UNIWERSYTET TECHNOLOGICZNO-HUMANISTYCZNY

im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu

WYDZIAŁ NAUK MEDYCZNYCH I NAUK O ZDROWIU
Kierunek: Pielęgniarstwo
Studia I stopnia / Studia stacjonarne
Mariia Lesina
Nr albumu 114708
2022/2023 / Semestr drugi / Grupa A
Tytuł pracy: Choroby układu krążenia: Choroby naczyniowe kończyn dolnych – zakres
zadań realizowanych przez pielęgniarkę w środowisku domowym
Pod kierunkiem: Dr D. Trybusińska
Przedmiot: Podstawowa opieka zdrowotna
Radom 2023
Choroby układu krążenia:
Choroby naczyniowe
kończyn dolnych
PODSTAWY KLINICZNE
Epidemiologia
Choroby naczyń żylnych są efektem zaburzenia funkcjonowania żył powierzchownych i/lub głębokich, Schorzenia te
mogą mieć różny obraz kliniczny. Zmiany stanowią obraz przewlekłej niewydolności żylnej (PNŻ). Przewlekła
niewydolność żylna może być przyczyną zapalenia żył, zakrzepicy lub zatorowości płucnej. Zapalenie żył głębokich
(ZŻG) oraz wspomniana zatorowość płucna są objawami żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej (ŻChZZ).
Choroby naczyń żylnych, zaliczane do schorzeń cywilizacyjnych, stanowią znaczący problem medyczny i społeczny.
Częściej zapadają na nie przedstawiciele społeczeństw krajów rozwiniętych, co jest związane ze stylem życia. U osób w
wieku produkcyjnym choroby naczyń żylnych w postaci przewlekłej niewydolności żylnej są związane z długotrwałą
pracą w pozycji siedzącej lub stojącej.
W celu usystematyzowania i ujednolicenia opisów dotyczących patologii naczyn zylnych w roku 1994 wprowadzono
klasyfikacje/skalę CEAP (C - clinical sign, E - etiologic classification, A - anatomic distribution, P - pathophysiologic
dysfunction). Daje ona również możliwość przedstawiania informacji epidemiologicznych odnoszących się do częstości
występowania przewlekłej niewydolności żylnej w zależności od stopnia zaawansowania oraz od czynników ryzyka
występowania choroby.
Częstość występowania PNŻ w zależności do stopnia zaawansowania zgodnie z klasyfikacją CEAP przedstawia się
następująco: u 80% populacji stwierdza się teleangiektazje, nazywane pajączkami żylnymi (C1), u 20-64% - żylaki (C2).
natomiast u około 5% występują stadia C3-C6 (C3 - obrzęki; C4 - zmiany skórne, np. przebarwienia, wyprysk żylny; C5 -
zmiany skórne jak w C4 oraz wygojone owrzodzenie: C6 - zmiany charakterystyczne dla C5 oraz czynne owrzodzenie).
Aktywne i zagojone owrzodzenia żylne (C5 i C6) stwierdza się u 1-2% populacji [Wytyczne Europejskiego Towarzystwa
Chirurgii Naczyniowej, 2015].
 Definicja i klasyfikacja

