DAVRANIŞIN BİYOLOJİK TEMELLERİ

Dr. Öğr. Üyesi Yaşar Kapıcı

Adıyaman Üniversitesi Tıp Fakültesi
Psikiyatri ABD
 Santral sinir sisteminin yapısı
 Sinir hücresi
 Sinaps

© Adıyaman Üniversitesi Uzaktan Eğitim ve Araştırma Merkezi

 Uyarandan davranışa

• Uyarandan davranışa kadar geçen süreçte bilgi, sinir sisteminde birçok işlemden geçer.
• Beyin kendisine gelen uyaranları sinir hücreleri arasındaki bağlantılar aracılığı ile düzenler ve motor tepki
geliştirir.
• Bu arada duyusal sistemler yeni uyaranları algılamaya hazır hale gelir.

© Adıyaman Üniversitesi Uzaktan Eğitim ve Araştırma Merkezi

 Sinir sisteminin görevi

• Çevreden duyusal bilginin alınması

• Alınan bilginin işlenmesi
• Uygun davranışsal tepkinin verilmesi

© Adıyaman Üniversitesi Uzaktan Eğitim ve Araştırma Merkezi

 Algı-Davranış

© Adıyaman Üniversitesi Uzaktan Eğitim ve Araştırma Merkezi

 Duyum

Çevremizdeki ışık, ses, basınç gibi enerji değişikliklerinin yani uyaranların duyu organlarındaki reseptörler
tarafından sinir akımı haline dönüştürülerek beynimize ulaştırılmasına duyum denir.

© Adıyaman Üniversitesi Uzaktan Eğitim ve Araştırma Merkezi

 Algı

• Sinir hücreleri aldıkları uyarıyı birincil duyusal kortekse iletirler.

• Duyusal korteksle diğer sistemler arasındaki bağlantı alanları aracılığı ile bellekteki bilgilerle
bütünleştirilir ve tanımlanır.
• Gelen uyaran anlamlı yaşantılara dönüştüğünde “algı” adını alır.

© Adıyaman Üniversitesi Uzaktan Eğitim ve Araştırma Merkezi

 Davranış

• Algıya dönüşen uyarana hangi davranışsal tepkinin verileceğine beynin yönetsel merkezi olan prefrontal
korteks karar verir.
• Verilen karar uygulama merkezi olan premotor kortekse aktarılır.
• Bu alan kaslar aracılığı ile davranışı gerçekleştirir.

© Adıyaman Üniversitesi Uzaktan Eğitim ve Araştırma Merkezi

 Sinir sisteminin yapısı

N ervous S ystem

C entral N ervous S ystem P eripheral N ervous S ystem

B rain S pinal C ord

B rain S tem cerebellum C erebral H em ispheres

© Adıyaman Üniversitesi Uzaktan Eğitim ve Araştırma Merkezi

 Beyin yapılanması

 Beyin yapıları hiyerarşik bir şekilde düzenlenmiştir.

 Alt beyin yapılarında yaşamın sürdürülebilmesi için gerekli temel işlevleri düzenleyen merkezler yer alır.
 Solunum, dolaşım, açlık, susuzluk, ısı merkezleri beyin sapında bulunurlar.

© Adıyaman Üniversitesi Uzaktan Eğitim ve Araştırma Merkezi

Santral sinir sisteminin bölümleri

© Adıyaman Üniversitesi Uzaktan Eğitim ve Araştırma Merkezi

 Santral sinir sisteminin bölümleri

• Medulla spinalis
• Beyin sapı
• Serebellum
• Diensefalon
• Serebral hemisferler

© Adıyaman Üniversitesi Uzaktan Eğitim ve Araştırma Merkezi

 Spinal kord

• Spinal kord duyu organları, deri, eklem ve kaslardan aldığı bilgiyi beynin üst merkezlerine, üst
merkezlerden gelen komutları da kaslara iletir.

© Adıyaman Üniversitesi Uzaktan Eğitim ve Araştırma Merkezi

 Spinal kord

© Adıyaman Üniversitesi Uzaktan Eğitim ve Araştırma Merkezi

 Beyin sapı
Medulla, pons, ortabeyin

 Baş, boyun ve yüzün duyusal girdilerini, motor kontrolünü sağlar.

 İşitme, denge, tat gibi özelleşmiş duyulara ait bilgilerin giriş kapısıdır.
 Parasempatik reflekslere aracılık ederek kardiyak output, kan basıncı azalması, barsak hareketleri artışı,
pupilla daralması gibi etkinliklere neden olur.
 Retiküler formasyon aracılığı ile organizmanın uyanıklılığını, canlılığını sağlar.

