Baş ve Boynun Fizik Muayenesi

SUNU İÇERİĞİ
1. BAŞIN FİZİK MUAYENESİ
2. YÜZÜN FİZİK MUAYENESİ

3. AĞIZ VE FARENKSİN FİZİK MUAYENESİ

4. BURUN VE SİNÜSLERİN FİZİK MUAYENESİ

5. GÖZLERİN FİZİK MUAYENESİ VE GÖRMENİN

DEĞERLENDİRİLMESİ

6. KULAKLARIN FİZİK MUAYENESİ VE İŞİTMENİN

DEĞERLENDİRİLMESİ

7. BOYNUN FİZİK MUAYENESİ

 1. BAŞIN FİZİK MUAYENESİ
• Baş ve boyun değerlendirilirken;
- Baş
- Ağız
- Farenks
- Gözler
- Kulaklar
- Burun
- Boyun
Değerlendirilir.
• Baş muayenesi hasta oturur pozisyonda iken yapılır.
• Muayene esnasında palpasyon ve inspeksiyon
yöntemleri kullanılır.
• İnspeksiyon sırasında baş;
- biçim,
- Büyüklük
- Simetri özellikleri açısından değerlendirilir.
• Normalde baş;
- yuvarlak,
- vücut yapısına göre uygun büyüklükte,
- Frontal, oksipital ve mastoid bölgede çıkıntılı şekildedir.
• Başın palpasyonuna frontal bölgeden
başlanır; parietal, oksipital, temporal
alanlar ile devam edilir ve kulakların
arkasındaki mastoid çıkıntı da palpe edilir.

• Saçlı derinin palpasyonu dairesel

hareketler ile ve herhangi bir nodül, şişlik
ya da hassasiyet olup olmadığını
değerlendirmek amacı ile yapılır.
• Saçlı deri palpe edilirken sebase kistleri
tespit edilebilir. Sebase kistleri noduler
yapıdadır, nodüler ve düzgündür.

• Başın fizik muayenesi esnasında;

- Paget hastalığı
- Akromegali
- Çocuklarda hidrosefali sebebiyle büyüme
gözlenebilir.
 2. YÜZÜN FİZİK MUAYENESİ
• Yüz, hasta oturur pozisonda iken inspeksiyonla; simetri biçim ve
yüz hatları açısından değerlendirilir.
• normalde yüz hatları simetriktir, yüz oval, kare ya da yuvarlak
biçimdedir; yüzdeki yapılar birbiri ile orantılıdır. Ayrıca yüzde
istemsiz hareket yoktur ve yüz ifadesi ile davranışlar uyumludur.

• Yüz muayenesinde parotis ve submaksillar tükrük bezleri de

palpe edilir.

• Parotis bezi en sık kabakulakta büyür. Bu bezin asemptomatik

büyümesi;
- Diyabet
- Siroz gibi hastalıklarda gözlenir.
 Birçok hastalık yüz ifadesinin
değişmesine sebep olabilir

