THỰC HÀNH

MỘT SỐ PHÉP TU TỪ CÚ PHÁP

Phép lặp Phép liệt Phép chêm

cú pháp kê xen
I. Phép lặp cú pháp:
1.Bài tập 1:
a. Đoạn văn:

Sự thật là từHai
mùacâu
thutrước: P(phụnước
năm 1940, tìnhta
thái) – C – V1
đã thành – V2
thuộc địa
của Nhật, chứ
Kết không
Khẳng phải
định vếlàđầu
thuộc địa của
và bác bỏ ởPháp nữa.Khi Nhật
vế sau
đầu hàng Đồng minh thì nhân dân cả nước ta đã nổi dậy giành
cấuchính quyền, lậpHãynên xác
nướcđịnh
Việt những
Nam Dân câuchủ Cộng hoà.
códân
Sự thật là lặp
Haitakết
đã cấu
câu cúCnước
sau:lại
lấy pháp
– V(+ và
phụ
Việt phân
ngữtừtích
Nam chỉ kết
tayđtg) – TN
Nhật, chứ
cấu từ
không phải cútay
(C: pháp đó.
Pháp.
dân ta, V:Cho
đã/lạibiết phép
đánh đổ…,lặpTN:
đó để,
có mà)
Pháp chạy, Nhật hàng, vua Bảo
tác dụng nhưĐạithếthoái
nào?vị. Dân ta đã đánh đổ
các xiềng xích thực dân gần 100 năm nay để gây dựng nên nước
Việt Nam độc lập. Dân ta lại đánh đổ chế độ quân chủ mấy mươi
Tạo
thế kỉ mà lập nênâmchế
hưởng
độ Dânđanhchủthép,
Cộnghùng
hoà.hồn, thích hợp
Tác dụng với việc khẳng định nềnMinh,
(Hồ Chí độc lậpTuyên
của Việt
ngônNam
Độcvàlập)
khẳng định thắng lợi của Cách mạng tháng Tám là
đánh đổ chế độ thực dân và chế độ phong kiến.
I. Phép lặp cú pháp:
1.Bài tập 1:
b. Đoạn thơ:
Trời
Hãy đọcxanhđoạn
đâythơ là của chúng
và xác địnhta
Kết Núi Chủ
những rừng đây
câungữ
có vịlàngữ
-lặp củacấu
kết chúng ta
cú pháp
cấu Những
và cánhkết
phân tích đồng
cấu thơm mát
cú pháp đó.
Những
Cho ngả
biết đường
phép lặpbát đóngát
có
Những tác dòng
dụng sôngthế
như đỏnào?
nặng phù sa.
Tác Khẳng định mạnh mẽ chủ quyền của chúng ta
và bộc lộ cảm(Nguyễn
xúc tự hào,Đình
sungThi, Đấtkhi
sướng nước)
đất
dụng
nước giành được quyền làm chủ

2. Bài tập 2: Hãy so sánh hiện tượng lặp cú pháp

a. Tục ngữ: ở những
Em có câu vănxét
nhận xuôi, câuphép
gì về thơ ở bài tập
lặp
- Bán
Ở mỗi câu, hai anhcú
vế1 lặp
với em
các xa, nhờ
câu
pháp muađể
sau láng
thấy
phép giềng
điểmgần.
giống
cú pháp ở hai câu tụcđối chặt
ngữ chẽ về số
sau?
lượng tiếng, -vềGần mực
từ loại, vềthì
và kếtđen,
khác gần
nhau
cấu đèn
ngữcủa thìcủa
rạng.
chúng?
pháp từng vế.Ví
dụ: mua/bán (đều là từ đơn, động từ).
I. Phép lặp cú pháp:
2. Bài tập 2: Cụ già ăn củ ấu non.
a. Tục ngữ: Chú bé trèo cây đại lớn
b. Câu đối:
Kết cấu: C(DT) – V(ĐT) – BN(DT-TT)
Đòi hỏi mức độ chặtCụ
chẽgià
cao:
– số tiếng
ăn -bằng nhau,
củ ấu non
phối hợp với phép
Em đối
hãy
Chú(về
bétừ-biết
cho loại, nghĩa,
cách
trèo dùng
- lặp
cây đại từ
lớn
đồng nghĩa, trái nghĩa tương ứng)
cú pháp ở đôi câu đối trên?
c. Thơ Đường luật
Ta
Em Kêt
hãy cấu:
dại, ta
nhận tìmĐN,
xétnơi
vềCvắng
– V - lặp
phép BN
vẻ,
Đòi hỏi mức độ chặt chẽ cao: kết cấu ngữ pháp giống nhau,
Người
số tiếng bằng nhau, các khôn,đối
cú pháp
tiếng người
trong đến
thơvề
nhau từ chốn
Đường lao
luật
loại và xao.
nghĩa
d. Văn biền ngẫu: qua hai câu thơ sau?
“Kẻ đâm ngang, người chém ngược, Ở vănlàmbiền
chongẫu, cách
mã tà ma ní hồn kinh;
bọn hè trước,
Cũng lũ ó sau,phối
thường trối kệ
hợptàuvới
lặp sắtphép
cú tàu đồng
pháp đối
như súng
trong nổ.”
thếmột cặp câu
nào?
(câu có thể dài, không cố định về số lượng tiếng)
I. Phép lặp cú pháp:
2. Bài tập 2:
GIỐNG VÀ KHÁC GIỮA CÁC THỂ LOẠI

