Estekiometria

Ekuazio kimikoak
Erreaktiboa(k)  produktua(k)
a A (e) + b B (e)  c C (e) + d D (e)

Erreaktiboak Produktuak
(s)= solidoa
(l)= likidoa
(e)= egoera fisikoa
(aq)= disoluzio akuosoa
(g)= gasa

H2(g) + N2(g)  NH3(g)

Erreakzioa doitu behar da

3/2 H2(g) + ½ N2(g)  NH3(g) edo 3H2(g) + N2(g)  2NH3(g)

 Erreakzio kimikoen motak
N2 NH3
H2
Sintesi-erreakzioak +
H2 
H2
A+BC
NH3
Amoniakoaren sintesia 3H2(g) + N2(g)  2NH3(g)
NH3
Deskonposizio-erreakzioak N2
H2
 +
H2
AB  A + B NH3
H2

Amoniakoaren deskonposizioa 2NH3(g)  3H2(g) + N2(g)

Desplazamendu-erreakzioak
A + BC  AC + B
Zn(s) + 2 HCl(aq)  ZnCl2 (aq) + H2(g)
 Erreakzio kimikoen motak
Zn
Zn + H Cl Cl
 Cl +
H Cl

Desplazamendu bikoitzeko erreakzioak

AB + CD  AD + CB
Zn Mg
Zn
+
Mg

S
+ O
O S

FeS(s) + 2HCl(aq)  FeCl2 + H2S(g) Gasaren askapena

Na2CO3(aq) + Ca(OH)2(aq)  CaCO3(s) + 2NaOH(aq)

Hauspeakin
solidoa
 Erreakzio kimikoen motak
Neutralizazio erreakzioak

Desplazamendu bikoitzeko erreakzio mota bat da

Azidoa + basea (hidroxidoa)  gatza + ura

H2SO4(aq) + Ca(OH)2(aq)  CaSO4(s) + 2H2O (l)

Konbustio erreakzioak

CxHy + O2  H2O + CO2

edo

CxHyOz + O2  H2O + CO2

 1.-Amoniako sintesirako prozeduraren
batetan % 40-ko etekina lortzen da. Zer
bolumen amoniako lortuko da, 100 L N 2 eta
350 L hidrogenotik hasten baldin bada eta
baldintza berdinetan neurtzen bada?
Datuak
Amoniakoaren sintesia 40 L NH3 errealitatean lortu
% 40-ko etekina 100 L NH3 teorian lortu

bolumen amoniako = ?

100 L N2 + 350 L H2 Mugatzailea aurkitu beha dugu

baldintza berdinak = P eta T berdinak Avogadroaren printzipioa

≠
Baldintza normalak = P 1atm eta T=273K
 3H2(g) + N2(g)  2NH3(g) Avogadroaren printzipioa
baldintza berdinak = P eta T berdinak

3H2(g) + N2(g)  2NH3(g)

3 mol 1 mol 2 mol

3L 1L 2L

300 L 100 L 200 L

Mugatzailea nitrogenoa da 100 L N2 + 350 L H2

2 L NH3teorian 40 L NH3 errealitatean lortu

100 L N2 = 80 L lortu
1 L N2 100 L NH3 teorian lortu

80 L NH3-a lortu
2.- Toluenoak airearen oxigenoarekin erreakzionatzen du karbono dioxidoa eta
ura emanez. Gas guztiak presio eta tenperatura baldintza berdinetan neurtzen
dira. Oxigeno 5,0 litro erreakzionatzean zenbat litro karbono dioxido lortuko
dira?

Datuak

Toluenoa = metilbentzenoa

CH3 C7H8

C7H8(l) + 9 O2(g)  4 H2O(l) + 7 CO2(g)

Presio eta tenperatura baldintza berdinetan Avogadroaren printzipioa

5 L O2

(CO2) = ?
C7H8(g) + 9 O2(g)  4 H2O(l) + 7 CO2(g)
1 mol 9 mol 4 mol 7 mol

1L 9L 7L

7 L CO2 = 3,9 L lortu

5 L O2
9 L O2

3,9 L CO2 lortuko dira

3.-Kaltzio karburoa urarekin erreakzionatzerakoan azetileno eta kaltzio hidroxidoa
lortzen da. Erreakziorako 5,0 g kaltzio karburo CaC 2 % 90 aberastasunekoa baduzu,
zenbat litro azetileno lortuko dira baldintza normaletan? Determina ezazu lortutako
azetilenoa erretzeko zein da behar duzun airearen bolumena baldintza normaletan.
Horretarako airea, ondoko bolumen-konposizio duen nahaste bat bezala kontsidera
daiteke: % 78 nitrogeno, % 21 oxigeno, % 0,94 argon eta % 0,04 karbono dioxido.

