BÜYÜK DAMARLAR

ARTERLER-VENLER

Öğr. Gör. Dr. Nurhan KAŞIKÇIOĞLU

Bilecik Şeyh Edebali Üniv. A. D.

Kan damarları
 Arterler
 Venler
 Kapiller damarlar
•Büyük (sistemik) dolaşım: Kalp→Arter (temiz kan)
→Kapiller→Ven (kirli kan)→Kalp

•Küçük (pulmoner) dolaşım: Kalp→Arter (kirli kan)

→Akciğer→Ven (temiz kan) →Kalp
Küçük dolaşım: truncus pulmonalis (sağ ventrikülden çıkar)
(kirli kanı akciğere taşır)
(a. pulmonalis dextra)
(a. pulmonalis sinistra)

v. pulmonalis (4 adet) (akciğerde temizlenen kanı

kalbin sol atrium’una getirir)

vv. pulmonales

Truncus
pulmonalis
 Truncus pulmonalis:
Arter olmasına rağmen venöz kan taşır.
Sağ ventriküldeki venöz kanı
akciğerlere taşır.
Sağ ventriküldeki conus arteriosus’un
tabanından başlar
Önce aorta ascendens’in önünde olmak
üzere yukarı ve biraz da öne doğru
uzanır ve daha sonra sol tarafına geçer.
Arcus aortae’nin hemen altında; a.
pulmonalis dextra ve sinistra olmak
üzere iki dala ayrılır.
5. ve 6. göğüs omurları arasındaki
discus intervertebralis hizasındaki bu
çatallanma yerine, bifurcatio trunci
pulmonalis denilir.
 A. pulmonalis dextra: sol taraftakinden biraz daha uzun ve geniştir.
Dalları:
Aa. lobares superiores
A. segmentalis apicalis
A. segmentalis anterior
R. ascendens
R. descendens
A. segmentalis posterior
R. ascendens
R. descendens
A. lobaris media
A. segmentalis medialis
A. segmentalis lateralis
Aa. lobares inferiores
A. segmentalis superior
Pars basalis
A. segmentalis basalis anterior
A. segmentalis basalis lateralis
A. segmentalis basalis medialis
A. segmentalis basalis posterior
 A. pulmonalis sinistra: A. pulmonalis dextra’dan daha kısa ve biraz da incedir. Fakat fetus ‘ta,
ductus arteriosus’un arcus aortae’ yi bu artere bağlaması nedeniyle daha kalındır.
Dalları:
Lig. arteriosum (Ductus arteriosus persistens)
Aa. Lobares superiores
A. segmentalis apicalis
A. segmentalis anterior
R. ascendens
R. descendens
A. segmentalis posterior
R. ascendens
R. descendens
A. lingularis
A. lingularis inferior
A. lingularis superior
A. lobares inferiores
A. segmentalis superior
Pars basalis
A. segmentalis basalis anterior
A. segmentalis basalis lateralis
A. segmentalis basalis medialis
A. segmentalis basalis posterior
 V. pulmonalis: Akciğerde oksijenden
zenginleşen kanı, sol atrium’a taşırlar.
Her bir akciğer için iki tane olmak üzere
dört adet v. pulmonalis bulunur.
 Üç lobdan oluşan sağ akciğerde üst ve orta
loblara ait venler birleşerek tek bir ven
oluştururlar. Bu nedenle her bir akciğerden
iki adet v. pulmonalis çıkar. Bu venler
pericardium’u delerek sol atrium’un arka-
üst kısmına ayrı ayrı açılırlar.
 Bazen sağ akciğerin üst ve orta loblarına ait
venler birleşmezler, bu gibi durumlarda sağ
tarafta üç v. pulmonalis bulunur.
 Bazen de sol tarafın iki veni kalbe girmeden
birleşerek tek ven şeklinde sol atriuma
açılırlar.
Sistemik dolaşım:

 Kan dolaşımı
(Büyük dolaşım)