Przewlekła niewydolność żylna/przewlekła choroba żylna (PNZ/PChŻ) jest definiowana jako zespół
objawów będących wynikiem utrudnionego odpływu krwi przez naczynia żylne bądź jako występowanie
objawów zastoju żylnego związane ze wstecznym przepływem krwi w żyłach lub zwężeniem czy
niedrożnością żył. Dotyczy układu zył powierzchownych, głębokich i przeszywających. Może mieć postać
mieszaną lub może dotyczyć kazdego z układów w sposób izolowany.
Wśród postaci PNZ/PChŻ można wyróżnić: chorobę żylakową, zespół pozakrzepowy (następstwo
przebytej zakrzepicy żylnej), pierwotną niewydolność zastawek zylnych (występuje rodzinnie) oraz zespoły
uciskowe, w tym zespół usidlenia żyły podkolanowej.
 Klasyfikując PNŻ/PChŻ, najczęściej korzysta się ze wspomnianej wcześniej skali CEAP. Zawiera ona kryteria
kliniczne, etiologiczne, anatomiczne i patofizjologiczne. Narzędzie to jest powszechnie stosowane w praktyce
klinicznej, a jego wykorzystanie zapewnia zunifikowanie podejście do różnych obrazów klinicznych omawianego
schorzenia.
Dokonując oceny z zastosowaniem skali CEAP, należy pamiętać, że zależność między wzrostem stopnia
zaawansowania (C) a stopniem ciężkości choroby nie ma charakteru liniowego. Mogą na przykład wystąpić zmiany
skórne bez innych objaww. Klasyfikacja etiologiczna E przewiduje podział na patologie wrodzone, związane z
nieprawidłowościami w rozwoju układu żylnego, pierwotne, w których niewydolność żył powierzchownych może być
przyczyną nadciśnienia żylnego i wystąpienia objawów PChŻ, oraz wtórne, będące najczęściej efektem zakrzepicy żył
głębokich, urazów lub guzów w obrębie jamy brzusznej. Klasyfikacja anatomiczna (A) umożliwia określenie miejsca
występowania choroby żylnej w obrębie żył powierzchownych, głębokich lub przeszywających. Brak możliwości
ustalenia miejsca niewydolności w wyniku przeprowadzonych badań oznacza się jako „An". W klasyfikacji
patofizjologicznej (P) jako przyczyny PNŻ wskazano: refluks, niedrożność lub przyczyny mieszane; w przypadku
braku możliwości precyzyjnego ich określenia używa się symbolu ,,Pn".
Istotnym elementem skali CEAP jest klasyfikacja niesprawności chorego. Zgodnie z przyjętymi kryteriami ocenia się
wpływ choroby na stan pacjenta (od: „pacjent bez objawów" do: „pacjent nie może wykonywać pracy nawet przy
użyciu urządzeń usprawniających").
Klasyfikacja CEAP przewlekłej niewydolności żylnej

SYMBOL OPIS
C - KLASYFIKACJA KLINICZNA
C0 Brak widocznych lub wyczuwalnych objawów choroby żylnej
C1 Teleangiektazja lub żyły siateczkowate
C2 Żylaki
C3 Obrzęk
C4a Hiperpigmentacja lub egzema
C4b Lipodermatoskleroza lub zanik biały
C5 Wygojone owrzodzenie żylne
C6 Aktywne owrzodzenie żylne
E - KLASYFIKACJA ETIOLOGICZNA
Ec Wrodzona (c – congenital)
Ep Pierwotna (p – primary)
Es Wtórna (s – secondary) (np. pozakrzepowa)
En Brak zidentyfikowanej przyczyny (n – no cause)
A - KLASYFIKACJA ANATOMICZNA
As Żyły powierzchowne (s – superficial)
Ap Żyły przeszywające (p – perforator)
Ad Żyły głębokie (d – deep)
An Brak zidentyfikowanej lokacji żylnej (n – no location)
P - KLASYFIKACJA PATOFIZJOLOGICZNA
Pr Refluks (r – reflux)
Po Niedrożność (o – obstruction)
Pr, o Refluks i niedrożność
Pn Niezidentyfikowana patofizjołogia żylna (n – no pathology)

