Yunit I

Yaman ng Wika Natin, Halina’t Tuklasin

Aralin 4
Ang Heograpikal, Morpolohikal,
at Ponolohikal na Varayti ng
Wika
Layunin ng Talakayan
 maipaliwanag ang heograpikal, morpolohikal, at ponolohikal na
varayti ng wika;

 masabi kung ang mga halimbawang pangungusap ay nagpapakita

ng varayti ng wika sa heograpiya, morpolohiya, at ponolohiya; at

 makapagtala ng mga tiyak na halimbawa ng varayti sa heograpiya,

morpolohiya, at ponolohiya partikular sa mga wika sa Pilipinas.
 Kultura at Wika
Bakit sa magkakahiwalay at magkakaibang lugar, ang iisang bagay
o konsepto ay nagkakaroon ng magkaibang katawagan?

Nagiging salik ang heograpiya o lugar ng nagsasalita sa

pagkakaroon ng varayti ng wika. Dahil ang Pilipinas ay isang
arkipelago na nahahati ng katubigan at kapatagan, at napaghihiwalay
ng mga pulo at kabundukan, hindi maiwasang makalikha ng sariling
kultura o paraan ng pamumuhay ang mga taong sama-samang
naninirahan sa isang partikular na pulo o lugar. Kasabay ng
nabubuong kultura ang pagbuo rin ng wika sapagkat ang kultura ay
kabuhol ng wika.
AngHeograpikal na Varayti ng
Wika
Ito ay ang pagkakaiba sa
mga katawagan at kahulugan
ng salitang ginagamit sa iba’t
ibang lugar.
Ang Heograpikal na Varayti ng Wika
Halimbawa:

Ang “ibon” sa Filipino ay “langgam” naman sa

Sinugbuanong Binisaya.
Kapag nasa Pampanga ka at naliligaw, at ibig mong
magtanong ng direksiyon, “mangungutang” ka. Samantala,
kung nasa Maynila ka, kapag ibig mong “mangutang,”
nanghihiram ka ng pera.
Ang “maganda” sa wikang Filipino ay “mahusay” sa
Samar.
 Sa Pangasinan, ang salitang “oras” ay “hugas” ang ibig
sabihin sa Filipino; samantalang may salitang “oras” din sa
Filipino na panahon naman ang tinutukoy.
Ang Heograpikal na Varayti ng Wika

Nangyayari rin na nagkakaroon

ng magkaibang kahulugan sa
magkahiwalay na lugar na may
magkaibang kultura ang isang
salita.
Halimbawa:
Ang salitang salvage ay nangangahulugang
“iligtas o isalba” sa Ingles. Nang hiramin ng
Filipino ang salitang ito, kabaligtaran ang
naging kahulugan nito, dahil ang salvage ay
naging “pagpatay nang hindi nilitis.”
Ang “baka” sa wikang Niponggo ay
nangangahulugan ng “bobo” samantalang sa
Filipino, ito ay isang hayop.
Ang Heograpikal na Varayti ng Wika
Pagsusuri sa mga Larawan
Tingnan ang mga halimbawang larawan ng iba’t ibang katawagan para sa
pulis. Saan-saang bansa ito ginagamit?

1. 4. 7
.

Indonesia
Indonesia Slovenia/Croatia Greece

2. 5. 8.

USA

3. 6. 9
.

Germany Philippines Italy

Ang Heograpikal na Varayti ng Wika
Iba pang mga Halimbawa
Mga katawagan sa Tagalog-Maynila Katumbas na salita sa ibang lugar

lupa mukha (Pampanga)

lupa daga (Ilokos)
lumiban tumawid (Tagalog-
Batangas)
pating kalapati (Iloilo)
hilom tahimik (Cebu)
doon dito (Antique)
oo (Bikol)
Ang Morpolohikal na Varayti ng
Wika.
Ito ay ang pagkakaiba-iba sa
pagbuo ng mga salita dahil sa paglalapi.

Dahil iba-iba ang wikang

ginagamit sa iba’t ibang lugar,
nagkakaiba rin ang paraan ng
pagbuo ng salita ng mga naninirahan
sa mga ito.
Ang Morpolohikal na Varayti ng Wika.
Halimbawa

Tagalog-Maynila kumain
Tagalog-Batangas (iba pang lalawigang nakain
Tagalog)
Camarines Sur makakan
Legaspi City magkakan
Aklan makaon
Tausug kumaun
Bisaya mangaon
Pampanga mangan
Ang Morpolohikal na Varayti ng Wika.
Bilang pangkalahatang tuntunin, masasabing nagkakaroon ng pagbabago sa
kahulugan ang salita batay sa panlaping ginamit.
Halimbawa:

Salitang ugat : bili

Panlapi : -um-
Nabuong salita : bumili (sa Ingles, to buy)

Salitang ugat : bili

Panlapi : mag-
Nabuong salita : magbili (sa Ingles, to sell)

May mga pagkakataon naman na kahit magkaibang panlapi ang ginamit, hindi pa
rin nagbabago ang kahulugan ng salita.
Tingnan natin ang mga panlaping I- (unlapi) at –IN (hulapi).
Pareho lamang ang kahulugan ng mga sumusunod na salita:

iluto lutuin
iihaw ihawin
iinit initin
igisa gisahin
Ang Morpolohikal na Varayti ng Wika.
Kasama sa mga varayti ng isang wika ang
ispeling o baybay ng salita.
Ang Ponolohiya na Varayti ng Wika

Ito ang pagkakaiba-iba sa bigkas at tunog ng

mga salita.

Sa paglikha ng kani-kaniyang wika, hindi

maiwasang malikha rin ang magkakaibang tunog at
bigkas sa mga salita. Nagkakaroon ng kani-kaniyang
dialectal accent ang bawat lugar.
Ang Ponolohiya na Varayti ng Wika
Ang ganitong varayti sa ponolohiya ay hindi ekslusibo sa
mga wika sa Pilipinas. Nangyayari rin ang mga ganitong pagkakaiba
sa bigkas at tunog sa mga wika sa daigdig.
Narito ang ilang halimbawa:
often – /o-fen/ vs. /of-ten/
organization – /or-ga-ni-za-tion/ vs. /or-ga-nay-zey-tion/
Adidas – /A-di-das/ (mabagal) vs. /Adidas/ (mabilis)
Nike – /Nayk/ vs. /Nay-ki/
accurate – /a-kyu-reyt/ vs. /a-kyu-rit/
away – /a-wey/ vs. /a-way/
today – /tu-dey/ vs. /tu-day/
aluminum – /a-lu-mi-num/ vs. /a-lu-min-nyum/
Porsche – /Por-sha/ vs. /Porsh/
centennial – /sen-ten-yal/ vs. /sin-tin-yal/
millennium – /me-len-nyum/ vs. /mi-lin-nyum/
 Tandaan

 Sa heograpikal na varayti, nasa katawagan at kahulugan

ng salita ang pagkakaiba.

 Sa morpolohikal na varayti, ang pagkakaiba ay nasa anyo

at ispeling ng salita at hindi sa taglay na kahulugan nito.

 Samantala, sa ponolohikal na varayti, nasa bigkas at

tunog ng salita ang pagkakaiba.
S