© Adıyaman Üniversitesi Uzaktan Eğitim ve Araştırma Merkezi

 Retiküler aktivatör sistem

• Canlılık ve uyanıklığı sağlar.

© Adıyaman Üniversitesi Uzaktan Eğitim ve Araştırma Merkezi

 Serebellumun işlevleri

 Hareketin ince ayarı

 Denge
 Postür
 Motor koordinasyon
 Bilgi işleme

© Adıyaman Üniversitesi Uzaktan Eğitim ve Araştırma Merkezi

 Diensefalon

• Orta beyin merkezleri organizmanın dış ortama uyumlu çalışmasını

sağlayan dengeleşim (homeostazis) sistemlerini kapsar
• Talamus
• Hipotalamus

© Adıyaman Üniversitesi Uzaktan Eğitim ve Araştırma Merkezi

 Talamus

• Duyuların giriş kapısı

• Duyusal bütünleştirme
• Motor bütünleştirme

© Adıyaman Üniversitesi Uzaktan Eğitim ve Araştırma Merkezi

 Hipotalamus

• Endokrin sistemle bağlantıları aracılığı ile hormon metabolizmasının düzenli işlemesini, bağışıklık sistemi
bağlantısı ile organizmanın savunma sistemlerini, otonom sinir sistemi bağlantıları ile iç organların
düşünmeye gerek kalmaksızın otomatik olarak çalışmasını sağlar.

© Adıyaman Üniversitesi Uzaktan Eğitim ve Araştırma Merkezi

 Hipotalamus

• Beden ısısı
• Duygular (OSS kontrolü ile)
• Açlık
• Susuzluk
• Sirkadiyen ritm
• Hormonal süreçler
• Cinsel olgunlaşma

© Adıyaman Üniversitesi Uzaktan Eğitim ve Araştırma Merkezi

 Limbik sistem
(Hipokampus,amigdala, mamiller cisimcik, singulat girus)

© Adıyaman Üniversitesi Uzaktan Eğitim ve Araştırma Merkezi

 Bazal Gangliyonlar

• Hareketi düzenler.
• Beceri edinme gibi bilişsel işlevlere katkıda bulunur.
• Serebral korteksin bütün bölgelerinden girdi alır ama sadece talamus aracılığı ile frontal loba çıktı
gönderir.

© Adıyaman Üniversitesi Uzaktan Eğitim ve Araştırma Merkezi

 Serebral korteks

Komplike davranışlar serebral korteksin ince tabakası olan gri maddede gerçekleşir.

Korteks beynin diğer bölümlerine beyaz madde aracılığı ile bağlanır.

Korteks alanının genişlemesi girus ve sulkuslar tarzındaki kıvrımlaşma ile gerçekleşir .

© Adıyaman Üniversitesi Uzaktan Eğitim ve Araştırma Merkezi

 Serebral korteksin işlevleri

• Duyusal bilginin, duygularla ilişkili olarak

işlenmesi
• Düşünme
• İstemli davranış
• Dil
• Mantık yürütme
• Algı
• Bellek

© Adıyaman Üniversitesi Uzaktan Eğitim ve Araştırma Merkezi

© Adıyaman Üniversitesi Uzaktan Eğitim ve Araştırma Merkezi
 Frontal lob

• Geleceği planlama,
• Akıl yürütme, problem çözme,
• Konuşma,
• Hareketin kontrolu,
• Dikkat,
• Soyut düşünme, yaratıcı düşünce,
• Karar verme
• KİŞİLİK

© Adıyaman Üniversitesi Uzaktan Eğitim ve Araştırma Merkezi

 Temporal lob

• İşitsel uyaranların alınması ve tanınması

• Müzik
• Bellek
• Korku duygusu

© Adıyaman Üniversitesi Uzaktan Eğitim ve Araştırma Merkezi

 Parietal lob

• Dokunma, basınç, ısı ile ilgili uyaranların algılanması,

• Beden imajı, beden algısı,
• Derinlik algısı
• Ağrı

© Adıyaman Üniversitesi Uzaktan Eğitim ve Araştırma Merkezi

 Oksipital lob

• Görsel bilginin işlenmesi

• Okuma

© Adıyaman Üniversitesi Uzaktan Eğitim ve Araştırma Merkezi

 Hemisferler

• Korteks iki yarıdan oluşur.