Datuak

Kaltzio karburoa CaC2

CaC2(s) + H2O (l)  CHΞCH(g) + Ca(OH)2(s)

90 g CaC2
5,0 g CaC2 % 90 aberastasuna
100 g lagina
P = 1 atm
V(azetileno ) = ? B.N-etan
T = 273 K
------------------------------------------
C2H2(g) + O2(g)  CO2(g) + H2O (l)
V(oxigenoa) = ? B.N-etan
% 78 N2 % 21 O2 ,% 0,94 Ar eta % 0,04 CO2
Masa atomikoak C = 12; Ca = 40
 Ebazpena

CaC2(s) + 2H2O (l)  CHΞCH(g) + Ca(OH)2(s)

M(CaC2)= 64g/mol
1 mol CaC2 1 mol C2H2 22,4 L C2H2
90 g CaC2 = 1,6 L lortu
5,0 g lagina
100 g lagina 64 g CaC2 1 mol CaC2 1 mol C2H2

1,6 L azetileno lortu

C2H2(g) + 5/2 O2(g)  2 CO2(g) + H2O (l)

1 mol C2H2 5/2 mol O2 22,4 L O2 100L aire

1,6 L C2H2 = 19,0 L
22,4 L C2H2 1 mol C2H2 1 mol O2 21 L O2

19,0 L aire behar dugu

4.- Pirita (FeS2) minerala duen harrikatza erretzen denean, atmosfera sufre
dioxidoz kutsatzen da, erreakzio hau gertatzen delarik: pirita (s) +
oxigeno(g) ----> oxido ferriko (s) + sufre dioxido(g)
a) Zer pisu sufre dioxido lortzen da % 2,0 pirita duen 1 kg harrikatzaren
errekuntzan?
b) Zein da sufre dioxidoren pisua erreakzioaren etekina % 85-a bada?

Datuak
Pirita = FeS2
pirita (s) + oxigeno(g)  oxido ferriko (s) + sufre dioxido(g)

a) m(SO2) = ? 2 g FeS2
% 2,0 pirita 100 g harrikatza
1 kg harrikatzaren errekuntzan

b) m(SO2) = ? 85 g errealitatean
% 2,0 pirita
1 kg harrikatzaren errekuntzan 100 g teorian
etekina % 85-a

Masa atomikoak O = 16; S=32; Fe = 55,8

 Ebazpena

a) Zer pisu sufre dioxido lortzen da % 2,0 pirita duen 1 kg

harrikatzaren errekuntzan?

2FeS2 (s) + 11/2 O2 (g)  Fe2O3 (s) + 4SO2 (g)

M(FeS2 ) = 119,8g FeS2 /mol FeS2 M(SO2 ) = 64g SO2 /mol SO2

2 g FeS2 1 mol FeS2 4 mol SO2 64 g SO2

= 21,37g
1 000g harrikatza
100 g harrikatza 119,8 g FeS2 2 mol FeS2 1 mol SO2

21,37 g SO2-a lortuko dira

b) Zein da sufre dioxidoren pisua erreakzioaren etekina % 85-a bada?

85 g SO2-a errealitatean
21,37 g SO2-a teorian lortuko = 18 g
dira 100 g SO2-a teorian

18 g SO2-a praktikan lortuko dira

5.- Zinkak azido klorhidrikoarekin erreakzionatzean hidrogeno gaseosoa eta zink
kloruroa eratzen dira. Kalkula ezazu prozesuaren etekina baldin eta 14,39 g zink
erreakzionatzean 4,95 L hidrogeno jasotzen ditugu, 25ºC-tan eta 750 mm-tan
neurtuta.
Datuak
Zinka + azido klorhidrikoa  hidrogeno gaseosoa + zink kloruroa
Prozesuaren etekina = ?

