INTELEKTUALNA OMETENOST

DEFINICIJA
 Tredgold, 1937. ’’Stanje
nekompletnog mentalnog razvoja
takve prirode i stepena, da je ličnost
nesposobna za samoadaptaciju na
normalnu sredinu na takav način da
održi egzistencijalnu nezavisnost bez
nadzora, kontrole i spoljnašnje
pomoći.’’
 DEFINICIJA
 Doll, 1941. prelaže sledeće kriterijume u
definisanju intelektualne ometenosti:
-socijalna nesposobnost
-intelektualno funkcionisanje ispod normale
-zaostajanje u sazrevanju
-poremećaj nastaje u periodu od rođenja do
rane mladosti (razvojni period, do 18. godine)
-prouzrokovan bolešću ili naslednim faktorima
-neizlečivost stanja
 DEFINICIJA
 Mercer, 1957. naglašava da mnoge definicije
intelektualne ometenosti slede ili statistički ili
patološki model
 statistički model baziran je na testiranju
inteligencije, pri čemu se IO definiše kao
devijantna oblast intelekualnih sposobnosti u
odnosu na normalnu populaciju
 patološki model deo je medicinske
orijentacije i bavi se fiziološkim nedostacima
i simptomima bolesti i defektnosti
 DEFINISANJE INTELEKTUALNE
OMETENOSTI

 definicije bazirane na rezultatima

testiranja inteligencije
 definicije bazirane na socijalnoj
adaptaciji
 medicinski orijentisane definicije
 pedagoške definicije
 DEFINICIJA AAMD, 2002.
 Intelektualna ometenost je
ometenost koju karakterišu
značajna ograničenja, kako u
intelektualnom funkcionisanju tako i
u adaptivnom ponašanju, što se
ispoljava u konceptualnim,
socijalnim i praktičnim adaptivnim
veštinama. Ova ometenost nastaje
pre osamnaeste godine života.
 DEFINICIJA AAMD
 Ometenost se sagledava u kontekstu
karakteristika ličnosti, faktora
sredine i potrebe za
individualizovanom podrškom. Na
taj način se uspostavlja
multidimenzionalni pristup ovom
fenomenu
 DEFINICIJA AAMD
 Multidimenzionalni pristup podrazumeva
sagledavanje osoba sa IO kroz sledećih pet
dimenzija:
1. intelektualne sposobnosti
2. adaptivno ponašanje (konceptualne,
socijalne i praktične veštine)
3. participacija, interakcije i socijalne uloge
4. zdravlje (fizičko zdravlje, mentalno zdravlje
i etiološki faktori)
5. kontekst (sredina i kultura)
 TERMINOLOGIJA
 nedovoljno jasna i konfuzna
terminologija, koja se menjala tokom
vremena, sa tendencijom korišćenja
termina koji manje stigmatiziraju
 primeri: mentalna defektnost, psihička
zaostalost, tupost, oligofrenija,
slaboumnost, imbecilnost, idiotija,
debilnost i sl.
 KLASIFIKACIJA
 bazirana na rezultatima merenja
inteligencije standardizovanim testovima
(Bine-Simonova skala, Vekslerova
skala...)

- laka IO (IQ: 69-55)

- umerena IO (IQ: 54-40)
- teža IO (IQ: 39-25)
- teška IO (IQ<24)
IQ DISTRIBUCIJA
 KLASIFIKACIJA
 bazirana na pedagoškim kriterijumima:

