Mazowieckie Samorządowe Centrum

Doskonalenia Nauczycieli

DIECKO W OBLICZU
SYTUACJI KRYZYSOWEJ W
SZKOLE

Dr Katarzyna Pankowska-Koc
 KRYZYS

WYBÓR DECYDOWANIE

KRYZYS

ZAŁAMANIE WALKA

PRZEŁOM PUNKT ZWROTNY

 TYPOLOGIA KRYZYSÓW
 Kryzys przemiany - związany z rozwojem, wynika
z następujących po sobie przemian.
 Kryzys sytuacyjny - wywołany wydarzeniem losowym,
najczęściej nieoczekiwanym, o silnym zabarwieniu
emocjonalnym.
 Kryzys środowiskowy – wywołany konfliktem
w środowisku.
 Kryzys egzystencjalny – wywołany pytaniem o sens życia.
KRYZYS SYTUACYJNY
 Faza szoku: pierwszą reakcją na nieoczekiwane
zdarzenie jest odrętwienie i niedowierzanie. Osoba
może sprawiać wrażenie spokojnej
i zrównoważonej.
 Faza reakcji emocjonalnej: wiąże się
z konfrontacją z rzeczywistością i próbami
przystosowania się do nowej sytuacji. Osoba
doświadcza bardzo silnych uczuć — od gniewu
przez lęk po rozpacz. Doświadcza braku poczucia
bezpieczeństwa.
KRYZYS SYTUACYJNY
 Faza pracy nad kryzysem: choć silne emocje
jeszcze od czasu do czasu dominują w przeżyciu
jednostki, to osoba jest gotowa uruchamiać własne
strategie zaradcze, by poradzić sobie z sytuacją
kryzysową.
 Faza nowej orientacji: na tym etapie osoba zaczyna
traktować zdarzenie krytyczne jako element
przeszłości, do którego może się odnosić jak do
doświadczenia wzbogacającego życie.
IV FAZY KRYZYSU
I. człowiek w konfrontacji z wydarzeniem problemowym, stara
się rozwiązać tę sytuację dotychczas stosowanymi metodami,
które zawodzą, przez co wzrasta lęk i napięcie,
II. pogłębia się poprzedni stan, człowiek zaczyna mieć poczucie
utraty kontroli nad własnym życiem,
III. maksymalna mobilizacja energii, poszukiwanie własnych,
dostępnych rezerw, szukanie nowych sposobów rozwiązania
problemu,
IV. pojawiają się zachowania destrukcyjne w celu zmniejszenia
napięcia i zredukowania zbyt silnych emocji.
 2. 1. Pomoc psychologiczno-pedagogiczna
ROZPORZĄDZENIE udzielana uczniowi w przedszkolu, szkole
MINISTRA EDUKACJI i placówce polega na rozpoznawaniu
i zaspokajaniu indywidualnych potrzeb
NARODOWEJ rozwojowych i edukacyjnych ucznia oraz
z dnia 17 listopada 2010 r. rozpoznawaniu indywidualnych możliwości
psychofizycznych ucznia, wynikających
w szczególności:
w sprawie zasad udzielania 1) z niepełnosprawności;
i organizacji pomocy 2) z niedostosowania społecznego;
psychologiczno- 3) z zagrożenia niedostosowaniem
pedagogicznej społecznym;
w publicznych 4) ze szczególnych uzdolnień;
przedszkolach, szkołach 5) ze specyficznych trudności w uczeniu się;
i placówkach 6) z zaburzeń komunikacji językowej;
7) z choroby przewlekłej;
Dz.U. z 2010 nr 228 poz. 1487 8) z sytuacji kryzysowych lub traumatycznych;
9) z niepowodzeń edukacyjnych;
10) z zaniedbań środowiskowych związanych
z sytuacją bytową ucznia i jego rodziny,
sposobem spędzania czasu wolnego,
kontaktami środowiskowymi;
11) z trudności adaptacyjnych związanych
z różnicami kulturowymi lub ze zmianą
środowiska edukacyjnego, w tym związanych
z wcześniejszym kształceniem za granicą.
KRYZYS