14,39 g zink  4,95 L hidrogeno jaso errealitatean

T =25ºC; P = 750 mm
Masa atomikoa Zn = 65,4
Ebazpena

Zn (s)+ 2 HCl(aq)  H2 (g)+ ZnCl2 (aq)

1 mol Zn 1 mol H2
14,39 g Zn = 0,22 mol H2
65,4 g Zn 1 mol Zn
 Gas idealen egoera ekuazioa aplikatuz

PV=nRT Non V hidrogenoaren bolumena eta n

hidrogenoaren mol kopurua dira
1 atm
P= 750 mmHg = 0,987 atm
760 mmHg

T = 25ºC = 298K

0,22 mol H2 0,082 at.L/(mol.K). 298K

V= = 5,45 L H2 lortu teorian
0,987 at

4,95 L H2 lortu praktikan

x 100 = % 90,8
5,45 L H2- teorian

etekina % 90,8-koa da
6.- Karbohidrato baten analisiak ondorengo konposizio ehundarra eman du: % 40 C;
% 6,71 H, eta % 53,29 O. Konposatuaren formula molekularra aurkitu, haren masa
180 dela jakinik.

Datuak

% 40 C; % 6,71 H, eta % 53,29 O

masa = 180 g/mol
Masa atomikoak H = 1; C = 12; O = 16
Ebazpena 40 g C 1 mol C
% 40 C 100g karbohidrato = 3,33 mol C
12 g C
100g karbohidrato
6,71 g H 1 mol H
%6,71 H 100g karbohidrato = 6,71 mol H
100g karbohidrato 1 g H
53,29 g O 1 mol O
%53,29 O 100g karbohidrato = 3,33 mol O
100g karbohidrato 16 g O
Formula enpirikoa kalkulatu behar dugu
Elementuen mol kopuruak horiek txikienaren balioaz zatituko dugu. Atomoen
arteko erlaziorik sinpleena ezagutzeko.

3,33 mol C
= 1 C/C
3,33 mol C ????

6,71 mol H Formula enpirikoa CH2O

= 2 H/C
3,33 mol C

3,33 mol O Formula molekularra (CH2O)n

= 1 O/C
3,33 mol C
?????
n (12 + 2.1 + 16) = 180
Formula molekularra (CH2O)6

n (30) = 180

n = 180/30 = 6 C6H12O6
7.- Koposatu organikoa bat karbonoa, oxigenoa eta hidrogenoz osatuta dago.
Konposatuaren analisiak % 48,65 C eta % 8,10 H eman du. 7,53 g konposatuk, lurrin
bihurtu ostean, 4,00 dm3-ko bolumena betetzen du, 200ºC eta 750 mm Hg-tan.
Kalkulatu:
a) Konposatuaren formula molekularra
b) zein izan litezkeen haren isomeroak (formula idatzi eta izendatu)
Datuak
karbonoa, oxigenoa eta hidrogenoz
% 48,65 C eta % 8,10 H
7,53 g konposatuk, V= 4,00 dm3 = 4,00 L,
T = 200ºC; P = 750 mm Hg-tan
Masa atomikoak H = 1; C = 12; O = 16
Ebazpena
100g konposatu dugula suposatuz
100g C,H,O – 48,65g C - 8,10g H = 43,25g O
48,65g C
1 mol C
100g konposatu = 4,05 mol C
100g konposatu 12 g C
 8,10 g H 1 mol H
100g konposatu = 8,10 mol H
100g konposatu 1 gH

43,25 g O 1 mol O
100g konposatu = 2,70 mol 0
100g konposatu 16 g O

4,05 mol C
= 1,5 C/O = 3C/2O
2,70 mol O

8,10 mol H Formula enpirikoa C3H6O2

= 3 H/O
2,70 mol =
Formula molekularra (C3H6O2)n
2,70 mol O
= 1 O/O
2,70 mol C
 Gas idealen egoera ekuazioa aplikatuz

PV=nRT Non V konposatuaren bolumena eta n

hidrogenoaren mol kopurua dira

1 atm
P= 750 mmHg = 0,987 atm T = 200ºC = 473K
760 mmHg
PV 0,987 atm . 4,00 L
n= = = 0,10 mol konposatu
RT 0,082 at.L/(mol.K). 473K