• Böbrek hastalıklarında……………….. Göz

kapaklarında ödem
• Hipotiroidzmde……………........ Yüz derisi kuru;
yüz ve gözde ödem
• Cushing sendromunda…............. aydede yüz,
kadın hastalarda yüzde kıllanma
• Parkinson hastalığında …………. Maske yüz
(yüz hareketlerinde azalma, yüz iafdesinde
kabalaşma)
 Yüzde ayrıca temporomandibular eklem
de değerlendirilir
• Bu alanın palpasyonunda her iki elin işaret ve orta
parmağı, temporo mandibular eklem üzerine yerleştirilir.
• Bu esnada hastadan ağzını açıp kapaması istenir ve
eklem çift yönlü olarak değerlendirilir.
• Bu değerlendirmeden sonra steteskopun alıcısı
parmakların yerleştirildiği alana yerleştirilir ve hasta
ağzını açıp kapatırken eklem dinlenir.
• Normalde bu eklem de hareket kısıtlılığı ve hassasiyet
bulunmaz; eklemden ses gelmez.
 3. Ağız ve Farenks Fizik
Muayenesi
• Ağzın muayenesi, ağız boşluğundaki yapıların fiziksel özelliklerin,
gelişimsel değişikliklerin ve hijyenik uygulamaların
değerlendirilmesini içerir.
• Ağız muaynesi esnasında;
- Dudaklar
- Mükoz membranlar
- Diş ve diş etleri
- Dil, damak ve uvula değerlendirilir.
• Muayene esnasında ışık kaynağı, dil basacağı ve gazlı bez kullanılır.
• Muayene öncesi takma diş varsa çıkartılır.
 a) Dudaklar
• Hastadan ağzını hafifçe açması istenir.
• Dudak rengi, yapısı, nemliliği, simetrisi ve lezyonlar
gözlenir.
• Hastadan dudağını ıslık çalar gibi kapatması istenerek,
7. kranial sinir değerlendirilir. Bu harekette kısıtlılık varsa
7. karanial sinir hasarı düşünülebilir.
• Dudaklar normalde; pembe, simetrik, doku yapısı
düzgün, lezyon ya da inflamasyon yoktur.
 b) Dudak ve Yanak Mukozası
• Mukoza normalde düzgün, parlak, nemli ve pembe
renktedir.
• Hastadan ağzını açması istenir ve dudaklar baş ve işaret
parmak ile kavranarak mukoza renk, yapı, nem, lezyon
ve inflamasyon açısından değerlendirilir.
• Lezyon varsa büyüklük ve hassasiyet
açısından değerlendirilir.
• İnspeksiyon tamamlandıktan sonra yanak,
parmak ya da dil basacağı ile dışarı doğru
çekilerek diğer elin işaret parmağı ile palpe
edilir.
• Yanak mukozası renk, nem, yapı, lezyon
ve inflamasyon açısından değerlendirilir.
 c) Diş eti
• Diş etleri renk, ödem, çekilme, kanama ya da
lezyon varlığı açısından değerlendirilir.
• Özellikle molar dişler çevresindeki diş eti hijyen
yetersizliği açısından iyi değerlendirilmelidir.
• Sağlıklı diş eti pembe düzgün ve nemlidir.
• Yaşlıda dişeti soluk renkte olabilir.
• Diş etinin palpasyonda yumuşak hissedilmesi
periodantal hastalık ya da C vitamini
yetersizliğinden kaynaklanabilir.
• Eğer takma diş varsa diş eti lezyon ve doku
bütünlüğü açısından değerlendirilmelidir.
 d) Dişler

• Dişlerin bakımı
• Diş sayısı
• Rengi
• Protez olup olmaması
• Çürük diş
• Şekil açısından değerlendirilir.
 d) Dil ve Ağız Tabanı