CEAP - klasyfikacja niesprawności chorego

0 Bez objawów
1 Objawy obecne, może funkcjonować bez urządzeń usprawniających
2 Może pracować przez 8 godzin bez pomocy urządzeń usprawniających
3 Nie może pracować nawet z pomocą urządzeń usprawniających
 Pierwsza klasyfikacja z zastosowaniem skali CEAP powinna być przeprowadzona podczas pierwszego
kontaktu z chorym. Jednak skala ta nie może być jedynym narzędziem służącym do oceny chorego, a
następnie planowania leczenia PNŻ.
W celu uzupełnienia skali CEAP skonstruowano kolejne narzędzia oceny. Skala VCSS (Venous Clinical
Severity Score) służy do oceny stopnia ciężkości klinicznej przewlekłej choroby żylnej oraz jej wpływu na
codzienne funkcjonowanie pacjentów.
Stosowana też w ocenie PNŻ jest skala VSDS (Venous Segmental Disease Score. Bierze się w niej pod
uwagę lokalizację oraz postać zmian związanych z chorobą. Do oceny wpływu przewlekłej choroby żył na
funkcjonowanie pacjentów służy skala VDS (Venous Disability Score). Również ona stanowi uzupełnienie
klasyfikacji CEAP. Pozwala na określenie stopnia niepełnosprawności chorego, będącej efektem
przewlekłej choroby żylnej.
Czynniki ryzyka
Analiza danych epidemiologicznych pozwala na określenie czynników ryzyka występowania chorób naczyń żylnych.
Czynniki genetyczne. Jak dotąd nie wskazano genów, które odpowiadałyby za występowanie choroby żylnej. Czynniki
genetyczne są jednak uważane za najistotniejsze wśród branych pod uwagę w ocenie ryzyka chorób układu żylnego. Jeśli
oboje rodzice chorowali na PNŻ, schorzenie to występuje u 90% potomstwa. Występowanie PNŻ u jednego z rodziców
zwiększa ryzyko zachorowania u dziewczynki do 62%, a u chłopca do 25%. Jeśli rodzi ce nie chorowali - PNŻ występuje u
około 20% dzieci.
Czynniki środowiskowe - styl życia. Wśród nich wymienia się: nadwagę i otyłość, małą aktywność fizyczną, korzystanie z
hormonalnej terapii zastępczej lub antykoncepcji hormonalnej, ciąże i porody, przewlekle zaparcia, nikotynizm,
nieodpowiednie ubieranie się (wysokie obcasy, ciasna odzież), nadmierną ekspozycję na ciepło oraz długotrwałe
wykonywanie pracy w pozycji stojącej bądź siedzącej. W literaturze przedmiotu wykazano znaczącą zależność między
nadwagą i otyłością a występowaniem chorób układu żylnego. Okazuje się, że w przypadku osob z BMI powyżej 30
znacząco zwiększa się ryzyko wystąpienia przewlekłej choroby zylnej. Potwierdzono, że u pacjentów ze skrajną otyłością
(BMI > 40) nadmierna masa ciała przyczynia się do wystąpienia niewydolności zylnej.
Inne czynniki - wiek i płeć. Zaawansowany wiek jest istotnym czynnikiem ryzyka chorób układu żylnego. Żylaki
występują 6-krotnie częściej u osób powyżej 60. roku życia niż u 30-latków. 20- 50% pacjentow powyżej 70. roku życia jest
obciążonych ryzykiem wystąpienia żylaków. Przewlekła choroba żylna częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn.
Schorzenie to, niezależnie od stadium, dotyczy blisko 51% kobiet i 38% mężczyzn w Polsce. Różnica w częstości
występowania żylaków między płciami zmniejsza się wraz z wiekiem.
Objawy kliniczne obiektywne i subiektywne
Obraz kliniczny chorób układu żylnego zależy od stopnia zaawansowania. Oceny dokonuje się, korzystając ze skali
CEAP oraz innych narzędzi wymienionych w podrozdziale „Definicja i klasyfikacja”.
OBJAWY SUBIEKTYWNE SPOSOBY OCENY
1. Uczucie ciętkości kończyn dolnych Wywiad z pacjentem/rodziną
2. Bolesne, występujące głównie w nocy bolesne skurcze łydek Wywiad z pacjentem/rodziną
3. Zespół niespokojnych nóg Wywiad z pacjentem/rodziną
Wywiad z pacjentem/rodziną
4. Ból (nasila się w ciągu dnia); chromanie żylne (ból podczas chodzenia); ból
związany z obecnością owrzodzenia Ocena przy pomocy skali np.
NRS
OBJAWY OBIEKTYWNE SPOSOBY OCENY
1. Poszerzone żyły powierzchowne (niebiesko zabarwione) Ocena wizualna
2. Obrzęki Pomiary obwodu, ocena wizualna
3. Rdzawobrązowe przebarwienia (od drobnych punkcikowatych zlewających się Ocena wizualna
zmian)
4. Atrophia albaogniska (zanik biały skóry); zdarzają się w obrębie przebarwień Ocena wizualna
5. Wygląd kończyny („odwrócona butelka od szampana", „noga od planina") Ocena wizualna
6. Owrzodzenia żylne Ocena wizualna
7. Wyprysk suchy lub sączący z utrzymującym się stanem zapalným skóry i tkanki Ocena wizualna
podskórnej
LECZENIE - TERAPIA AMBULATORYJNA
Podstawowym celem leczenia pacjenta z przewlekłą niewydolnością żylną jest zmniejszenie ryzyka powikłań oraz
zahamowanie postępu choroby, wyrażające się m.in. niedopuszczeniem do wystąpienia owrzodzeń żylnych. Zasady
postępowania terapeutycznego przedstawiono poniżej.