Stres, samobójstwo, gwałt, przemoc seksualna,

agresja, uzależnienia, katastrofy naturalne, akty
terrorystyczne i inne wydarzenia tworzą sytuacje
kryzysowe.
KRYZYS

Każdy kryzys… i musi się skończyć

…gdzieś się zaczyna

KRYZYS

Kryzys może dotyczyć wszystkich uczestników życia

szkoły – uczniów, nauczycieli, dyrektora jak również
innych pracowników tej instytucji.
KRYZYS

Wewnątrz szkoły jako organizacji kryzys wywołuje

poczucie zagrożenia i niepewności, obnaża słabości,
utrudnia organizację szkoły i pracę nauczycieli,
uniemożliwia realizację celów, sprowadza groźbę
orzeczenia winy i wymierzenia kary
(kto za to odpowiada).
KRYZYS
W czasie jednej czwartej trwania kryzysu popełniamy
aż 75% błędów. Strach obniża poziom oceny sytuacji.
Istnieje gwałtowna potrzeba redukcji stresu. Jeżeli nie
jesteśmy przygotowani na kryzys to pierwszą reakcją
jest najczęściej:
lekceważenie sytuacji,
odrzucenie obowiązującego standardu,
uproszczenie komunikatu na zewnątrz.
 WYBUCH KRYZYSU

Silne emocje
Presja
Presja
czasu
czasu

Sprzeczne informacje
Instytucje
zewnętrzne
Chaos Decyzje pod presją
np.
Policja,
Lekarze, ratownicy, ŚRODOWISKO
Władze oświatowe,
Autorytety lokalne
Poradnia Psychologiczno-
Pedagogiczna itp.
 ZARZĄDZANIE KRYZYSAMI

Zasada:
redukowanie czynników destabilizujących
i wzmacnianie czynników odnowy

Interwencja Działania
prewencja
naprawcze
O CZYM TRZEBA PAMIĘTAĆ
 Ofiary, sprawca i świadkowie oczekują działania ze
strony dorosłych i instytucji – szkoły;

 Skutecznej interwencji może dokonać osoba, która,

wie, jak wspierać i pomagać, jest odpowiednio
przeszkolona;

 Dorośli w szkole sami mogą być w szoku.

O CZYM TRZEBA PAMIĘTAĆ
 Zakres i utrzymywanie się kryzysu są
uwarunkowane indywidualnie.
 Kryzys ma ograniczony czas trwania.
 Wczesna interwencja znacznie pomaga w powrocie
do normalnego funkcjonowania.
 Nie jest psychoterapią ponieważ:
- interwent jest aktywny, dyrektywny, zaangażowany.
- interwent uczy i doradza, jest „adwokatem” w sprawie
klienta.
REAKCJE LUDZI NA KRYZYS

OBJAWY
MYŚLI: FIZJOLOGICZNE:
EMOCJE : zaprzeczanie, pobudzenie,
szok, lęk, niedowierzanie, pocenie się,
złość, drżenie, ból
bezradność „dlaczego ja”, „to
przez nich”, „przeze psychiczny/
itp. fizyczny zaburzenia
mnie” itp.
snu, uwagi itp.
REAKCJE W SFERZE
 emocjonalnej - poprzez przeżywanie lęku, poczucie
winy i krzywdy;
 biofizycznej - rozstrojenie i dezintegracja procesów
fizjologicznych, np. nudności, biegunki, bóle głowy;
 poznawczej - poprzez upośledzenie i załamanie się
zwykłej zdolności roz­wiązywania problemów
i podejmowania decyzji;
 zmiany zachowania - dla której znamienna jest
niezdolność do pełnienia zwykłych funkcji.
JAK REAGUJĄ DZIECI
 zachowania regresywne w różnej postaci
i nasileniu,
 zakłócenia snu i koszmary nocne,
 zaburzenia apetytu,
 utrata zainteresowania szkołą, obowiązkami,
 trudność rozróżnienia źródła rzeczywistego
lęku od lęku klasycznie uwarunkowanego,
a wskutek tego — lęk przed tym, co pośrednio
kojarzy się z sytuacją kryzysową (np. dziecko
uratowane z wypadku samochodowego
zaczyna bać się lekarzy i policjantów).
JAK REAGUJĄ DZIECI
Przedszkolaki Uczniowie szkoły Gimnazjaliści,
uczniowie szkół
podstawowej średnich

