowarstwowym nawijaniem liny w taki sposób, aby lina w pozycji przechodzenia do
następnej warstwy była odchylana od płaszczyzny prostopadłej do osi bębna w kierunku koła
linowego o kąt nie mniejszy niż 0° 20’ i nie większy niż 1° 20’.
3.11.21. Konstrukcja posadowienia kół linowych w wyrobiskach podziemnych zapewnia
przeniesienie obciążenia wynikającego z siły zrywającej linę nośną.
3.11.22. Szerokość dźwigarów oraz głębokość ich osadzenia w obudowie głowicy szybu
zapewnia wielkość nacisków na obudowę nieprzekraczającą wartości dopuszczalnych dla
przyjętego rodzaju obudowy.
3.11.23. Na konstrukcji wieży o wysokości powyżej 30 m w odstępach nie większych niż 15 m
umieszcza się znaki umożliwiające okresowe sprawdzanie odchyleń i osiadania wieży.
3.11.24. Połączenia spawane profili stalowych konstrukcji wieży wykonuje się zgodnie z
Polskimi Normami dotyczącymi jakości spawania materiałów.
 Wieże szybowe

3.11.25.Rozmieszczenia posadowienia elementów podstawowych wieży dokonuje się z

uwzględnieniem domiaru wyznaczonego przez mierniczego górniczego w odniesieniu do osi
szybu i zbrojenia szybowego. Ustawienie wieży zapewnia prostoliniowość i ciągłość
płaszczyzn prowadzenia naczyń wyciągowych.
 Wieże szybowe

3.12. Eksploatacja wież szybowych.

3.12.1. Kontrola wieży szybowych oraz odpowiednio głowic szybików jest przeprowadzana
przez osoby i w terminach podanych w tabelach.
 Wieże szybowe

3.12.2. Wieża szybowa wraz z przynależnymi urządzeniami jest badana raz na rok i po
obciążeniu awaryjnym przez komisję pod przewodnictwem kierownika działu
energomechanicznego. Z przeprowadzonego badania sporządza się protokół.
3.12.3. W trakcie badania rocznego wież szybowych o konstrukcji żelbetowej dokonuje się
pomiarów drgań wieży w czasie ruchu wyciągu szybowego z parametrami ruchu określonymi
w zezwoleniu na oddanie do ruchu.
3.12.4. Kontrola wieży jest przeprowadzana raz na kwartał oraz przed wymianą liny nośnej
przez osobę wyższego dozoru ruchu w specjalności górnicze wyciągi szybowe, która
uwzględnia wyposażenie wieży stanowiące elementy wyciągu szybowego.
 Wieże szybowe

3.12.5. Koła linowe-kierujące-odciskowe.

3.12.5.1.Stosując w wyciągach wielolinowych koła linowe sztywno osadzone na osi, instaluje
się urządzenie do wyrównywania rowków.
3.12.6. Kontrole i badania kół linowych-kierujących-odciskowych.
3.12.6.1.Kontrola kół linowych-kierujących-odciskowych jest przeprowadzana przez osoby
podane w tabelach i w terminach podanych w tabelach.
 Wieże szybowe

3.12.6.2. Kontrola kół jest przeprowadzana raz na kwartał oraz przed założeniem nowej liny
wyciągowej nośnej przez osobę wyższego dozoru ruchu w specjalności górnicze wyciągi
szybowe.
3.12.6.3. Oznaczenia punktów kontroli wieńców kół utrzymuje się czytelne przez cały okres
użytkowania kół linowych.
3.12.6.4.W trakcie kontroli, o której mowa w pkt 3.12.6.2, mierzy się grubość ścianek wieńców
w kierunku promieniowym oraz bocznym i odnotowuje wyniki pomiarów w książce okresowych
kontroli wyciągu szybowego. Jeżeli wieniec koła ma wykładzinę, dokonuje się pomiaru zużycia
wykładzin kół, a wyniki odnotowuje się w książce okresowych kontroli wyciągu szybowego.
3.12.6.5.Osie nowo zabudowanych kół, po trzech latach eksploatacji, poddaje się badaniom
nieniszczącym przez rzeczoznawcę. Termin następnego badania jest określany przez
rzeczoznawcę.
 Wieże szybowe

3.14.4.1.Liny prowadnicze i odbojowe zawiesza się na wieży wyciągowej powyżej belek

odbojowych. Połączenia zawieszeń z konstrukcją nośną są krzyżowo-przegubowe lub kuliste.
3.14.4.2.Zapewnia się łatwy dostęp do zacisków, zawieszeń i ciężarów napinających w rząpiu,
a także do zawieszeń, przegubów i urządzeń napinających na wieży w celu umożliwienia ich
kontroli.
3.14.4.3.Przewiduje się możliwość korygującego przemieszczania zawieszeń lin
prowadniczych i odbojowych na wieży w przypadku powstania odchyleń w trakcie eksploatacji.
Dziękuję za uwagę.