7,53 g
M(konposatu) = = 75,3 g/mol
0,10 mol konposatu

n (3.12 + 6.1 + 2.16) = 75,3 Formula molekularra C3H6O2

n (74) = 75,3 O
Azido propanoikoa
CH3-CH2 C
n= 1 OH
O
O H- C
C Metilo etanoatoa OCH2CH3
CH3-
OCH3
etilo metanoatoa
8.- Selektibitatea ekaina 2013
Hidrokarburo mol baten karbono-edukia 60 g da, eta haren masa molekularra 72
g·mol-1.
a) Kalkulatu hidrokarburoaren formula molekularra. (0,5 PUNTU)
b) Marraztu haren hiru isomeroren formula erdigaratuak. (0,5 PUNTU)
c) Izendatu isomero bakoitza. (0,5 PUNTU)
Datuak 60 g C
Hidrokarburoaren masa molarra 72 g ?gH
Masa atomikoak H = 1; C = 12
Ebazpena
a) Kalkulatu hidrokarburoaren formula molekularra.
72 g hidrokarburo – 60 g karbono = 12 g hidrogeno
1 mol C
60 g C = 5 mol C
12 g C Substantziaren mol batean 12 mol H atomo
1 mol H eta 5 mol C atomo daude
12 g H = 12 mol H
1gH
Formula molekularra C5H12
b) Marraztu haren hiru isomeroren formula erdigaratuak CH3
CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3 CH3-C-CH3
CH3 CH3
c) Izendatu isomero bakoitza. C5H12

Pentanoa

Metilbutanoa

Dimetilpropanoa
9.- Nitrito amonioa berotzean nitrogeno eta ura emanez deskonposatzen da.
Laborategian dugun amonio nitrito komertzialaren purutasuna pisutan % 80-koa da.
Zenbat amonio nitrito komertziala behar dugu 500 mL nitrogeno, 0 ºC eta 76 cm Hg
neurtuta, lortzeko, erreakzioaren etekina % 80 bada?

Datuak
NH4NO2(s) + Q  N2(g) + H2O(l)
amonio nitrito komertzialaren purutasuna % 80-koa
m(NH4NO2) =? 500 mL N2 0 ºC eta 76 cm Hg
etekina % 80 M(NH4NO2) = 64 g/mol

Ebazpena

NH4NO2(s) + Q  N2(g) + 2H2O(l)

500 mL nitrogeno = 0,5 L N2
1 mol N2 erreal 100 mol N2 teoriko 1 mol NH4NO2
0,5 L N2 = 0,0279 mol
22,4 L N2 80 mol N2 erreal 1 mol N2 teoriko
64 g NH4NO2 100 g lagina
0,0279 mol NH4NO2 = 2,23 g amonio nitrito
1 mol NH4NO2 80 g NH4NO2
10.- 4,10 g aluminio azido sulfurikotan 0,6 M den disoluzio baten 50 mL-rekin
erreakzionatzen dira, eta aluminio sulfatoa eta hidrogeno gaseosoa lortzen dira.
a) Erreaktibo mugatzailea zein den adierazi.
b) Erreakzioan jasoko dugun hidrogenoaren bolumena, 20 ºC-tan eta 765 mm Hg-tan
neurtuta erreakzioaren etekina %95 bada M.a. Al = 27.

Datuak

Al(s) + H2SO4(aq)  Al2(SO4)3 + H2(g)

Masa atomikoak H = 1; O = 16; Al = 27; S =32
m(Al) = 4,10g
50 mL disoluzio H2SO4 0,6M
0,6 mol H2SO4
0,6M =
1L disoluzio
Ebazpena
a) Erreaktibo mugatzailea zein den adierazi.

2 Al(s) +3 H2SO4(aq)  Al2(SO4)3 + 3 H2(g)

1 mol Al 3 mol H2SO4

4,10g Al = 0,228 mol H2SO4
27 g Al 2 mol Al
 4,10g Al-k 0,228 mol H2SO4-rekin erreakzionatzen dute.
0,6 mol H2SO4 = 0,03 mol H2SO4
50 mL disoluzio
1000 mL disoluzio

Erreaktibo mugatzailea H2SO4-a da; aluminioak erreakzionatzeko 0,228 mol

behar ditu eta soilik 0,03 mol H2SO4 daude.

