JAN III SOBIESKI

OD STRONY PRYWATNEJ

Krzysztof Kostrzewa VI a
JAN III SOBIESKI
Jan III Sobieski h. Janina (1629-1696),
hetman wielki, marszałek wielki koronny,
król polski. Był synem kasztelana
krakowskiego Jakuba i Teofili z
Daniłowiczów, prawnukiem hetmana
wielkiego i kanclerza koronnego
Stanisława Żółkiewskiego, młodszym
bratem starosty krasnostawskiego Marka
i starszym Katarzyny, żony Michała
Radziwiłła. Urodził się 17 VIII 1629 r. w
Olesku, „między godziną czternastą a
piętnastą, w piątek”, według legendy – w
czasie szalejącej burzy, gdy pod zamek
podchodził grasujący w okolicy czambuł
tatarski.
JAN III SOBIESKI, RODZINA
 Ojciec- Jakub Sobieski.
 Matka- Zofia Teofila Daniłowiczówna.
 Żona – Maria Kazimiera d`Arquien.
 Dzieci- Jakub Ludwik, Teresa Teofila, Adelajda Ludwika, Maria Teresa, Teresa Kunegunda,
Aleksander Benedykt, Konstanty Władysław Jan.
JAN III SOBIESKI,
WYCHOWANIE I NAUKA
 Po początkowej nauce w domu rodzicielskim w Olesku i Żółkwi, w 1640 r. wspólnie z bratem
wyruszył pod opieką Pawła Orchowskiego do Kolegium Nowodworskiego w Krakowie. W
sporządzonej wówczas instrukcji ojciec nakazywał synom m.in. pilne studiowanie języków
obcych, zwłaszcza łaciny i niemieckiego, a także francuskiego, włoskiego i tureckiego; oprócz
zaleceń ściśle dotyczących nauki zamieścił w niej również polecenia dotyczące życia
codziennego, nakazując m.in. dbać o higienę, w tym co najmniej dwa razy w miesiącu myć się
w wannie, a raz na 6-8 tygodni korzystać z prywatnej łaźni. Po przybyciu do Krakowa
Sobiescy przez kilka miesięcy pobierali prywatne lekcje łaciny, dzięki czemu w semestrze
zimowym 1640/41 r. rozpoczęli naukę od razu w drugiej klasie (poetyki) Kolegium. Po dwóch
latach ukończyli klasę trzecią (dialektyki) i w semestrze zimowym 1642/43 r. wpisali się na
Wydział Filozoficzny Akademii Krakowskiej. Po zakończeniu studiów i krótkim pobycie w
Żółkwi w lutym 1646 r. wyruszyli w podróż zagraniczną w celu nauki języków i architektury
wojskowej.
JAN III SOBIESKI, WOJSKO
 Latem 1649 r. Sobieski znalazł się w armii koronnej króla Jana Kazimierza, śpieszącego na
pomoc oblężonej twierdzy w Zbarażu. 15 VIII uczestniczył w bitwie pod Zborowem, walcząc
na czele chorągwi kozackiej na lewym skrzydle armii polskiej. Wziął udział w bitwie z siłami
kozacko-tatarskimi pod Beresteczkiem (28-30 VI 1651), drugiego dnia bitwy odnosząc ciężką
ranę głowy i z trudem unikając niewoli tatarskiej. W następnym roku zachorował obłożnie,
dzięki czemu nie wziął udziału w kampanii batoskiej, podczas której zginął jego brat Marek.
W 1653 r. na czele chorągwi kozackiej uczestniczył w wyprawie żwanieckiej; znalazł się
wówczas wśród zakładników, wydanych chanowi Islam Gerejowi na czas rokowań
pokojowych. Wiosną 1654 r. wyruszył w składzie poselstwa Mikołaja Bieganowskiego do
Turcji i wspólnie z posłem przebywał w Stambule. Po powrocie uczestniczył w walkach z
najazdem moskiewskim na Ukrainie, a 29 I 1655 r. walczył jako dowódca pułku w
zwycięskiej bitwie z siłami moskiewsko-kozackimi pod Ochmatowem.
JAN III SOBIESKI, MIŁOŚĆ
 Wiosną 1655 r. poznał na dworze monarszym czternastoletnią dwórkę królowej Ludwiki
Marii, Marię Kazimierę d’Arquien, która stała się odtąd jego „niepokonaną pasją”. Dzięki
miłości do Marii Kazimiery coraz bliżej wiązał się z obozem dworskim i stronnictwem
profrancuskim (za co zresztą otrzymywał dotacje od króla Francji Ludwika XIV), dążącym w
tym czasie do reformy Rzeczypospolitej: ograniczenia liberum veto, uporządkowania sposobu
sejmowania, wprowadzenia wyboru króla za życia jego poprzednika (electio vivente rege);
jednocześnie reformatorzy zmierzali do rozluźnienia związków z Habsburgami i zacieśnienia
współpracy z Francją. Swego stanowiska wobec dworu nie zmienił nawet po zaaranżowanym
przez królową małżeństwie Marysieńki z podczaszym koronnym Janem „Sobiepanem”
Zamoyskim. 14 maja 1665 wziął tajny, a 5 lipca 1665 oficjalny, ślub z Marysieńką. Oficjalny
ślub był wielkim wydarzeniem w ówczesnej Europie.
JAN III SOBIESKI, KRÓLEM
 Gdy 10 listopada 1673 zmarł król Michał Korybut Wiśniowiecki, szlachta na sejmie
elekcyjnym, jedynie przy sprzeciwie części posłów litewskich, wybrała 21 maja 1674 na jego
następcę Jana Sobieskiego. Kierując się swym wielkim doświadczeniem wojennym, Sobieski
zreformował wojska Rzeczypospolitej, zmieniając ich organizację i wyposażenie. Z oddziałów
piechoty ostatecznie znikła pika, natomiast wszyscy muszkieterzy zostali wyposażeni w
berdysze. Zwiększyło się znaczenie artylerii i dragonii, w ataku ciężkozbrojna husaria
pozostawała główną siłą przełamującą.
 Jan III dążył do zreformowania państwa poprzez utworzenie silnego i sprawnego rządu
królewskiego. W tym celu dążył do uporządkowania obrad sejmowych i ograniczenia roli
sejmików. Dążył też do utworzenia w Polsce monarchii dziedzicznej, początkowo poprzez
system elekcji następcy vivente rege, tzn. za życia króla. Działania te dwór przeprowadzał
jednak niedyskretnie, co wywołało opór ze strony opozycji.
DZIĘKUJE ZA UWAGĘ