 Lenf dolaşımı
 Lenfatik sistem
(systema
lymphaticum)
lenf damarları ve
lenfatik dokudan
oluşur ve kan dolaşım
sistemi ile yakın
ilişkilidir.
 Lenf damarları hücrelerarası
boşluklardaki sıvının geri
taşınmasında kardiovasküler
sisteme yardımcı olan bir
damar sistemidir.
 Taşıdığı hücrelerarası sıvıyı
venöz sisteme boşaltır.
 Lenf damarları içinde akan
sıvıya lenf sıvısı (lympha:
berrak su) denir.
 Arterler (arteriae)
kanı kalpten alarak
dokulara taşırlar.
 Arter dallarının
birbirleriyle
birleşmesine
anastomoz
(anastomosis)
denir.
 Bu anastomozlar
herhangi bir tıkanma
durumunda doku
harabiyetini önler
 Arterlerin duvarlarında
kapakçık bulunmaz.
 Yüzeyel periferik
arterlerden nabız
alınabilir.
 Dokunun ihtiyacına göre
gelen kan miktarının
düzenlenmesi otonom
sinir siteminin kontrolü
altındadır.
Aorta
 Aorta
 Dolaşım sisteminin ana damarıdır. 3 cm Arcus aortae
çapında olan aorta, sol 3. kıkırdak Pars
ascendens
kaburganın alt kenarı seviyesinde ve
aortae
sternum’un sol yarısının arkasında sol
ventrikülden başlar. Pars
descendens
 Burada manubrium sterni’nin ortası aortae
hizasına çıktıktan sonra, sol akciğer
kökü üzerinde sola ve arkaya doğru yön
değiştirir.
 Göğüs boşluğunun arka duvarında ve
omurganın sol tarafında olmak üzere
aşağı doğru iner.
 12. torakal omurun alt kenarı hizasında
diafragmanın arka bölümünün orta
kısmında bulunan hiatus aorticus’dan
geçerek karın boşluğuna girer. Pars thoracica
aortae

Pars abdominalis
aortae
 Karın boşluğunda 4. lumbal omurun alt
kenarı hizasında terminal dalları olan a.
iliaca communis dextra ve sinistra’ya
ayrılır. Buraya kadar olan seyri esnasında
birçok dal vermesi nedeniyle, başlangıçta
3 cm olan çapı azalarak 1,75 cm ye kadar
iner.
 Aorta pars ascendens aortae, arcus
aortae ve pars descendens aortae olmak
üzere üç bölüme ayrılır. Pars descendens
aortae’nin de göğüs boşluğunda bulunan
bölümüne pars thoracica aortae, karında
bulunan bölümüne de pars abdominalis
aortae denilir.
 Pars ascendens aortae
 Bir kısmı pericardium kesesi içinde bulunan bu
bölüm, yaklaşık 5 cm uzunluğundadır. Truncus
pulmonalis’in pericardium kesesi içinde bulunan
bölümü ile birlikte, pericardium’un seröz zarı (vagina
serosum arteriorum) tarafından sarılmıştır.
 Pars ascendens aortae’nin başlangıcındaki şiş kısma
bulbus aortae, bunun iç kısmındaki 3 boşluğa ise
sinus aortae (sinus Valsalvae) denilir.
 A. coronaria dextra ve a. coronaria sinistra olmak
üzere iki dalı vardır.
 A. coronaria dextra: Sağ sinus aortae’den (sinus
Valsalvae) veya arkadaki sinus aortae’den (sinus
Valsalvae) çıkar.
 A. coronaria sinistra: Sol sinus aortae’den (sinus a. coronaria
Valsalvae) çıkar. dextra

a. coronaria
sinistra
 Arcus aortae
 Manubrium sterni nin sağ yarısının arkasında ve
sağ 2. sternokostal ekleminin üst kenarı
seviyesinde başlar, arkaya ve sola doğru bir
kavis şeklinde uzanarak sol 2. kıkırdak
kaburganın sternuma tutunduğu yer veya 4.
göğüs omurunun alt kenarı hizasında ve 4.
göğüs omuru gövdesinin sol tarafında
sonlanır.
 Arcus aortae nin tümü, mediastinum superius ta
yer alır.
 Arcus aortae, önce trachea nın önünde yukarı,
arkaya ve sola, sonra trachea nın sol tarafında
arkaya doğru uzanır.
 4. göğüs omuru gövdesinin sol tarafında aşağı
doğru uzanarak bu omurun alt kenarı hizasında
pars thoracica aortae olarak devam eder.
 Arcus aortae’nin dalları
 1. truncus brachiocephalicus (ilk ve en kalın
dalı)
 2. A. carotis communis sinistra
 3. A. subclavia sinistra
a. carotis communis
dextra

a. subclavia
a. carotis communis dextra
sinistra
Truncus
a. subclavia
brachiocephalicus
sinistra
Truncus
brachiocephalicus
 A. CAROTIS COMMUNIS DEXTRA VE
SINISTRA, DALLARI
 A. carotis communis dextra truncus
brachiocephalicus’un dalı
Baş ve boynu besler.
a. carotis a. carotis
communis communis Başlangıç yeri: articulatio
dextra sinistra sternoclavicularis’in hemen arkası

 A. carotis communis sinistra arcus

aorta’nın dalı
 Baş ve boynu besler.
 Başlangıç yeri: arcus aorta’nın en üst
noktası