płacz bóle głowy i inne bóle głowy i inne

objawy fizyczne objawy fizyczne
ssanie kciuka depresja depresja
nietrzymanie kału dezorientacja dezorientacja
lęk przed porzuceniem poczucie zagrożenia rezygnacja,
i przed obcymi autodeprecjacja
drażliwość słaba koncentracja zachowania
buntownicze
dezorientacja niechęć do niechęć do
wykazywania się wykazywania się
tulenie się agresja fizyczna różne formy agresji,
autoagresja
regresja — moczenie
nocne, regresja mowy, unikanie kontaktu osamotnienie, dystans
regresja ruchu z rówieśnikami w grupie
REAKCJE LUDZI NA KRYZYS – PROFIL
OSOBY PRZEŻYWAJACEJ KRYZYS

 zakłopotanie
 zagrożenie
 dezorientacja
 impas
 desperacja
 apatia
 bezradność
 presja
 dyskomfort
 otępienie
REAKCJA TRAUMATYCZNA
Definicja traumy według Diagnostic and Statistical
Manuał of Mental Disorders (DSM-IV)
„Dana osoba miała do czynienia z traumatycznym
zdarzeniem, jeśli wystąpiły obydwa z poniższych
kryteriów;
dana osoba przeżyła, była świadkiem lub została
skonfrontowana ze zdarzeniem lub zdarzeniami związanymi
z rzeczywistą śmiercią lub zagrożeniem życia bądź
poważnym zranieniem, zagrożeniem fizycznej integralności
własnej czy innych ludzi,
reakcja tej osoby obejmowała intensywny strach, poczucie
bezradności lub zgrozy.
REAKCJA TRAUMATYCZNA,
STRATEGIE PATOLOGICZNE
 Poczucie winy za ocalenie: osoba doświadcza poczucia
winy, ze żyje kiedy inni zginęli; ma do siebie pretensje,
że nie była w stanie zapobiec czyjejś śmierci, że być
może nie zrobiła wszystkiego, co mogła; bezpodstawnie
obwinia się za doprowadzenie do zdarzenia, mimo ze
nie ma
w tym jej udziału.
 Syndrom sztokholmski: osoba przeżywa pozytywne
uczucia wobec sprawcy — współczuje mu, odczuwa
wdzięczność za darowane życie, doświadcza
specyficznego poczucia przywiązania
i bliskości.
REAKCJA TRAUMATYCZNA,
STRATEGIE PATOLOGICZNE
 Dotyk śmierci: osoba doświadcza załamania
poczucia własnej niezniszczalności, dotkliwie
kontaktuje się z realnością śmierci, która zaczyna
wypełniać jej myśli, a w konsekwencji unika
planowania przyszłości i budowania teraźniejszości;
następuje skrócenie perspektywy czasowej i utrata
nadziei na przyszłość.
 Plany zemsty: osoba nieustannie myśli
o pomszczeniu sprawców zdarzenia, obsesyjnie
obmyśla plany radykalnego odwetu wobec sprawcy.
REAKCJA TRAUMATYCZNA,
STRATEGIE PATOLOGICZNE
 Odtwarzanie: wielokrotne opowiadanie
o zdarzeniu, ciągłe powracanie do tych samych
wątków; u dzieci — powtarzanie zabaw, które
symbolicznie wyrażają traumę, mimo że dziecko
świadomie nie wiąże ich z przeszłymi zdarzeniami.
 Przewidywanie przyszłości: przekonanie
o możliwości wpływania na przyszłość, wiara
w prorocze sny i możliwość zapobieżenia podobnej
tragedii w przyszłości.
REAKCJA TRAUMATYCZNA,
STRATEGIE PATOLOGICZNE
 Izolacja: poczucie, ze nikomu nie można zaufać, nic nie
jest stabilne i przewidywalne, a w konsekwencji
unikanie innych i wycofywanie się
z dotychczasowych relacji.
 Splątanie emocjonalne: przeżywanie bardzo silnych
emocji negatywnych, mających związek
z urazem i osobami, które przyczyniły się do zdarzenia
traumatycznego; często emocje te są przenoszone na
osoby bliskie i inne niezwiązane
z urazem; u dzieci zdarza się przenoszenie emocji
z urazu na osoby udzielające pierwszej pomocy
i interwencji kryzysowej.
ZESPÓŁ STRESU POURAZOWEGO
PTSD (post-traumatic stress disorder)