Qua bài tập 2, em có nhận xét gì về

Đều lặp lại kết cấu ngữ pháp, Có thể loại đòi hòi mức độ chặt
cách lặp cú pháp ở các thể loại khác nhau?
đều nhằm nhấn mạnh, khẳng chẽ cao (câu đối, thơ Đường luật);
định nội dung và tạo nên sự Có thể loại kết hợp với phép đối;
cân đối, hài hoà về từ ngữ, có thể loại không hạn định số
hình ảnh, âm điệu… lượng tiếng trong câu…
3. Bài tập 3:

Lặp cú phápEm hãylặp

là sự lấy
lạivíkết
dụcấu
vềcú
phép
pháp lặp cú pháp
trong câu,
nhằmtrong
trong đoạn Theo em, các
nhấnthế vănkhẳng
nào
mạnh, bản Ngữ
là phép văn
địnhlặp 12pháp?
nộicú
dungvàđược
phân
đề cập hoặc tạo nên sự tích cân
hài hoà, tác đối
dụngvề của nó?âm điệu…
từ ngữ,
II. Phép liệt kê: hiệu quả của lặp cú pháp kết hợp với phép liệt kê
1. Đoạn trích “Hịch tướng sĩ”:

“Các ngươi ở cùng ta coi giữ binh quyền đã lâu ngày, không
có mặc thì ta cho áo, không có ăn thì ta cho cơm; quan nhỏ
thì ta thăng chức, lương ít thì ta cấp bổng; đi thuỷ thì ta cho
thuyền, đi bộ thì ta cho ngựa; lúc trận mạc xông pha thì
cùng nhau sống chết, lúc ở nhà nhàn hạ thì cùng nhau vui
cười. Cách đối đãi so với Vương Công Kiên, Cốt Đãi Ngột
Lang ngày trước cũng chẳng kém gì.”

Hãy phân tích kết cấu

và cảnh
- Kết cấu: Hoàn tác dụng
– thì của
- giảiviệc
phápkết hợp phép lặp cú
pháp
- Tác dụng: nhấn mạnh và với
khẳngphép
địnhliệt
sựkê
đốitrong
đãi chu đáo, đầy tình
nghĩa của Trần Quốc Tuấnđoạn trích
đối với trên?
tướng sĩ trong mọi hoàn cảnh.
II. Phép liệt kê:
2. Đoạn trích “Tuyên ngôn độc lập”
“Về chính trị, chúng tuyệt đối không cho dân ta một chút tự do
dân chủ nào.
Chúng thi hành những luật pháp dã man. Chúng lập ba chế
độ khácHãy
nhau ở Trung,
phân tíchNam, Bắc và
kết cấu để ngăn
hiệu cản
quảviệc
củathống nhất
nước nhà của ta, ngăn cản dân tộc ta đoàn kết.
phép lặp cú pháp kết hợp với phép liệt kê
Chúng lập ra nhà tù nhiều hơn trường học. Chúng thẳng tay
chém giết nhữngtrong đoạn
người yêu trích
nước sau?nòi của ta. Chúng
thương
tắm các cuộc khởi nghĩa của ta trong những bể máu.
Chúng ràng buộc dư luận, thi hành chính sách ngu dân.
Chúng dùng thuốc phiện, rượu cồn để làm cho nòi giống ta
suy nhược.”

- Kết cấu: C – V (+ phụ ngữ chỉ đối tượng)

- Tác dụng: để vạch tội ác của thực dân Pháp, chỉ mặt vạch
tên kẻ thù dân tộc.
 Qua một số bài thực hành,
em hãy cho biết thế nào là
phép liệt kê?