• Dil pembe ya da kırmızı renkli, nemli, yan

kenarları düzgün ve hareket edebilen bir
organdır.
• Muayene için hastanın ağzını hafif gevşek
bırakarak açması ve dilini çıkarması
istenir.
• Dilin rengi, doku yapısı, büyüklüğü,
 • Dilin alt yüzeyinin inspeksiyonu dikkatli yapılmalıdır
çünkü ağız içi kanserlerinin başlangıç noktası bu
bölgedir.
• Hastadan dilini iyice kaldırması istenir. Dil altında kırmızı
alan ya da nodüler kistlerin olup olmadığı değerlendirilir.
• Dil tabanı eldivenli el ile palpe edilir ve steril bir spanç ile
dil tutularak bir yana çekilir.
• Palpasyonda ise dilde ve ağız tabanında beyaz yama
tarzı alanların olup olmadığı, ülserasyonlar, sertli ya da
nodül varlığı değerlendirilir.
• Ağız tabanı, ağız kanserlerinin gözlenebildiği bir diğer
bölgedir.
• Palpasyon esnasında aktif elin işaret parmağı ile
palpasyon yapılırken, diğer elin ortaa ve işaret parmağı
ile çene altından palpe edilen alan sabitlenir.
• Palpasyon esnasında özellikle yaşlı bireylerde ağız
tabanında varisleşme gözlenebilir.
 e) Damak ve Uvula
• Hastadan başını arkaya yatırması ve ağzını olabildiğince
açması istenerek sert ve yumuşak damak gözlenir.
• Sert damak önde, yumuşak damak ise arkada farekse
doğru yer alır.
• Damak renk, biçim, doku yapısı ve lezyon olup olmadığı
açısından değerlendirilir.
• Damaklar normalde pembe renkte, sert damak pürüzlü,
yumuşak damak ise düzgün yapıya sahiptir.
•
• Değerlendirme esansında uvulanın pozisyonu ve
hareketliliği de dikkate alınır.
• Hastadan «aah» sesi çıkarması istenir.
• Bu ses çıkarken damak ve uvula merkezi olarak yükselir.
• Bu hareketin olmaması ya da tek taraflı yükselmesi 10.
kranial sinir hasarını düşündürür.
 d) Tonsiller ve Orofarenks
• Farenks enfeksiyon ve inflamasyonun sık görüldüğü bir
alandır.
• Hastanın başı hafifçe geriye yaslanır, hastadan ağzını
olabildiğince açması ve «aaah» sesi çıkarması istenir
• Dil hafifçe dışarı çıkarılır.
• Dil basacağı orta hatta dilin bir tarafına doğru bastırılır.
• Dilin gerisine doğru bası yapılırsa öğürme refleksi
uyarılabilir.
• Ancak öğürme refleksi kontrol edilmek isteniyorsa bu
hareket yapılabilir.
• Öğürme refleksinin olmaması 9. ve 10. kranial sinirde
hasar olduğunu düşündürür.
• Orofarenks ışık kaynağı ile değerlendirilir.
• Tonsiller ön plikanın hemen arkasında, ön
arka plikalar arasındaki boşlukta görülür;
pozisyonu, büyüklüğü, renk ve genel
görünümleri değerlendirirlir.
• Tonsiller pembe renkte, oval biçimli bir çift
lenfoid dokudur.
 Tonsillerin Değerlendirilmesi
Görünüm Gösterge

Tonsiller görünür durumda +1 (normal)

Tonsiller, plikalar ve uvula arasındaki mesafenin orta +2

hattına kadar büyümüş durumda

Tonsiller uvulaya temas edecek kadar büyümüş +3

durumda

Tonsiller orofarenksin orta hattına kadar büyümüş +4

durumda
• Orofarengeal doku normalde pembe ve
düzgündür.
• Farengeal dokuda ödem, ülserasyon ya
da inflamasyon olmaması enfeksiyonu ve
anormal lezyonu düşündürebilir.
• Kronik sinüzitte farenks duvarı boyunca
berrak bir eksüda gözlenir.
 4. Burun ve Sinüslerin Fizik Muayenesi
• İşlem hasta oturur ve başı dik pozisyonda iken
gerçekleştirilir.
• Burnun önce dış görünüşü değerlendirilir.
• Burun dıştan simetrik ve düzgündür. Rengi yüzün diğer
kısımları ile aynıdır, hassasiyet yoktur.
• Nazal pasaj açıklığı burun deliklerinin herbirine ayrı ayrı
bası yapılarak değerlendirilir.
• Burun delikleri önden aydınlatılarak nazal mukoza;
- renk
- Lezyon
- Akıntı
- Şişlik
- Kanama yönünden değerlendirilir.
• Nazal septumun pozisyonu gözlenir.
• Sağa ya da sola deviasyon var mı?????
• Septum normalde düzgün ve orta hatta
yerleşmiş durumdadır.
• Nazal septumun kontrolü için nazal
spekülum kullanılır.
 Burun değerlendirmesinde
gözlenebilecek değişiklikler;

• Burun travmatize olmuşsa ödem ve renk

değişikliği
• Sinüs irritasyonunda nazal akıntı
• Enfeksiyon varlığında sarı-yeşilimsi nazal
akıntı
 5. Gözlerin Fizik Muayenesi ve
Görmenin Değerlendirilmesi
• Göz muayenesi;
- Görme keskinliğinin,
- Görme alanının
- Göz hareketlerinin
- İç ve dış göz yapılarının