 Natrętne, powtarzające się wspomnienia

doświadczenia traumatycznego.
 Powracające koszmary senne, sen krótki, trudności
z zasypianiem.
 Nagłe uczucie, że traumatyczne doświadczenie
powraca i trzeba je ponownie przeżyć.
 Silny dyskomfort psychiczny, związany
z ekspozycją bodźców łączących się
z traumatycznym doświadczeniem.
 Fizjologiczne doznania związane z ekspozycją
bodźców wiążących się z traumatycznym
doświadczeniem.
ZESPÓŁ STRESU POURAZOWEGO
PTSD (post-traumatic stress disorder)

 Unikanie myśli, uczuć lub rozmów związanych

z doświadczeniem traumatyzującym.
 Unikanie czynności, miejsc lub ludzi
przywołujących wspomnienie traumy.
 Niemożność przypomnienia sobie ważnych
aspektów traumatycznego do­świadczenia. Człowiek
nie może przypomnieć sobie wszystkich wątków
do­tyczących traumy.
 Znacznie mniejsze zainteresowanie ważnymi
dawniej aktywnościami.
ZESPÓŁ STRESU POURAZOWEGO
PTSD (post-traumatic stress disorder)
 Uczucie oddalenia od innych osób.
 Zawężony zasięg emocji.
 Poczucie skróconej przyszłości lub jej braku, wrażenie, że
życie nie będzie już długo trwało.
 Drażliwość lub wybuchy gniewu.
 Trudności z koncentracją uwagi, np. w pracy.
 Nadmierna czujność na różnorodne bodźce
i ewentualne zagrożenia, wykraczające poza zakres realnej
oceny sytuacji.
 Skłonność do reagowania ucieczką w odpowiedzi na różne
bodźce, niemające znaczenia dla innych, np. nagły hałas.
ZASADY INTERWENCJI KRYZYSOWEJ

 Natychmiastowość pomocy.
 Działanie, czyli aktywne uczestniczenie
w procesie oceny sytuacji i wspólne ustalanie planu
działania.
 Umożliwienie powrotu do poprzedniego stanu
równowagi psychicznej.
 Zaszczepienie nadziei.
 Zapewnienie wsparcia, głównie poprzez swoją
obecność i dostępność w czasie procesu.
 CECHY OSOBY INTERWENIUJĄCEJ
 Umiejętność wyrażenia emocjonalnego wsparcia.
 Cierpliwość, akceptacja, postawa stosownej troski
i szacunku. Wzmocnienie poczucia własnej wartości.
 Aktywne słuchanie.
 Właściwa komunikacja.
 Empatia i gotowość przyjęcia uczuć osoby wspomaganej.
 Przyspieszenia zrozumienia własnych problemów
i ich reperkusji.
 Motywowanie poprzez nieinwazyjne wywieranie wpływu.
 Rozwój strategii rozwiązywania problemu. Kreatywność.
INTERWENCJA KRYZYSOWA
NALEŻY:
wysłuchać,
dawać wsparcie emocjonalne ułatwiające
odreagowanie,
przeciwdziałać tendencjom do zaprzeczania,
dokonać oceny dotychczasowych sposobów
radzenia sobie,
szukać sprawdzonych strategii działania,
stworzyć plan pomocy.
INTERWENCJA KRYZYSOWA
NALEŻY UNIKAĆ:
pocieszania,
dawania rad,
pouczania,
tłumienia reakcji emocjonalnych,
pospieszania w działaniu,
wymuszania szybkich decyzji,
zbyt szybkiego podawania leków uspakajających.
ŻAŁOBA
 ŻAŁOBA WG. GRAVESA

