MANNA DÖVLƏTİ

(E.Ə.IX / 843 - e.ə.590)

 Quruluşu
• -Azərbaycanın cənubunda dövlət qurumu və
mərkəzləşmiş dövlət şimaldan fərqli olaraq daha tez
təşəkkül tapmışdır.

• - Səbəbi, Mesopotamiya ərazisinə yaxın olması və

buradakı dövlətlərlə əlaqələr idi.

• -Manna Azərbaycanın cənub ərazisində meydana

gəlmiş ilk mərkəzləşmiş dövlətdir.

• -Adı ilk dəfə e.ə. 843-cü ildə Assur ,Urartu

mənbələrində və Bibliyada Munna, Manna, Mannas
(Mana), Minni və s. kimi çəkilir.
 Quruluşu

• - Manna dövləti qədimdə Lullubum

adlanan Böyük Zamua vilayətinin bir
hissəsində olan Daxili Zamuanın
ərazisində meydana gəlmişdir.
 Sərhədləri və Əhalisi
• Mannanın sərhədləri cənubda Diyala və Zab
çaylarına, şimalda Araz çayına, Şərqdə təqribən
Xəzər dənizinə, qərbdə Urmiya gölünə kimi uzanırdı.

• Paytaxtı İzurtu (Zirtu) şəhəri idi.

• -Mannalıların formalaşmasında qədim yerli əhali –

kuti, lullubi tayfaları əsas rol oynamışdır.

• E.ə. I minilliyin əvvəllərində əhalinin tərkibində

hurrilərin rolu gücləndi. Daha sonra ölkədə irandilli
tayfaların təsiri artdı.
Mannanın Ərazisi və
Sərhədləri
 Xarici Siyasəti
• Manna dövlətinin xarici siyasətində Assur və
Urartu dövlətləri ilə əlaqələr mühüm rol
oynayırdı.

• Daha çox Assuryönlü siyasət yürütsə də, iki

dəfə Assuriya hökmranlığına qarşı çıxmışdır.

• Birinci dəfə, Urartu dövlətinin gücləndiyi

dövrdə, ikinci dəfə isə İskit tayfalarının
köçləri nəticəsində.
 Xarici Siyasəti
• Assur İşğalları
III Salmanassar (e.ə.859-824)
V Şamşiadad (e.ə.823-811) Manna + Urartu

Urartu İşğalları
İşpiuni (e.ə.810-781) 11 qalanı ələ keçirir
E.Ə.VIII əsrin birinci yarısı Assuriyada siyasi
böhran
I Argiştinin e.ə.779-774 illərindəki işğalları
II Sardurinin e.ə.750-ci il hücumu
(Puluadi+Lullubi)
 Xarici Siyasəti
• Assur hökmdarı III Tiqlatpalasar və siyasi vəziyyətin
dəyişməsi

• Mannanın dəstəklənməsi və İranzu (e.ə.740-719)

Mərkəzi hakimiyyət və canişinlik sistemi

• Urartu hökmdarı I Rusanın yürütdüyü siyasət və

Aza (e.ə.718-716)

• Ullusunu(e.ə.716-680) və Assur hökmdarı II

Sarqonun Mannada möhkəmlənmə siyasəti
• e.ə.716 Sarqonun Mannaya yürüşü
• e.ə.714 Sarqonun böyük yürüşü
 Manna Dövlətinin Süqutu
• E.Ə. VII əsrin birinci rübündə Manna Skit
tayfaları ilə ittifaq qurdu

• Ahşeriyə (e.ə.675-650) qarşı Assur hökmdarı

Aşşurbanipalın (e.ə.669-627) təcavüzkar
siyasəti

• Zəifləyən Assur dövlətinin müstəqilliyinə

Midiya (e.ə. VIII əsrin sonunda əsası
qoyulmuşdur) tərəfindən son qoyulmuşdur.
•E.Ə.590-
cı ildə
Manna
dövləti
Midiya
tərəfində
n süquta
uğradıldı.
HƏSƏNLİ CAMI
 KİMMER-İSKİT-SAK
PADŞAHLIĞI
• 1-E.ə.VII əsrin
əvvəllərində
şimaldan
Azərbaycan
ərazisinə köç
etmişdilər.

• İskit tayfaları Orta

Asiyadan Qara
dənizin şimalına
doğru irəliləmiş,
burada yerli
Kimmerləri
sıxışdırmış, onları
təqib edərək
cənub
istiqamətində
axın etmişdilər.
 KİMMER-İSKİT-SAK
PADŞAHLIĞI
• Manna ilə Urartu arasındakı ərazilərdə
məskunlaşmış bu tayfalar siyasi
proseslərdə fəal rol oynamışdılar.

• E.ə. VII əsrin 70-ci illərində Urmiya

gölündən şimal-qərbdə, Araz çayı
vadisində, Manna və Urartu arasındakı
bölgələrdə güclü bir dövlətin əsasını
qoymağa müvəffəq olmuşdular.
 KİMMER-İSKİT-SAK
PADŞAHLIĞI
• İstik, skit, işquz, aşquz, sak və s. adlandırılan bu
qüdrətli etnik birliyin tərkibindəki əsl İskitlər
birləşmiş türk soylarının ittifaqından ibarət idilər.

• İskitlərin inancları, yaşayış tərzləri, qidalanmaları,

məzar tipləri barədə Herodot”un verdiyi məlumatlar
onların prototürk mənşəli olmaları haqqında
müddəaları elmi baxımdan əsaslandırır.

• Midiya çarı Kiaksarın (e.ə 625-585) işğalçı yürüşləri

dövründə rəqabətə davam gətirə bilməyən Kimmer-
iskit-sak padşahlığı e.ə. VI əsrin əvvəllərində süquta
uğramışdır.
KİMMER-İSKİT-SAK
PADŞAHLIĞI
KİMMER-İSKIT-SAK
PADŞAHLIĞI