ATMOSFER BASINCI

(ATMOSPHERİC PRESSURE)
050 01 03

07.11.2023 1
 Giriş
Atmosferin akışkan olma özelliği;

atmosferin belirli özelliklerinin yatay

ve düşey olarak değişim gösterir.

Belirli bir yüzey üzerindeki hava

molekülleri tarafından uygulanan birim

alandaki kuvvete “atmosfer basıncı”

denir ve milibar(mb) biriminde basınç

ölçer (barometre) ile ölçülür.
Pilotlar için basınç ve basınç
sistemlerinin anlaşılması çok önemlidir.
S2'nin (h2) üstündeki sütunun yüksekliği s1'in
(h1)
üstündekinden daha azdır. S1'in üzerinde daha
büyük bir hava ağırlığı vardır, bu nedenle daha
büyük bir basınç uygular. Her iki yüzeyin kesit
alanı aynıdır.

07.11.2023 2
 Basınç Ölçü Birimleri – (units)
Meteorolojide basınç birimi «bar» ‘dır.. «bar» 1 m2 lik
alana uygulanan 100.000 Newtonluk (N) kuvvettir.
Fakat uygulamada bar yerine milibar (mb) kullanılır.

1 bar = 1000 mb

Uluslar arası sistemde (SI); paskal (Pa); 1 m 2 lik alana

uygulanan 1 Newtonluk kuvvettir.

100 Pa= 1 mb=1 hPa

1 bar = 1000 mb = 1000 hPa = 29.53 inHg = 100.000 N/m 2 = 100.000 pa = 750.1 mmHg
ISA MSL ‘de
1013.25 mb = 1013.25 hPa = 29.92 inHg = 101.325 N/m 2 = 760 mmHg

07.11.2023 3
Barometre – (Civalı)

Civalı (Mercury) Barometre; tüpteki civa kolonu,

kabın üzerindeki havanın ağırlığı ile dengelenir.

Kolon yüksekliği atm basıncının ölçüsüdür.

Tüpdeki cıva daha sonra ortalama deniz seviyesinde rezervuarın

yaklaşık 760 mm yukarısına düşer.
Atmosfer basıncının 760 milimetre cıva (760 mmHg) olduğu
söylenir. Atmosfer basıncı değiştikçe, civa yüksekliği de değişir.

07.11.2023 4
 Atmosferde Basınç Değişimi-(yatay)
Atmosferik basınç yere ve zaman göre sürekli değişim gösterir. Yatay basınç
farklılıkları, havanın ve dolayısıyla havanın hareket etmesine yol açar.

 Yatay (yüzey-horizontal);yüzey sıcaklık farklılıkları

 Zamansal (Günlük-diurnal)

 Yükseklik (Dikey-vertical)

Basınç değişiminin ana nedeni sıcaklık kaynaklanmaktadır.

Atmosferde yatay olarak basınç değişimi – iki şehir hikayesi;

• a her iki şehirde yüzey basıncı eşit
• b şehir 1 soğudu, şehir 2 ısındı. Görünmez bariyer olduğunu varsayarsak basınç eşit.
• c görünmez bariyer kaldırıldığında
• Şehir 1 deki soğuk sütunda basınç hızlı düşer.
• Sıcak olan şehir 2 de basınç yükseklik ile daha yavaş düşer.
• Üst seviyede H-L

07.11.2023 5
 Atmosferde Basınç Değişimi-(yükseklik)
Atmosferde yükseklik artıkça basınç daima düşer. Atmosferde gaz
yoğunluğunun yükseklik ile birlikte azalması nedeni ile irtifa artıkça
basınçta meydana gelen azalma aynı oranda değil exponansiyel olarak
azalır.

Soğuk hava içindeki

basıncın yükseklikle
düşüş hızı, sıcak hava
içindeki basıncın
yükseklikle düşüş
hızından fazladır.
yerçekimi nedeniyle atmosfer gaz
yoğunluğunun yaklaşık yarısı yerden itibaren
ilk 5 km de bulunmaktadır.
07.11.2023 6
Basınç Sıcaklık İlişkisi
Her üç sütunun tabanındaki yüzey basıncı
eşittir. Soğuk hava, sıcak havadan daha
yoğun ve ağır olması, havanın sıkışmasına,
sıcak hava ise daha az yoğun ve hafif olması
genleşmesine neden olur. Bu nedenle soğuk
kolonda, ISA kolonu tepesindeki basınç
değerine daha hızlı (daha alçak seviyede)
ulaşırken sıcak hava kolonunda aynı basınç
değerine ulaşmak için daha yüksek seviyede
ulaşır.