Żal po stracie to złożona i długotrwała reakcja na

utratę bliskiej osoby (lub innego ważnego obiektu, do
którego jesteśmy przywiązani), zaczynająca się od
zaprzeczania, a zakończona pogodzeniem się
z utratą.
 Pomoc profesjonalna
ma najpierw dopomóc człowiekowi
być w żałobie, a potem z niej wyjść.
 OZNAKI POTRZEBY POMOCY
SPECJALISTYCZNEJ DLA DZIECKA
 głęboka depresja,

 lęki separacyjne,

 długotrwałe zaburzenia w sferze snu i jedzenia,

 długotrwałej regresji w zachowaniu,

 naśladowanie zmarłej osoby i deklarowaniu stale chęć

dołączenia do zmarłego,
 przedłużającej się utraty zainteresowań przyjaciółmi,

 odmowy uczęszczania do szkoły

POSTĘPOWANIE SZKOŁY
W SYTUACJI ŻAŁOBY

 Praca z dzieckiem

 Praca z klasą i rodzicami dzieci

 Praca z pracownikami szkoły

W ŻAŁOBIE PRZEBIEGAJĄCEJ
NIETYPOWO

 interwencja ma na celu doprowadzić do zamiany

mechanizmów obronnych na przystosowawcze

 dąży się do tego, by człowiek przeżył smutek i żal

rozstania, rozliczył się z przeszłością, podsumował
relację ze zmarłym

 pomoc profesjonalna ma najpierw dopomóc

człowiekowi być w żałobie, a potem z niej wyjść
 PODSTAWOWE WSKAZANIA DO
PRACY Z DZIECKIEM W ŻAŁOBIE
 Dziecko częściej potrzebuje empatycznego towarzyszenia
niż rozmowy.
 Akceptuj to, co dziecko „wnosi”: chęć rozmowy, zabawy,
milczenie, łzy.
 Wnieś jasno wątek straty bliskiej osoby, przy czym unikaj
eufemizmów: np. nie mów „wiem, że twoja babcia
odeszła, zasnęła” itp.
 Wyraź swoją gotowość rozmawiania z dzieckiem
o przeżywanej stracie.
 Nie naciskaj na to, by dziecko mówiło o swoich
przeżyciach.
 Wyjaśniaj i udzielaj odpowiedzi na pytania, adekwatnie
do wieku dziecka.
 PODSTAWOWE WSKAZANIA DO
PRACY Z DZIECKIEM W ŻAŁOBIE
 Akceptuj wszystkie emocje dziecka – także złość
kierowaną do ciebie.
 Nie bój się okazać własnych uczuć, modeluj otwartość
u dziecka.
 Pomóż wyrazić smutek, rozpacz, żal (parafrazuj,
odzwierciedlaj, pomagaj dziecku uporać się z trudnymi
uczuciami).
 Wyraźnie mów dziecku, że jego przeżycia są naturalne.
 Odbarczaj z poczucia winy.
 Pomagaj w odróżnianiu rzeczywistości od lękowych
fantazji (co jeszcze może się wydarzyć!).
STOSUJ RÓŻNE METODY,
ADEKWATNIE DO WIEKU DZIECKA:
 rysunek: początkowo może być dowolny, a z czasem
proponuj rysunki tematyczne, np. „takim cię
zapamiętałem”, „dziękuję ci”, „rodzina”,; „narysuj
tęsknotę (żal, smutek, stratę)”, przydatne bywa też
bazgranie na kartkach służące wyrażeniu gniewu
i złości,
 teatrzyk kukiełkowy na temat dowolny lub
zaproponowany (np. „najmilsze wspomnienie”),
 bajki terapeutyczne – nawiązujące do z wątku śmierci,
rozstania, koniecznie z zakończeniem realną nadzieją na
dobrą przyszłość i ze sposobami poradzenia sobie
bohaterów z bólem,
 przywoływanie wspomnień przez oglądanie pamiątek
i fotografii sprzed utraty,
 list do zmarłej osoby (temat może być dowolny lub na
zadany, np. „nie zdążyłem ci powiedzieć”).
PRZEKAZUJ WSKAZÓWKI
OPIEKUNOM