Zalecenia ogólne:

 zaprzestanie palenia tytoniu;

 zmniejszenie masy ciała i utrzymywanie jej na zalecanym poziomie;
 unikanie opalania się;
 unikanie długotrwałego stania i siedzenia ze stawami kolanowymi i biodrowymi zgiętymi pod kątem prostym;
 ergonomiczne stanowisko pracy;
 ćwiczenia czynne kończyn i/lub spacery (zalecane zwłaszcza osobom pracującym w pozycji siedzącej);
 zwiększenie aktywności fizycznej, regularny i umiarkowany wysiłek fizyczny (jogging, jazda na rowerze,
pływanie);
 odpoczynek z kończynami uniesionymi ku górze (powyżej poziomu serca) z uwzględnieniem podparcia na całej
długości goleni.
Farmakoterapia
U pacjentów z przewlekłą niewydolnością żylną farmakoterapię stosuje się w połączeniu z leczeniem uciskowym, a nie
zamiast niego.
U pacjentów z owrzodzeniami żylnymi:
o należy rozważyć stosowanie sulodeksydu oraz zmikronizowanej frakcji flawonowej w leczeniu wspomagającym terapię
uciskową;
o nie zaleca się rutynowego stosowania preparatów z zawartością cynku, doustnych antybiotyków, wyciągu z nasion
kasztanowca ani pentoksyfiliny;
o stosowanie kwasu acetylosalicylowego nie powinno być rutynowe, jeśli celem ma być przyspieszenie gojenia owrzodzeń
żylnych; można rozważyć jego stosowanie w przypadku owrzodzeń opornych na leczenie.
Należy pamiętać, że stosowane w farmakoterapii w PNŻ preparaty, takie jak rutyna, hesperydyna, diosmina, dobesylan
wapnia i escyna, mogą łagodzić dolegli wosci pacjentów, ale nie chronią przed rozwojem zmian wynikających z przewlekłej
newydolności żylnej.
W leczeniu obrzęków wynikających z niewydolności żylnej nie stosuje się leków diuretycznych. Należy również pamiętać, że
nasilenie obrzękow goleni chorych z. PNZ może być efektem stosowania blokerow kanału wapniowego

Leczenie uciskowe
Leczenie uciskowe jest stosowane zarówno w profilaktyce, jak i leczeniu niewydolności żylnej. Jest uznawane za metodę,
która może spowolnić postęp przewlekłej niewydolności żylnej.
Dobór wyrobów medycznych uciskowych (podkolanówki, opaski, pończochy) zależy od stanu klinicznego i wynikających z
niego indywidualnych potrzeb pacjenta.
Leczenie owrzodzeń żylnych
W leczeniu owrzodzeń żylnych należy uwzględnić:

 uniesienie kończyny;
 kompresjoterapię (ciśnienie na poziomie kostki: 40 mm Hg, pod kolanem: 17-20 mm Hg);
 postępowanie przeciwbólowe;
 zapobieganie niedożywieniu, w tym eliminowanie niedoborów białkowych;
 postępowanie z raną w zależności od stopnia zaawansowania z uwzględnieniem następujących założeń:
• nie stosować antybiotyków miejscowo;
• dobierać preparat z uwzględnieniem jego cytotoksyczności;
• stosować preparaty na bazie PHMB (poliheksanid), powodujące skuteczną eradykację
drobnoustrojów z rany, zmniejszające dolegliwości bólowe, zapewniające optymalne nawilżenie
rany, przyspieszające gojenie się rany;
• stosować produkty lecznicze i wyroby medyczne zgodnie z zaleceniami producenta.
ZAKRES OPIEKI RODZINNO-ŚRODOWISKOWEJ
Wybrane diagnozy pielęgniarskie
W praktyce pielęgniarskiej opieki środowiskowej nad pacjentami ze schorzeniami układu żylnego istotne znaczenie
ma prawidłowe sformułowanie diagnozy pielęgniarskiej, skonstruowanej na podstawie analizy informacji pozyskanych
w czasie wywiadu z chorym i jego opiekunami/rodziną, badania fizykalnego, obserwacji rat analizy dokumentacji
medycznej. Poprawna diagnoza pielęgniarska jest warunkiem wyboru właściwych i skutecznych interwencji.