 A. carotis communis genellikle boyunda

yan dal vermez.
 Boynun damar-sinir paketi

 A. carotis communis,
 lateralinde v. jugularis
interna,
 ikisi arasında arkada n.
vagus.
Bu yapılar boyunda karotis
kılıfı (vagina carotica) ile
sarılırlar.
 Glomus caroticum
 Bu çatal (bifurkasyon)
yerinde bulunan küçük-oval
bir kemoreseptördür.
 Kandaki O2 seviyesi düşünce
solunumu ve kalp hızını
arttırır.
 İnnervasyonu:
n. glossopharyngeus ile pO2
basıncındaki düşüş, kısmen
de pCO2 deki artış bulbus’a
iletilir.
 Sinus caroticus:
 A. carotis communis’in üst ucu ve a.
carotis interna’nın başlangıç kısmında
bulunan genişleme şeklinde bir
baroreseptördür.
 Kan basıncının ayarlanmasında rol
oynar. Refleks olarak kan basıncı
değişikliklerine göre beyine giden kan
miktarını ayarlar. Kalp hızını arttırır
(sempatik sistem ile) / yavaşlatır (n.
vagus ile).
 İnnervasyonu: n. glossopharyngeus
 Carotis nabzı :

 Trachea ve infrahyoid
kaslar arasında palpe
edilir.
 CPR da rutin olarak
kontrol edilir.
 A. carotis communis
C6 hizasında
kompreslenebilir.
A. carotis communis
cartilago thyroidea’nın
üst kenarı hizasında
(C4 vertebra hizasında)
a. carotis externa ve
a. carotis interna
dallarına ayrılır.
 A. carotis interna
 Cartilago thyroidea’nın üst
kenarı hizasında a. carotis
communis’in uç dalı olarak
başlar.
 Başlangıç yerinde a. carotis
externa’nın dış tarafında
bulunur. Yukarı doğru
çıktıkça önce arkasında,
daha sonra da iç tarafında
yer alır.
 A. carotis interna bulunduğu bölgelere
göre pars cervicalis, pars petrosa, pars
cavernosa ve pars cerebralis olmak
üzere 4 bölüme ayrılarak incelenir.
 A. carotis interna pars cerebralis’de
substantia perforata anterior’un heman
altında terminal dalları olan a. cerebri
anterior ile a. cerebri media’ya ayrılır.
 A. carotis externa :

 Baş ve boynun dış yüzünü

besler.
 Cartilago thyroidea’nın üst
kenarı hizasında başlar.
 mandibula boynunun
arkasında fossa
retromandibularis’e girer,
burada
a. maxillaris ve
a. temporalis superficialis
dallarına ayrılır.
 A. carotis externa’nın
kendisi ve dalları karotis
üçgeni içinden başlar.
İç yüzünden :
 a. pharyngea ascendens
 a. sternocleidomastoidea

Ön yüzünden:
 a. thyroidea superior
 a. lingualis
 a. facialis (a. maxillaris
externa)
Arka yüzünden:
 a. occipitalis
 a. auricularis posterior

Uç dalları :
 a. temporalis
superficialis
 a. maxillaris’dir.
 A. facialis dalları :

Boyunda:
 a. palatina ascendens,
 r. tonsillaris,
 rr. glandulares,
 a. submentalis
Yüzde:
 a. labialis superior,
 a. labialis inferior,
 r. lateralis nasi,
 a. angularis
 A. facialis nabzı
mandibula alt
kenarını
çaprazladığı yerde,
m. masseter’in
hemen önünde
alınabilir.
 A. facialis’in anastomozları

 A. pharyngea ascendens (a.

carotis externa’nın dalı),
 a. palatina descendens ve a.
infraorbitalis (a. maxillaris’in
dalları),
 a. transversa faciei (a. temporalis
superficialis’in dalı),
 a. dorsalis nasi (a. ophthalmica’nın
dalı), a. sublingualis (a. lingualis’in
dalı) ve
 karşı tarafın a. facialis’i ile yaygın
anastomozları vardır, bu yüzden
yüz yaraları çok kanarlar ve tek bir
tarafın kompresyonu ile kanama
durmaz.
 A. temporalis superficialis :
Saçlı deriyi besler.
Dalları:
 r. parotideus
 a. transversa faciei
 rr. auriculares
anteriores
 r. zygomaticoorbitalis
 a. temporalis media
 Uç dalları: r. frontalis,

r. parietalis
 A. maxillaris :
A. carotis externa’nın kalın
olan uç dalıdır.
 Collum mandibulae-lig.
sphenomandibulare
arasından geçerek fossa
pterygopalatina’ya gelir.
 Üç bölüme ayrılır:
1. mandibular bölüm
2. pterygoid bölüm
3. pterygopalatin bölüm
mandibular bölümde:
a. auricularis profunda,
a. tympanica anterior,
a. alveolaris inferior,
a. meningea media (for.
spinosum’dan cranium
boşluğuna geçer),
a. pterygomeningea (a.
meningea accessoria, for.
ovale’den geçer)
 pterygoid bölümde:
a. temporalis profunda,
rr.
pterygoidei,
a. masseterica,
a. buccalis
 pterygopalatin bölümde:
a. alveolaris superior
posterior,
a. infraorbitalis,
a. palatina descendens,
a. canalis pterygoidei,
a. sphenopalatina