Değerlendirilmesini içerir ve genellikle

inspeksiyon yöntemi ile gerçekleştirilir.
 Göz ve görme duyusu ile ilgili sık
karşılaşılan sorunlar ise;
• Şaşılık (strabismus)
• Kırma kusurları (Miyopi, hipermetropi, presbiyopi)
• Astigmatizm
• Katarakt
• Glokom
• Konjonktivitis
 Görme keskinliğinin
Değerlendirilmesi
• UZAK GÖRME
«SNELLEN
• 2. kranial sinir EŞELİ»
değerlendirmesi için ile değerlendirilir.
önemlidir. Hastanın 6.09 m’den
• Uzak ve yakın görmenin farklı büyüklükteki
değerlendirilmesini içerir. harf ya da sembolleri
okuması istenir.
 Yakın Görme Keskinliği

• Hastadan 35-36 cm mesafeden basılı bir materyali

okuması istenir.
• Bu test her iki göz açık iken ve herbir göze ayrı ayrı
uygulanır.

• Fonksiyonel görme testi ise Snellen eşelinin enüst

satırındaki yazı okunamadığı durumlarda yapılır ve;
- Işığı algılama
- El hareketleri
- Parmak saydırma ile test edilir.
 Ekstraoküler Hareketlerin
Değerlendirilmesi
• Ana bakış alanları testi
• Kapatma açma testi
• Korneal ışık refleksi testi (Hisrchberg Testi)
 Dış Göz Yapılarının
Değerlendirilmesi
• Kaşlar
• Kirpikler
• Göz kapakları
• Göz yaşı bezi ve kanalı
 Göz küresinin anterior segment
yapılarının değerlendirilemesi
• Konjonktiva
• Sklera
• Kornea ve lens
• İris
• Pupil
 Pupiller;

• İrisin merkezine yerleşmiş, koyu siyah,

yuvarlak, sınırları düzgün ve birbirine eşit
büyüklükte (izokorik), 3-5 cm çapında

• Pupiller simetri, renk, biçim, büyüklük ve

refleks (ışık ve akomadasyon) açısından
değerlendirilir.
6. Kulaklar ve İşitmenin
Değerlendirilmesi
 Kulakta Karşılaşılan Sorunlar
• Lokal enfeksiyonlar:
1. Otitis eksterna: dış kulak yolunun inflamsyonudur.
Kulak kepçesinde ağrı ve hassasiyet mevcuttur. Kulak
kepçesi, dış kulak yolunda kızarıklıkş şişlik ve bölgedeki
lenf nodlarında büyüme vardır (yüzücü kulağı, tropikal
kulak).
2. Akut Otitis Media: orta kulağın ani başlangıçlı ve
şiddetli seyreden hastalığıdır. Timpanik mebran hiperemik,
hareketsiz, tümsek ve öne doğru bombeleşmiş şekildedir.
Orta kulakta pürülan sıvı birikimi vardır. kulak zarı
perforasyonu varsa kulak akıntısı görülebilir. Bu durumda
dış kulak yoluda iltihap ya da kan görülür. Hastada ateş,
kulak ağrısı ve iletim tipi işitme kaybı gelişir.
3. Seröz Otit: akut enfeskiyon belirtileri olmaksızın orta
kulakta seröz ya da mukoid özellikte sıvı birikmesi ile
karakterize enfeksiyon ve orta kulağın havalanmasının
bozulmasıdır.
• Genellikle üst solunum yolu enfeksiyonu ya da orta kulak
iltihabı ile birlikte gerçekleşir.
• Kulak zarının şeffaf görünümü ve beyaz rengi
değişmiştir.
• Hasta kulakalrını patlayacakmış gibi hissettiğini söyler.