Przykłady diagnoz pielęgniarskich zaczerpnięte z opracowania w domu chorej z owrzodzeniem żylnym kończyn dolnych.:
 Przewlekle dolegliwości bólowe spowodowane obecnością rany w postaci owrzodzenia żylnego goleni i objawów temu
towarzyszących.
 Dyskomfort fizyczny spowodowany przewlekłymi dolegliwościami bólowymi.
 Obrzęk i stan zapalny okolicy rany spowodowany zaburzeniami w krążeniu, niewłaściwym postępowaniem leczniczym i
pielęgnacyjnym.
 Ograniczenie wydolności funkcjonalnej pacjentki w zakresie podstawowych czynności życia codziennego z powodu
obecności przewlekłej i postępującej choroby oraz chorób współistniejących.
 Możliwość wystąpienia powikłań w postaci stałego obrzęku na skutek pogłębiania się choroby i niewłaściwej
samoopieki.
 Możliwość wystąpienia nawrotowego owrzodzenia żylnego u pacjentki z wyleczonym owrzodzeniem goleni z powodu
niestosowania kompresjoterapii, niewłaściwego stylu życia, chorób współistniejących i pogłębiania się przewlekłej
niewydolności żylnej.
 W praktyce pielęgniarskiej coraz częściej stosuje się klasyfikację diagnoz. Jedną z nich jest ICNP, czyli
Międzynarodowa Klasyfikacja Praktyki Pielęgniarskiej. System ten ujednolica język pielęgniarski, co z kolei
umożliwia standaryzację dokumentacji pielęgniarskiej. Ponadto znacząco ułatwia zarządzanie opieką pielęgniarską i
jest pomocny w planowaniu wydatków z nią związanych. Daje również możliwość analizy i oceny wyników opieki
Przykłady diagnoz pielęgniarskich zgodnie z klasyfikacją ICNP:
•ból;
•brak wiedzy o chorobie;
•zaburzona zdolność zarządzania reżimem leczenia;
•owrzodzenie żylne.

Zadania pielęgniarki z zakresu diagnostyki i leczenia

W przygotowanym na podstawie Ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej
finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. 2004 Nr 210, poz. 2135) Zarządzeniu Prezesa NFZ nr 24/2004 wśród
zadań pielęgniarki środowiskowej/rodzinnej wymienia się opiekę nad: osobami zdrowymi i chorymi niezależnie od
wieku, podopiecznymi niepełnosprawnymi oraz pacjentami w stanie terminalnym.
Uprawnienia podstawowe - do zlecania badań diagnostycznych oraz wystawiania recept na leki do kontynuacji
leczenia.
Uprawnienia rozszerzone - samodzielne ordynowanie leków zawierających określone substancje czynne.
Brak uprawnień do samodzielnego ordynowania leków przez pielęgniarkę.
DIAGNOSTYKA W CHOROBACH UKŁADU ZYLNEGO

W ramach diagnostyki pielęgniarka może samodzielnie, bez zlecenia lekarskiego wykonać następujące badania
diagnostyczne:
1. Badanie podmiotowe:
•wywiad z pacjentem: ocena stylu życia na podstawie dostępnych skal i narzędzi do oceny ryzyka wystąpienia
chorób układu żylnego;
•zebranie wywiadu na temat dotychczasowego leczenia;
•wywiad w kierunku niepożądanych działań leków przyjmowanych przez pacjenta, w tym preparatów
stosowanych w chorobach żył.
2. Badanie przedmiotowe:
•wykonanie badania fizykalnego;
•przeprowadzenie spoczynkowego badania EKG.
3. Badania laboratoryjne:
•morfologia krwi obwodowej;
•jonogram (sód, potas);
•kreatynina w surowicy krwi;
•glukoza w surowicy krwi;
•ogólne badanie moczu z oceną mikroskopową osadu.
4. Diagnostyka obrazowa:
•zdjęcie klatki piersiowej w projekcji AP i bocznej [Ustawa z dnia 15 lipca 2011 r. (Dz.U. 2011 Nr 174, poz.
1039); Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 stycznia 2018 r. (Dz.U. 2018 poz. 299)].
WYSTAWIANIE RECEPT NA LEKI DO KONTYNUACJI LECZENIA

W ramach samodzielności zawodowej pielęgniarka ma uprawnienia do przedłużania recept na wszystkie preparaty

stosowane w leczeniu chorób układu żylnego [Ustawa z dnia 15 lipca 2011 (Dz.U. 2011 Nr 174); Rozporządzenie
Ministra Zdrowia z dnia 18 stycznia 2018 r. De U. 2018 poz. 299).

