Avogadro kanunu

• Bu kanun hacim ve mol sayısı ilişkisine dayanır. Deneysel

olarak bütün gazların 1 mol gramlarının veya 1 molünün hacmi
aynı sıcaklık ve aynı basınçta birbirine eşittir. 0 0C de 1 atm
basınç altında ideal bir gazın bir molünün hacmi 22,4 L dir.
• Standart şartlar altında çeşitli gazların hacimleri:
H2 22,43
N2 22,409
O2 22,392
CO2 22,263
• 1 mol gaz içerisinde gazın cinsi ne olursa
olsun aynı sayıda tanecik bulunur. O sayıda
Avogadro sayısı olarak bilinir.
• Özetle, aynı sıcaklık ve basınç altında eşit
hacimdeki gazların tanecik sayıları eşittir.
 İdeal Gaz Yasası
• Boyle-Mariotte, Charles ve Avogadro yasalarını birleştirirsek hacim
n.T
P
orantısı ile doğru orantılı değişmektedir.
V n.T
P
P.V
n.T oranı sabit olduğuna göre, gazlar için bu sabit R ile gösterilir.

P.V = n.R.T ideal gaz denklemi

 P = atm,
V = Litre,
T = oK birimindedir.
R = ideal gaz sabitidir.

• Bu ideal gaz denklemine göre;

n=1 yani bir ideal mol gaz için (V= 22.414 L) standart şartlarda
(0 oC yani T = 273,15 K ve P = 1 atm basınç da)
R sabitinin değeri şöyle hesaplanmıştır;

Birimler değiştirilerek;
R = 1.987 Kal / mol.Derece K
R = 8.31 107 Erg / mol.Derece K
R = 8.31 Jül / mol.Derece K
 İDEAL HALDEN SAPMALAR

Birbirinden bağımsız olarak hareket eden nokta kütlelerden

ibaret bir gaz modeli, ideal hal denklemi: P.V = n.R.T ile
sonuçlanır.
Bazen ideal gaz denkleminden sapmalar olur. Bu sapmaları
minimuma indirebilmek için düzeltme faktörleri formüle
yerleştirilir.
İdeal halden sapmanın gerçek nedeni gaz molekülleri
arasındaki çekim kuvvetleridir. Polar gaz moleküllerinde
moleküller arasındaki elektrostatik çekim kuvvetinin
yüksek olması nedeniyle ideallikten saparlar. Apolar gaz
molekülleri arasında geçici bir süre için meydana gelen
yük kayması ile zıt uçlarda çekim kuvveti oluşur, bu
zayıf çekim kuvveti Van der Waals çekimidir. Gaz ideal
ise bu çekim yok sayılabilir.
 GAZLARIN SIKIŞTIRILMALARI
Tüm gazlar 2 şekilde sıkıştırılabilir:
1. Basıncı arttırılarak sıkıştırma yapılabilir. Böylece hacim
birimdeki tanecik sayısı artar ve Vander Walls çekimi ile
tanecikler bir araya gelir, kümeleşir.
2. Gazlar sıcaklık düşürmekle sıkıştırılabilir. Sıcaklık
düşürülmesi ile gaz moleküllerinin hareketini sağlayan kinetik
enerji düşürülür. Sonuçta moleküller arası çekim kuvveti etkin
hale gelir.
Gazların sıkıştırılması sonucunda sıvılaşma meydana gelir.
Sıcaklık ne kadar düşerse çekim de o oranda artar ve gaz
sıvılaşır. Bu andaki sıcaklığa sıvılaşma sıcaklığı denir. Bu
durumda moleküller arası uzaklıklar daha küçük yani
moleküller arası kuvvetler daha büyüktür.
Her gaz için, basınç ne kadar yüksek olursa olsun
moleküller arası çekim kuvvetlerinin sıvılaşma
oluşturmayacak kadar küçük kaldığı, belirli bir sıcaklık
vardır. Maddenin kritik sıcaklığı denen bu sıcaklık T k ile
gösterilir ve üstünde maddenin talnızca gaz halinde
bulunabildiği sıcaklık olarak tanımlanır. Kritik sıcaklık,
moleküller arası çekim kuvvetlerinin büyüklüğüne bağlıdır.
Kritik sıcaklıkta sıvılaşmayı sağlamak için uygulanması
gereken basınca da kritik basınç denir.
Çeşitli maddeler için kritik sıcaklık ve basınç değerleri:
• Her bir gaz için kritik sıcaklık dereceleri farklıdır.
Bunun nedeni gaz moleküllerinin polaritelerinin
farklı olması yüzünden kriterlerin değişmesidir.
Polaritelerinin farklılığı sıkıştırılma enerjilerinin
de farklı olduğunu gösterir.
 GAZLARIN GENLEŞME İLE SOĞUTULMALARI

• Gazlar, boşluğa karşı genleşirse soğuma meydana gelir.