4. Dış Kulak Yolunda Mekanik Tıkanma

 Kulağın Değerlendirilmesi
• Dış kulağın inspeksiyonu
ve palpasyonu
• Otoskopik muayene

• İşitme Keskinliğinin
Değerlendirilmesi
- Diapozan Testleri
a) Rinne testi
b) Weber testi
c) Scwabach testi
 7. Boynun Fizik Muayenesi

• Boynun hareketleri
• Karotit arterden nabzın hissedilmesi
• Boyun venlerinde dolgunluk
• Yutkunma ve kıkırdak hareketleri
• 11. kranial sinir ve trapez kası muayenesi
 a) Trakea
• Lateral deviasyon kontrol edilir.
• Hiyoid kemik, tiroid ve krikoid
kıkırdak ile trakeanın yerleşimi
belirlenir.
• Parmaklar klavikula, sternomastoid
kası ve trakea tarafından
sınırlandırılmış boşlukta sağ ve sol
yana doğru kaydırılarak orta hattan
sapma olup olmadığı tespit edilir.
• Sapma mediastinal kitle, plevral ya
da pulmoner bir patoloji
düşündürebilir.
 b) Tiroid bezi
• İspeksiyonda önce boynun alt yarısı tiroid
bezinin simetrisi ya da bir kitle olup
olmadığı açısından değerlendirilmelidir.
• Daha sonra hastanın başı
hiperekstansiyona getirilerek yutkunması
istenir. Yine simetri ve tirodi hareketi
değerlendirilir.
• Posteriyor yaklaşım ile muayene
• Anteriyor yaklaşım ile muayene
 c) Lenf Nodları
• Boyundaki lenf nodları bir zincir şeklinde
yerleşmiştir, baş ve boyundan gelen lenf
dolaşımını toplar
• Lenf nodları yuvarlak, ovaal ya da silindirik
biçimde olabilir ve sayıları yaşlandıkça azalır.
• İnspeksiyon ve palpasyonla muayene edilir.
 Lenf nodlarının inspeksiyonunda;
• Hasta ile karşılıklı durulur.
• Baş ve boyun bölgesi açılır
• Baş ve boyun inspeksiyon ile incelenir.
• Normalde lenf nodları inspeksiyonda
görülemez.
 Lenf nodlarının palpasyonunda
• Elin işaret, orta ve yüzük parmağı kullanılarak dairesel hareketler ile
palpasyon yapılır.
• Aynı anda her iki el kullanılmalıdır ve simetrik alanlar karşılaştırılır.
• Normalde lenf nodları kolayca palpe edilemez.
• Palpasyon sıra ile;
- Başta bulunan: preaurikular, postauirukular, oksipital, submental,
mandibular ve tonsiller
- Boyunda bulunan: anterior servikal, derin servikal zincir ve
supraklavikular lenf nodları değerlendirilir.
* Lenf nodları biçim, büyüklük, hareket, sınırlılık, yoğunluk, yüzey ve
hassasiyet açısından değerlendirilir.
• Suprakalvikular lenf nodları palpe edikliyorsa hastanın
başını öne eğmesi ve boyun kaslarını gevşetmesi istenir.
• İşaret ve orta parmak klavikula üzerine çengel gibi
yerleştirilerek sternamastod kasın lateralinden palpasyon
gerçekleştirilir.
• Sağlık bir yetişkinde baş ve boyun lenf nodları palpe
edilemez.
• Palpasyonda lenf nodu palpe edilirse bunu yerleşimi,
büyüklüğü, biçimi, sınırları, hareketliliği, doku yapısı ve
hassasiyetinin belirlenmesi gerekir.
• Lenf nodunun büyük, sıcak ve hassas
olması bir problem varlığını gösterir.
• Ağrılı lenf nodları genellikle enfeksiyonda
gözlenir.
• Büyük ve hassas lenf nodu enfeksiyon
alanının belirlenmesine yardım eder.
• Görgülü RS. Hemşireler için Fiziksel
Muayene Yöntemleri. İstanbul Tıp
Kitapevi,İstanbul, 2014.
• Eti Aslan F. Sağlığın Değerlendirilmesi.
Acıbadem Üniversitesi Yayını.
İstanbul,2015.
• Aştı TA, Karadağ A. Klinik Uygulama
Becerileri ve Yöntemleri. Nobel Kitabevi,
Özyurt Matbaacılık, İstanbul, 2011.