• Sağ yarı soyut düşünceden, duygusal yaşantılardan, estetik ve sanatsal yetilerden sorumlu iken, sol yarı
akılcı düşünme, matematiksel yetenekler, analiz yetisi ve dilden sorumludur
• Her bir yarı bedenin karşı yarısını yönetir

© Adıyaman Üniversitesi Uzaktan Eğitim ve Araştırma Merkezi

 Sinir hücresi

• Kendisine gelen uyarıya hücre zarı üzerinde bulunan elektriksel potansiyel farkında hızlı değişiklik ile
'yanıt' verme özelliği nedeniyle “iletkendir”.
• Kendisine gelen bilgiyle, hücrenin davranış özelliğini değiştirebildiğinden “plastik”tir.

© Adıyaman Üniversitesi Uzaktan Eğitim ve Araştırma Merkezi

 Sinir Hücresi

• Hücre gövdesi
• Dentritler
• Akson
• Presinaptik uç

© Adıyaman Üniversitesi Uzaktan Eğitim ve Araştırma Merkezi

 Sinir hücresi

© Adıyaman Üniversitesi Uzaktan Eğitim ve Araştırma Merkezi

 Sinaps

• Bir sinir hücresinde oluşan aksiyon potansiyeli, bir sonraki hücreye sinaps aracılığı ile aktarılır.

© Adıyaman Üniversitesi Uzaktan Eğitim ve Araştırma Merkezi

 Aksiyon potansiyeli

Bir sinir hücresi uyarıldığında ortaya çıkan aksiyon potansiyeli, sinir hücresinin akson adı verilen yapısı
boyunca sinaps son ucuna kadar iletilir.

© Adıyaman Üniversitesi Uzaktan Eğitim ve Araştırma Merkezi

 Presinaptik uç

Aksiyon potansiyeli son uçtaki keseciklerde depolanmış

nörotranmitterlerin sinaptik aralığa boşaltılmasını sağlar.

© Adıyaman Üniversitesi Uzaktan Eğitim ve Araştırma Merkezi

 Nörotransmitter

• Nörotransmitter adı verilen kimyasal bilgi aktarıcılar, reseptörler aracılığı ile sinaptik iyon akışında
değişiklik oluşturarak bilgiyi elektrik akımına dönüştürürler.

© Adıyaman Üniversitesi Uzaktan Eğitim ve Araştırma Merkezi

 Sinaptik geçiş

© Adıyaman Üniversitesi Uzaktan Eğitim ve Araştırma Merkezi

 DOPAMİN

 Haz ve ödül sistemi  Yetersizliği

 Pekiştirme  Haz almada yetersizlik
 Motivasyon, güdülenme  Motivasyon azlığı
 Öğrenme  Apati
 Dikkat  Dikkatte azalma
 İşlem belleği  Bilişsel yavaşlama
 Eylem seçiciliği  Fazlalığı
 Yenilik arayışı  Psikozun alevlenmesi
 Motor beceri kazanma  Psikomotor aktivasyon

© Adıyaman Üniversitesi Uzaktan Eğitim ve Araştırma Merkezi

 Noradrenalin (NA)

 Farkındalık/ Uyanıklılık
 Yetersizliği
 Letarji
 Enerji  Uyanıklıkta azalma
 Dikkat, konsantrasyon  Dikkat azlığı
 Alarm sistemi  Konsantrasyon ve anımsama sorunları
 Bilgi işlemede yavaşlama
 Stres tepkileri  Çökkün duygudurum
 Psikomotor yavaşlama
 Halsizlik

 Fazlalığı
 Tremor
 Taşikardi

© Adıyaman Üniversitesi Uzaktan Eğitim ve Araştırma Merkezi

 Serotonin (5-HT)

 Olgunlaşma, akılcı davranış

 Ağrı algısı
 Uyku-uyanıklık
 Cinsel etkinlik
 Stres tepkileri
 Ön pitüiter hormonların düzenlenmesi
 İştah düzenlenmesi
 Beden ısısı düzenlenmesi

© Adıyaman Üniversitesi Uzaktan Eğitim ve Araştırma Merkezi

 Asetilkolin (ACh)

 Öğrenme
 Bellek

© Adıyaman Üniversitesi Uzaktan Eğitim ve Araştırma Merkezi

 Gamma-aminobutyric acid (GABA)

• Nöronların aşırı ateşlenmesini engelleme

• GABA, SSS’nin temel inhibitör nörotransmitteridir!!

© Adıyaman Üniversitesi Uzaktan Eğitim ve Araştırma Merkezi