Soğuma sırasında gaz molekülleri bir iş yapar. Buna Joule-
Thompson olayı denir.
• Bu olay gaz molekülleri arasında bir çekim kuvvetinin var
olduğunu gösterir. Gazların sıvılaştırılmasında genleşmeyle
soğumadan yararlanılır.
 Graham’ın difüzyon kanunu
 Bir gaz içine konulduğu kabı bütünüyle kaplayacak biçimde
yayılır. Maddenin aynı faz içerisinde kendiliğinden yayılmasına
difüzyon denir. Difüzyon kanunu için ,
a) Gazın içine konulduğu kabı tümüyle kapladığı
b) Gazların gözlenen difüzyon hızı
c) Gazların molekül ağırlığının karekökü ile ters orantılı olduğu
bilinir.
d) Graham’ın difüzyon kanunu matematiksel olarak

V1 ve V2 , molekül ağırlıkları m1 ve m2 olan 1 ve 2 gazlarının

difüzyon hızlarıdır.
Örneğin; H2 ve O2 gazları karşılaştırılacak olursa;

Yani; H2 gazının O2 e göre 4 kat daha hızlı yayıldığı söylenebilir.

Hafif gazlar daha hızlı yayılmaktadır. İdeal bir gaz için kinetik
olayları açıklarken şu varsayımlar kabul edilir.
 GAZLARIN KİNETİĞİ

Gazların yapısı hakkında en önemli ipuçlarını Brown

hareketleri belirler. Bu hareket bir gaz veya sıvı içinde
dağılmış bulunan son derece küçük taneciklerin yaptıkları
zigzag hareketleridir. Gözlenen tanecik ne kadar küçükse bu
düzensiz sürekli hareket de o kadar şiddetli olur.
Brown hareketinin varlığı, maddenin durgun bir halde
bulunmadığını tam tersine, maddenin moleküllerinin sürekli bir
hareket halinde olduğunu gösterir. Bu hareketli molekül teorisi
kinetik teori olarak bilinmektedir.
Bu teorinin iki temel özelliği, madde moleküllerinin sürekli
hareket halinde olmaları ve ısınmanın da ortaya çıkması bu
hareketi belirleyen 2. parametrelerdir.
Isı vererek bir gazın sıcaklığı arttırılabilir. Sıcaklığın
artması moleküllerin hızının da artmasını sağlar. Eğer
verilen ısı bir enerji şekli ise bu ısı moleküllerin sadece
hızlarının artmasında kullanılır.
Hız artarsa kinetik enerji de artar. Düşük sıcaklıkta ise
sıcaklık, ortalama kinetik enerjinin bir ölçüsü olarak
görülmektedir.
İdeal bir gaz için bu olayları açıklayabilmek için şu varsayımlar kabul edilir;
1) Gazlar son derece küçük moleküllerden oluşmaktadır. Buna karşılık
aralarındaki uzaklık çok büyüktür. Bu nedenle moleküllerin gerçek hacmi
moleküller arası boşluğun büyüklüğü yanında yok sayılabilir (molekül çapının
yaklaşık 13 katı kadar).
2) İdeal gazlarda moleküller arası çekim kuvveti yoktur. Moleküller tamamen
birbirlerinden bağımsızdırlar (konuldukları kabı doldururlar).
3) Bir gazın molekülleri; çabuk, rastgele ve doğrular boyunca hareket ederler. Bu
hareket sırasında birbirleriyle ve içinde bulundukları kabın çeperiyle
çarpışırlar. Bu çarpışmalarda enerji alış verişi olsa bile toplam kinetik enerjide
bir değişme olmaz (oksijen molekülü 0 oC da 1000 mil hızla hareket eder).
4) Belli bir anda herhangi bir gaz molekülleri topluluğundaki farklı
moleküller farklı hızlara yani farklı kinetik enerjilere sahiptirler. Bununla
beraber, bütün moleküllerin ortalama kinetik enerjisinin mutlak sıcaklıkla
doğru orantılı olduğu kabul edilir.
İki gaz aynı sıcaklıkta ise gazların kinetik enerjileri birbirine eşittir yani;
E1 = E 2 ye göre:

v12 m2
­― = ―
v22 m1 demektir. Bu da;

şeklinde yazılabilir ki bu da Graham ’ın difüzyon kanununun

eşitliğidir.