- retardirani koji se mogu edukovati

- retardirani koji se modu trenirati-
podučavati
- retardirani kojima je potrebna trajna
briga i zaštita jer nisu sposobni ni za
edukaciju, ni za trening
 KLASIFIKACIJA
 savremena klasifikacija uzima u
obzir nivo potrebne podrške:
- intermitentan
- ograničen
- ekstenzivan
- pervazivan
 PREVALENCIJA
 Prema podacima SZO, prevalencija IO
iznosi 1-3%.
 Od tog broja, 75% predstavljaju osobe sa
lakom intelektualnom ometenošću, kod
kojih ne postoji patološki supstrat –
organsko moždano oštećenje ili
poremećaj koji bi predstavljao uzrok
ometenosti (familijarna retardacija,
funkcionalna retardacija, edukativna
zanemarenost, pseudoretardacija...)
 KOMORBIDITET
I MOTRALITET
 komplikovane neurološke bolesti i stanja
(epilepsija, motorna diskoordinacija,
disfagija...) = veći rizik prerane smrti
 respiratorne bolesti i infekcije su veoma
česte kod dece sa IO
 psihijatrijske bolesti su mnogo češće nego
u opštoj populaciji (shizofrenija,
depresija, ADHD, samopovređivanje...)
 KOMORBIDITET
I MOTRALITET
 vizuelne i auditivne smetnje i deficiti
znatno su zastupljeniji nego u opštoj
populaciji
 cerebralna paraliza javlja se kod jedne
od pet osoba sa IO
 kardiovaskularne i gastrointestinalne
bolesti češće su kod osoba sa IO nego
u opštoj populaciji
 UZROCI

 prenatalni – tokom intrauterinog

razvoja
 perinatalni – faktori koji deluju
tokom porođaja
 postnatalni – nakon rođenja
 ETIOLOGIJA PO AAMD
 infekcije (rubeola, sifilis, herpes,
citomegalovirus...) i intoksikacije (alkohol,
živa, bakterijski toksini...)
 traume i fizički agensi – povrede glave
prilikom porođaja, perinatalna anoksija...
 metabolizam ili ishrana – nasledni metabolički
poremećaji (fenilketonurija, galaktozemija...),
endokrini poremećaji (hipotireoza,
dijabetes...), nedovoljna ili neadekvatna
ishrana...
 ETIOLOGIJA PO AAMD

 hromozomska abnormalnost
 teža moždana oboljenja – hidrocefalija,
mikrocefalija, spina bifida...
 nepoznati prenatalni uzroci
 porođajni poremećaji – preran porođaj, mala
porođajna težina...
 retardacija koja prati psihijatrijske
poremećaje
 retardacija prouzrokovana okolnostima
životne sredine
 GENETSKI FAKTORI
 Hromozomske i genske malformacije:
- trizomija 21 - Daunov sindrom
- Edvardsov sindrom, Patau sindrom,
Tarnerov sindrom, Klinefelterov sindrom
- Fragilno X sindrom
- Prader-Vili sindrom, Vilijams sindrom,
Angelman sinrom...
- Retov sindrom
 DETE SA INTELEKTUALNOM
OMETENOŠĆU
 bihejvioralni problemi – psihopatološka
ispoljavanja, agresivnost, samopovređivanje,
poremećaji pažnje, hiperaktivnost,
anksioznost, depresivnost, poremećaji
spavanja, stereotipna ponašanja,
nekooperativnost, siromaštvo socijalnih
veština...
 govorni razvoj – kašnjenje ekspresivnog
govora, govorni i jezički poremećaji
 DETE SA INTELEKTUALNOM
OMETENOŠĆU
 adaptivno ponašanje – značajno kašnjenje
veština samopomoći i brige o sebi, oralno-
motorna inkoordinacija, nedostatak
interesovanja za vršnjake, igru i igračke,
neobična, repetitivna ponašanja
 motorika – zaostajanje u razvoju krupne i
sitne motorike
 neurološke i fizičke abnormalnosti – EPI,
mikro- i makrocefalija, kongenitalne
anomalije, poremećaji vida i sluha...
GALERIJA
DAUNOV SINDROM
SINDROM FRAGILNOG X
KLINEFELTEROV SINDROM
TARNEROV SINDROM
PATAU SINDROM
SINDROM PRADER-VILI
RETOV SINDROM
HIDROCEFALUS
MIKROCEFALIJA
SPINA BIFIDA