b) Erreakzioan jasoko dugun hidrogenoaren bolumena, 20 ºC-tan eta 765 mm Hg-

tan neurtuta erreakzioaren etekina %95 bada

Erreaktibo
mugatzailea
3 mol H2
0,03 mol H2SO4 = 0,03 mol H2
3 mol H2SO4

Gas idealen egoera ekuazioa aplikatuz PV=nRT

Non V hidrogenoaren bolumena eta n hidrogenoaren mol kopurua dira

 1 atm
P= 765 mmHg = 1,007 atm
760 mmHg

T = 20ºC = 293K

0,03 mol H2 0,082 atm.L/(mol.K). 293K

V=
1,007 atm

V = 0,72 L H2 lortu teorian

95 L H2 lortu errealitatean
0,72 L H2 lortu teorian = 0,68 L
100 L H2 lortu teorian

0,68 L H2 lortu errealitatean

11.- Azido sulfurikoak kobrearekin erreakzionatzen du, eta kobre(II) sulfatoa,
sufre dioxidoa eta ura eratzen ditu. Esperimentu batean, azido sulfurikozko 50 mL
disoluzio 9 M, eta 20,00 g kobre, %90eko purutasunekoa erabiltzen dira.
Erreaktibo mugatzaile zein den erabaki, eta kalkulatu sufre dioxidoaren bolumena,
700 mm-tan eta 25 ºC-tan neurtua, baldin erreakzioaren etekin aurreikusia %60
bada. M.a. Cu = 63,55

Datuak
H2SO4(aq) + Cu(s)  CuSO4(aq)+ SO2(g) +H2O(l)

50 mL disoluzio H2SO4 9M
9 mol H2SO4
9M =
1L disoluzio
20,00 g Cu, %90eko purutasuna
90 g Cu
%90eko purutasuna =
100g metal
Ebazpena
1 mol Cu
18,00 g Cu = 0,283 mol Cu
63,55 g Cu
9 mol H2SO4
0,05 L disoluzio = 0,45 mol H2SO4
1 L disoluzio
2 H2SO4(aq) + Cu(s)  CuSO4(aq) + SO2(g) +2 H2O(l)
0,45 mol H2SO4 eta 0,283 mol Cu
1 mol Cu
0,45 mol H2SO4 = 0,225 mol Cu
2 mol H2SO4
Cu-a soberan dago, mugatzailea azido sulfurikoa da
1 mol SO2
0,45 mol H2SO4 = 0,225 mol SO2
2 mol H2SO4

Gas idealen egoera ekuazioa aplikatuz PV=nRT

Non V sufre dioxiodoaren bolumena eta n sufre dioxidoaren mol kopurua dira

1 atm
P= 700 mmHg = 0,921 atm T = 25ºC = 298K
760 mmHg
0,225 mol SO2 0,082 atm.L/(mol.K). 298K
= 5,97 L SO2 lortu teorian
V=
0,921 atm
60 L SO2 lortu errealitatean
5,97 L SO2 lortu teorian = 3,58 L SO2 lortu errealitatean
100 L SO2 lortu teorian
12.- 20 g sodio kloruro komertzial dituen lagin bat azido sulfurikoa gehiegizko
kantitatean duen disoluzio batekin erreakzionatzen da, eta 6,0 L hidrogeno kloruro
gaseosoa, 18ºC-tan eta 750 mm-tan neurtuak, lortzen dira, sodio sulfatoarekin
batera.
Laginaren purutasuna determina ezazu, eta erabili den azido sulfurikozko
disoluzioarren bolumena kalkulatu, baldin disoluzioa masan %70,82 eta
dentsitatea1,62g/mL-koa bada.
Datuak
NaCl (s) + H2SO4(aq)  HCl (g) + Na2SO4(aq)
Masa atomikoak H = 1; O = 16; Na= 23; S =32; Cl = 35,5
azido sulfurikoa soberan
6,0 L HCl(g) T= 18ºC= 291K P= 750 mm= 0,987 atm
Laginaren purutasuna ?
V(H2SO4) = ?
Ebazpena

2 NaCl (s) + H2SO4(aq)  2HCl (g) + Na2SO4(aq)

Gas idealen egoera ekuazioa aplikatuz PV=nRT

non V hidrogeno kloruroaren bolumena eta n hidrogeno kloruroaren mol kopurua

dira
 0,987 atm 6L
n= = 0,248 mol HCl
0,082 atm.L/(mol.K). 291K
M(NaCl) = 58,5 g/mol

2 mol NaCl 58,5 g NaCl

0,248 mol HCl = 14,5 g NaCl
2 mol HCl 1 mol NaCl
14,5 g NaCl puru
Laginaren purutasuna = 100 = % 72,5
20 g lagina
1 mol H2SO4
0,248 mol HCl = 0,124 molH22SO44
2 mol HCl
100 g disoluzio 1mL disoluzio
0,124 molH2SO4 98 g H2SO4
1 mol H2SO4 70,82 g H2SO4 1,62 g disoluzio

10,59 mL H2SO4 disoluzioa behar dugu