07.11.2023 7
 Basınç Sıcaklık İlişkisi--devamı
Belirli bir yükseklik aralığı için basınçtaki düşüş, hava
sütununun ortalama sıcaklığına bağlıdır. Aynı yükseklik
aralığı için, basınç değişimi, soğuk bir hava sütunundaki
sıcak hava sütununda olduğundan daha büyük olacaktır.

ISA’ya göre (+,-) 1 oC’lik sıcaklık sapması, ISA’ya göre

yükseklite (+,-) 120 ft’lik bir sapma meydana gelir.

Altimetresi ISA’ya göre ayarlanmış bir hava aracında;

ISA'dan daha soğuk bir ortamda uçarken, altimetre aynı basıncı daha düşük bir yükseklikte algılar, bu
yüzden siz aslında düşündüğünüzden daha düşük bir yükseklikte uçarsınız, ki bu potansiyel olarak tehlikeli
bir durumdur. ‘Warm to cold – don’t be bold!’
07.11.2023 8
 Basınç/Yükseklik hesaplamaları
MSL’de 1 hPa lık basınç değişimi
yükseklikte 27 ft lık değişime denk
gelir. Hava sıcaklığı basıncın
yükseklikle değişim oranını
(barometrik lapse rate) belirler.

Yani basınç değişiminin exponansiyel

olmasına neden olur.

JAR sınavında yer civarında 1 hPa

basınç değişimi yükseklikte 27(8m)
ft değişim. 5500m/msl 1 hPa/50ft

07.11.2023 9
 Basınç/Yükseklik hesaplamaları
Basınç bilgisinden yükseklik hesaplamak için;

Örnek; At MSL the pressure is 1016 hPa, 12°C , At 700 hPa the temperature is 2°C What height is the 700 hPa level:
The mean temperature of the column is 7°C
h2 = h1 + 221.1T(log P1 – log P2)
h2 = 0 + (221.1 x 280) x (log 1016 – log700)
h2 = 61 908 x 0.1618
h2 = 10 017 feet This is the height of the 700 hPa level

07.11.2023 10
 Weather Charts – Yer kartı
Sinoptik Kart (Synoptic Chart); farklı istasyonlarda ölçülen basınç (QFE)
değerlerinin ortalama deniz seviyesine (MSL) indirgenmesi ile aynı yüzeyde elde
edilen basınç değerleri incelenerek izobarlar yardımı ile basınç merkezlerinin
(Yüksek – Alçak basınç merkezleri - col) belirlendiği ve cephesel sistemlerin
işlendiği meteorolojik haritalara ”sinoptik-yer kartı (synoptic weather charts)”
denir.

07.11.2023 11
 Weather Charts – Sabit Basınç Yüzey Haritaları
Yer kartında atmosfer basıncını sabit (MSL) bir seviyede karşılaştırıldı. Aynı şekilde yukarı atmosferde ise “sabit basınç yüzeyleri”
belirlenerek basıncın yatay dağılımı incelenir. Örneğin 500 mb sabit basınç seviyesi. 500 mb sabit basınç yüzeyi ortalama yüksekliği 5600
m, 18000 ft ancak hava kolonundakı sıcaklığın durumu 500 mb sabit basınç yüzeyinin seviyesinin yükselmesi veya düşmesine neden olur.

Yukarı seviye sabit basınç yüzeyinin sıcaklığa bağlı olarak

jeopotansiyel yükseklikleri elde edilerek çizilen kontour
değerleri yardımı ile basınç alanları ve trof veya sırt
bölgeleri belirlenir..

07.11.2023 12
Weather Charts – İzobar

İzobar;

Yer basınç haritasında (yer kartı) eşit

basınç değerine sahip noktaları birleştiren
eğrilerdir. 1000 Mb (hPa) esas alınarak her
4 Mb’da bir çizilir (996, 1000, 1004 gibi).