 Mówcie dziecku prawdę na temat doznanej utraty, nie

chowajcie się za „powiem ci kiedy indziej”, nie
używajcie abstrakcyjnych pojęć, bądźcie cierpliwi
wobec powielania przez dziecko tych samych pytań.
 Zapewnijcie dziecko, że będzie miało taką
samą/podobną opiekę, mieszkanie i inne warunki
życia; gdyby miały one ulec zmianie – powiedzcie to
dziecku wprost, jasno tłumacząc, co się zmieni i kiedy.
Generalna zasada – im mniej dodatkowych zmian,
tym lepiej!
 Nie izolujcie dzieci od emocji związanych ze śmiercią.
 Nie ukrywajcie własnych emocji, ale też nie
zalewajcie nimi dzieci.
PRZEKAZUJ WSKAZÓWKI
OPIEKUNOM
 Stwarzajcie okazję do rozmowy z dzieckiem, szanując
też jego prawo do intymności w przeżywaniu tych
trudnych chwil.
 Włączcie dziecko w rytuał pogrzebowy.
 Bądźcie blisko dziecka w sensie emocjonalnym.
Dziecku jest szczególnie trudno wieczorami –
znajdźcie czas na bycie tylko z nim.
 Przyglądajcie się uważnie emocjom dziecka.
 Nie obarczajcie dzieci swoimi lękami i poczuciem
zagrożenia.
 Powtarzajcie dziecku, że je kochacie i że poradzicie
sobie w tej nowej sytuacji.
PRÓBY SAMOBÓJCZE I SAMOBÓJSTWA
W ROKU 2008 ODNOTOWANO

395 zamachów samobójczych osób w wieku do lat 19, z

czego 216 zakończyło się śmiercią samobójczą

Dzieci w wieku do 14 lat: z 50 zamachów

samobójczych w tej grupie aż 28 miało skutek
śmiertelny.
 PODSTAWOWA ZASADA POSTĘPOWANIA
W WYPADKU ZGŁOSZENIA ZAMIARU
POPEŁNIENIA SAMOBÓJSTWA

Każde zgłoszenie należy traktować poważnie.

Należy okazać czujność i zainteresowanie osobą

zagrożoną samobójstwem.
Może ona prosić o pomoc tylko raz !!!

Samobójstwo jest zjawiskiem uwarunkowanym

wieloczynnikowo.
SZEŚĆ CZYNNIKÓW PREWENCJI SAMOBÓJSTW
Wg. SZWEDZKEJ NARODOWEJ RADY
ZAPOBIEGANIA SAMOBÓJSTWOM (1997)

 Rozmowy o śmierci i samobójstwie.