RODZAJ SWIADCZEN LECZNICZYCH UDZIELANYCH PRZEZ PIELĘGNIARKE SAMODZIELNIE

BEZ ZLECENIA LEKARSKIEGO

1.Leki stosowane u chorego w przypadku wystąpienia objawów subiektywnych i obiektywnych związanych z chorobami
żył:
• Niepokoj związany z uciążliwością objawów, ewentualnie brakiem widocznych efektów terapi:
• Hydroxyzinum (hydroksyzyna) – tabletki, syrop.
• Jeśli wysokiemu ciśnieniu tętniczemu krwi towarzyszą bóle głowy:
• Ibuprofenum (ibuprofen) – tabletki:
• Ketoprofenum (ketoprofen) – tabletki;
• Paracetamolum (paracetamol) – czopki, tabletki, roztwór do wstrzyknięć.
• Inne farmaceutyki:
• produkty lecznicze oznaczone symbolem OTC (Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 lutego 2017 r. (Dz.U.
2017 poz. 497))
2. Dobór sposobów leczenia ran – przygotowywanie recept na opatrunki.
EDUKACJA TERAPEUTYCZNA PACJENTA I
JEGO RODZINY

Zadania pielęgniarki z zakresu integracji środowisk wspierających

Jednym z głównych celów wspierania pacjentów ze schorzeniami naczyń żylnych jest spowodowanie, aby zaczęli
oni prowadzić zdrowy styl życia. Wskazane byłoby, aby w procesie tym uczestniczyli członkowie rodziny pacjenta
oraz wielodyscyplinarny zespół pracowników opieki zdrowotnej (lekarz, pielęgniarka, fizjoterapeuta, dietetyk i
inni).
W chorobach układu żylnego niezwykle istotna jest aktywność fizyczna. Poprawnie i skutecznie wspierany pacjent
zrozumie, że do poprawy krążenia niezbędna jest aktywność fizyczna. Dzięki niej chory nie dopuszcza do
pojawienia się kolejnych problemów związanych z chorobą.
Dalszych działań wspierających wymagać będzie pacjent unikający aktywności fizycznej w obawie przed bólem
bądź uznający siebie za osobę zdrową, niewymagającą opieki medycznej.
Środowiska wspierające muszą pamiętać o pacjentach z zaawansowaną niewydolnością żylną, w tym z
owrzodzeniami podudzi. Chorzy ci wymagają również dostosowanej do ich możliwości aktywności fizycznej.
Oprócz tego powinni nauczyć się akceptować zaordynowane metody postępowania.
Zakres edukacji terapeutycznej u pacjentów ze schorzeniami układu żylnego
ELEMENTY ZAKRES MOŻLIWOŚCI WYKORZYSTANIA ZAKRESU
EDUKACJI PRZEZ PACJENTA
Zmiany stylu Redukcja ciśnienia żylnego przez elewację Unoszenie kończyn dolnych pod kątem 30⁰ względem
życia kończyn dolnych podczas odpoczynku podłoża 3 razy w ciągu dnia przez 20 minut. Efekt:
zwiększenie przepływu krwi o 200%
Niedopuszczanie do przegrzania organizmu. Stosowanie chłodnych kąpieli. Efekt: zwężenie światła
Przegrzanie powoduje rozszerzenie naczyń naczyń krwionośnych zmniejsza odczyn zapalny
krwionośnych, wywołując lub nasilając
istniejący stan zapalny
Regularna aktywność fizyczna Korzystnie wpływają: piesze wycieczki, wspinaczki,
narciarstwo biegowe, bieganie, kolarstwo, pływanie,
aerobik wodny, taniec towarzyski
Minimalna aktywność to proste ćwiczenia wykonywane
rano i wieczorem
Fizjoterapia Rehabilitacja żylna Rozgrzewka 10-15 minut, ćwiczenia na stepperze przez 20
minut, 20 minut biegu oraz 10 minut odpoczynku z lekko
uniesionymi kończynami
Gimnastyka bierna
Masaż kończyn
Kompresjoterapia przerywana
Balneoterapia
Bibliografia:
1. Pielęgniarstwo rodzinne i opieka środowiskowa, 2019, Warszawa,
Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Ślusarska, Barbara. Redakcja,
Marcinowicz, Ludmiła. Redakcja, Kocka, Katarzyna. Redakcja
Dziękuję za uwage!