Alçak ve yüksek basınç merkezlerinin

belirlenmesi ve takibi, izobarların analizi
sonucu yapılabilir

07.11.2023 13
Weather Charts – Kontur

Kontur;

Sabit basınç yüzeylerinde eşit

yükseklikleri birleştiren eğrilerdir.
Her bir kontur MSL’den belirlenen
basınç değerinin (500 mb) basınç
okunduğu yüksekliği verir. Böylece
sabit basınç yüzeyindeki sıcak ve
soğuk hava alanları belirlenir.
07.11.2023 14
Basınç Sistemleri-Alçak Basınç Merkezi (Siklon-L)

Siklon (alçak basınç merkezi) – L-

Depresyon (Depression);

• Basınç merkeze yaklaştıkca azalır.

• Kuzey yarımkürede yüzey rüzgar

saatin tersi yönünde içeriye doğru
sıkışır. (Convergence –konverjans)

• 1500 metre ie 1500 km ölçeğinde

değişir.
07.11.2023 15
Alçak Basınç Merkezi (Siklon-L)- Hava durumu

ABM’de içeriye doğru hareket havanın toplanması

(convergence) alanı oluşturması sonucu hava

yükselir (Ascending). Yükselen hava soğuk, sıkışır,

nem tutma kapasitesi azalır, yoğunlaşma ile bulut

oluşur.

07.11.2023 16
Basınç Sistemleri-Yüksek Basınç Merkezi (AntiSiklon-H)

AntiSiklon (Yüksek basınç merkezi) – H;

• Basınç merkeze yaklaştıkca yükselir.

• Kuzey yarımkürede yüzey rüzgar saat

yönünde (antisiklon) dışarıya doğru dağılır.
(Divergence –Diverjans)

• İzobarlar siklona göre daha geniş aralıklıdır.

• Sıcak ve soğuk olarak antisiklonlar ikiye

ayrılır.

07.11.2023 17
 Yüksek Basınç Merkezi (AntiSiklon-H)-Hava durumu

YBM’de havanın alçak basınç değerlerine doğru hareketi ile

birlikte merkezde hava dışarıya doğru dağılır (Divergence). Bu
neden ile yukarı seviyedeki hava çöker (Subsidence). Çöken
hava ısınır genişler. Nem tutma kapasitesi artar. Bulut dağılır.
YBM’de çöken havanın ısınması enverziyona neden olması
muhtemeldir.

07.11.2023 18
 Trof-Oluk (Trough)
İzobarik bir yüzeyde hava sıcaklığındaki değişim

(ısınması veya soğuması) yüzeyin yüksekliğinde

dalgalanmaya neden olur.

Trof; alçak basınç merkezinden dışarıya doğru V

şeklini alan, basınç değerlerinin dışarıya artığı,
rüzgar dönüşünün içeriye doğru siklonik dönüş
gösteren modeldir. Trof tarafında soğuk hava
taşınımı olur. Cephesel olmayan
Trofda convergence alanı oluşur.

07.11.2023 19
 Sırt (Ridge)
Sırt; yüksek basınç merkezinden dışarıya doğru
U şeklini alan, basınç değerlerinin dışarıya azalan,
rüzgar dönüşünün dışarıya doğru antisiklonik
dönüş gösteren modeldir. Sırt tarafında sıcak
hava taşınımı olur. Genelde diverjans alanı
oluşturur. YBM ile aynı hava koşulları görülür.

07.11.2023 20
 Boyun (Col)
Col; iyi yüksek ve iki alçak basınç merkezinin
arasında kalan; basınç değişiminin (gradyan) çok az
Col
olduğu bölgedir. Bu bölgede rüzgar çok hafif
olduğundan meydana gelen bölgede çok uzun süreler
kalabilir.

Hava durumu;

Yazın, sıcak zemine uzun süreli temas eden hava,

kararsız bir yapıya dönerek konvektif yağış
oluşumları görülebilir.

Kışın, soğuk zemine uzun süreli temas, sis veya alçak

stratus oluşumuna neden olabilir.

07.11.2023 21
 TEŞEKKÜRLER!!!

SORULAR??
07.11.2023 22