 Termin samobójstwo ma różne znaczenia
w odmiennych sytuacjach życiowych.
 Proces suicydalny polega na przekształceniu myśli
w czyny.
 Samobójstwo nie jest nieuniknionym przeznaczeniem.
 Samobójstwu można zapobiec.
 Pomoc jest dostępna.
RYZYKO SAMOBÓJSTWA

 młody człowiek podejmował już próby samobójcze,

 nastolatek grozi samookaleczeniem,
 istnieją oznaki ciężkiej depresji,
 osoba po stracie kogoś bliskiego,
 uzależnienie od alkoholu i narkotyków,
 ciężka choroba somatyczna,
 samobójstwo w otoczeniu.
RYZYKO SAMOBÓJSTWA
Sonneck, Sjogren (1990)
 Ustalenie, czy osoba wyznająca swój zamiar odebrania
sobie życia, należy do jednej, czy kilku grup ryzyka.
 Ocena, czy człowiek jest w toku ostrego kryzysu
suicydalnego, oraz określe­nie rodzaju kryzysu
(rozwojowy, związany z etapami życia, np. dorastania,
czy też związany z traumatycznymi doświadczeniami
życiowymi).
 Ustalenie fazy rozwoju tendencji autodestrukcyjnych:
rozważenie argumen­tów za
i przeciw samobójstwu, czy też podjęcie już decyzji o
zadaniu sobie śmierci.
ZASADY INTERWENCJI
 pomoc powinna być udzielona jak najszybciej, nim
kryzys zaostrzy się,
 nie należy przekonywać o pięknie i wartości istnienia,
 nie należy również namawiać człowieka, aby żył dla
innych, pragnie bowiem żyć dla siebie,
 pomoc osobie, zagrożonej śmiercią z własnej ręki,
wymaga przede wszyst­kim koncentracji na
problemie,
 wspólne opracowanie strategii rozwiązywania proble­
mów w atmosferze empatii
i wsparcia emocjonalnego,
 prowadzenie do do­stępnych, alternatywnych wobec
samobójstwa dróg rozwiązania problemów,
ZASADY INTERWENCJI

 potencjalny samobójca, jak każdy z nas, pragnie spełnić

swoje pragnienia i zmienić sytuację, która wydaje się nie
do zniesienia,
 interwent nie powinien zastanawiać się, dlaczego klient
spośród różnych możliwości wybrał śmierć, tylko jak
rozwiązać problemy, aby samobójstwo stało się
zbyteczne,
 Beck i in. (1979) proponują, aby sporządzić dwie
listy. Na jednej z nich klient umieszcza argumenty
przemawiające za wyborem samobójstwa, druga lista
zawiera spis powodów, dla których warto żyć,
 interwencja kryzysowa powinna wyjść poza zakres
terapii krótkoter­minowej.
WAŻNE

 Nie utrzymywać informacji o planach

samobójczych w tajemnicy;
 Zapytać, czy są jeszcze inne osoby, które powinny
wiedzieć o samobójczych zamiarach rozmówcy;
 Usunąć dostępne środki pozbawienia się życia;
 Poinformować najbliższych i poinstruować
o sposobie zachowania w takiej sytuacji;
 Umówić się: „nie robię sobie krzywdy przez 24
godziny”.
JEŻELI UCZEŃ POPEŁNIŁ
SAMOBÓJSTWO

 Może dojść do zjawiska zarażania się samobójstwem.

Należy zidentyfikować uczniów w złym stanie
emocjonalnym lub ze skłonnościami samobójczymi
i otoczyć ich większą opieką i wsparciem.

 Koledzy szkolni, pracownicy szkoły i rodzice uczniów

powinni być poinformowani o wydarzeniu. Należy
również stworzyć możliwość do przepracowania emocji
z tym związanych.
JEŻELI UCZEŃ POPEŁNIŁ
SAMOBÓJSTWO

 W czasie dyskusji, rozmów nie można dopuścić do

gloryfikowania tego typu zachowań oraz do
idealizacji osoby samobójcy.

 Nie należy organizować uroczystości o charakterze

wspominkowym, ani apeli szkolnych na których
informowano by o zdarzeniu.

 Uczniowie powinni uzyskać informację o miejscach,

w których uzyskaliby pomoc w czasie kryzysu oraz
numery telefonów zaufania.
SERDECZNIE
DZIĘKUJĘ
ZA UWAGĘ