Sự sắp xếp nối tiếp những đơn vị cú pháp đồng loại

(nhưng khác nhau về từ ngữ) nhằm tạo ra những ý nghĩa
bổ sung về mặt nhận thức hoặc thể hiện cách đánh giá,
c¶m xóc chñ quan của người tạo lập về các sự vật được
đưa ra.
III. Phép chêm xen:
1. Bài tập 1
a.- “Thị
Vị tríNở
và xích
vai trò
lại.ngữ
Đặt pháp:
bàn taythường
lên ngực
nằm hắn
ở giữa
(thị suy
hoặcnghĩ
cuốiđến
câu,
bâylà
thành
giờ mới
phần
xong),
phụthị
củahỏicâu.
hắn:
- Dấu hiệu: Hãykhi viết
phânđược tách
tích bộ raphận
bằngin dấu
đậmphẩy, dấu ngoặc đơn
- Vừa thổ hả? (Nam Cao, Chí Phèo)
hoặc dấu gạch ngang; khi đọc, khi nói được tách ra bằng ngữ điệu
trong các câu sau về các mặt:
b.-“Chí Phèo dường
Tác dụng: ghi chúnhư đã trông
hoặc giải thấy trước
thích cho từtuổi
ngữgiàđicủa hắn,Hơn
trước. đói rét
nữa,
và ốmcòn -
đau,bổ Vị trí
vàsung
cô độc,và vai
cáisắctrò
nàytháingữ pháp
cònvềđáng trong câu
chúng thêm tìnhsợ hơncảm
cảm, đói xúc
rét và ốmngười
của đau”
- Dấu hiệu nhận biết bộ phận đó
viết. Nó góp phần tạo nên nghĩa tình thái của câu.Cao, Chí Phèo)
(Nam
-Tác dụng của bộ phận đó đối với việc bổ
2. Bài tập 2:
c. “Cô bé nhà sung
bên (có
thêmai ngờ)
thông tin, biểu hiện tình
Tố Hữu, lá cờ đầucảm
Hãy
cảm, của xúc…?
viết văn
một học cách
đoạn vănmạng(3 Việt5Nam
đến câu) hiện đại,
Cũng vào du kích - Phần chêm xen: phần được in đậm
Phân
đã viết bài
về thơ
Tố “Việt
Hữu Bắc”
và trong
bài thơ buổi
Việt chia
Bắc,ta với chiến
trong đó khu
có sử
- Tác dụng: cung cấp thêm thông tin
Hômtích
Việt Bắc
gặptrở
tôivề
vẫnThủ đô khúc
cười Hà Nội. Bài thơ là tiếng hát ân tình
khích
dụng phép
thuỷ chung (giữa người về nhà chêm
dân
xen.
thơViệt
và nội Phân
Bắcdung
tích
củabộ
với cán
tác
bài dụng
thơ
cách mạng).
Mắtthơ
Bài đenlàtròn của
đặcnó
(thương
thi phẩm sắctrong
thương trường
nhấtquá
của đithơ cahợp
thôi).cáchđó?
mạng Việt Nam.
(Giang Nam, Quê hương)
 Em hãy rút ra nhận
xét về phép chêm xen?

Phép chêm xen là sự đưa thêm vào câu yếu tố ngôn ngữ có
tác dụng ghi chú hoặc giải thích thêm cho yếu tố ngôn ngữ
trước nó, góp phần tạo nên nghĩa tình thái cho câu.
Nó thường được phân tách với các bộ phận khác bằng dấu
phẩy, dấu ngoặc đơn, dấu gạch ngang
 CỦNG CỐ BÀI HỌC
1. Hãy điền vào ô bên cạnh phép tu từ tương ứng?

a. Ở bầu thì tròn, ở ống thì dài Lặp cú pháp

b. Hắn (tên hàng xóm) đang ăn cơm. Chêm xen

c. Nhớ từng rừng nứa bờ tre

Liệt kê
Ngòi Thia, Sông Đáy, suối Lê vơi đầy

d. Này chồng, này mẹ, này cha Liệt kê

Này là em ruột, này là chị dâu
 CỦNG CỐ BÀI HỌC

2. Hãy phân tích kết cấu và tác dụng của phép lặp cú pháp trong
đoạn văn sau:

“Đế quốc Mĩ nhất định phải cút khỏi nước ta. Tổ quốc ta nhất
định sẽ thống nhất. Đồng bào Nam Bắc nhất định sẽ sum họp
một nhà.”
(Hồ Chí Minh)

- Kết cấu: chủ ngữ - nhất định - vị ngữ

- Tác dụng: khẳng định ý chí quyết tâm, niềm tin không lay
chuyển của Bác Hồ với sự nghiệp chống Mĩ cứu nước của dân tộc
Việt Nam.