Hukuk Metodolojisi Ders 4

12 Ekim 2022
Mantık Yanlışları
• Mantık kurallarına uymama Hatalı sonuç
• Akıl yürütürken; öncülleri sıralar
öncüllerden çıkarım

Doğru Sonuç

Doğru bilgi
Mantık Kuralları
Mantık Yanlışları
Gazali “mantık bilmeyenin ilmine güven olmaz”
Mantık Yanlışları
Mantık Yanlışları
Biçim Yanlışları:
İçerik Yanlışları:
Diğer Yanlış Türleri:
Biçim Yanlışları: Kıyas Kuralları
Kıyas işlemi ile önermeler arasında bir bağlantı kurarak akıl yürütme ile
sonuca ulaşıldığı için önermenin türüne göre farklı kıyas kalıpları ortaya
çıkacaktır.

1. Bir kıyasın gerçekleşebilmesi için oluşturulacak üç önermeli yapının

yanında, önermeleri oluşturan üç temel terimin bulunması şartı vardır.
Büyük – Küçük ve Orta terim

2. Orta Terim Sonuç kısmında bulunmaması gerekir.

Biçim Yanlışları: Kıyas Kuralları
3. İki tikel öncülden kıyasen bir sonuç çıkarılamaz. (mutlaka biri tümel olmalıdır)
4. İki olumsuz öncülden de bir olumlu sonuç çıkarılamaz.

5. İki olumlu öncülden de bir olumsuz sonuç çıkarılamaz.

6. Öncüllerden birinin zorunlu olarak tümel bir öncül olması gerekmektedir.

7. Öncüllerden birisi tikel ise sonuçta zorunlu olarak tikel olacaktır.
Sınıftaki bütün öğrenciler sarışındır.
Sınıftaki bazı öğrenciler mavi gözlüdür.
Sonuç:
Biçim Yanlışları: Kıyas Kuralları
8. Öncülerde bir terimin kaplamı ne kadar ise, sonuç da o kadar
olmalıdır.

9. Orta terim iki öncülde de tikel olmamalı, en az birinde tümel

olmalıdır.
Biçim Yanlışları: Kıyas Kuralları
«Bir kimse bir başkasına kasten ya da savsaklama sonucu bir zarar
verirse, bu zararı tazmin etmekle yükümlüdür.»

A, B’ye kasten bir zarar vermiştir.

Sonuç:
Biçim Yanlışları: Kıyas Kuralları
«Bir kimse bir başkasına kasten ya da savsaklama sonucu bir zarar(orta
terim) verirse, bu zararı tazmin etmekle yükümlüdür.» (Büyük terim)

A, B’ye kasten bir zarar vermiştir. (Küçük terim)

Sonuç: A, B’nin zararını tazmin etmekle yükümlüdür.

İki olumlu öncülden de bir olumsuz sonuç
çıkarılamaz.
Haksız fiil işleyen cezalandırılır.
A, Haksız fiil işledi.
O halde, A cezaya tabidir.
Yanlış: A, cezaya tabi değildir.

İki olumsuz öncülden bir olumlu sonuç çıkarılamaz.

Haksız fiil işlemeyen cezaya tabi değildir.
A, haksız fiil işlememiştir.
O halde, A cezaya tabidir. (Kıyas yanlışı- iki olumsuzdan bir olumlu çıkararak bir kıyas
yanlışı yapmış oldum)
Doğrusu: A, cezaya tabi değildir.
Örnek:
Sözleşmeye aykırılık, sözleşmeyi geçersiz kılar.

Bir sözleşmeye aykırılık söz konusudur.

O halde sözleşme, geçersizdir. (Doğru)

Yanlış: O halde sözleşme, geçersiz değildir (Yanlış – iki olumlu öncülden

bir olumsuz öncül çıkmaz).
İçerik Yanlışları
Düşüncüleri ortaya koyarken veya anlamaya çalışırken kullanılan kelime ve cümlelerin anlamı ile
ilgilidir.

- Yanlış sözcük seçilmesi, kastı aşan sözcük kullanımı, bir hususu yanlış ifade etme
Doğrudan doğruya kavramdan da anlaşılabilecek olan ve sıkça karşılaşılan bu mantık yanlışına şöyle
bir örnek verilebilir: Alıcı devir almış olduğu eşyaya malik olmuştur. Satıcı devir etmiş olduğu eşyayı
ayni istihkak davasıyla geri isteyebilecektir. Oysa, eğer satıcı eşyanın mülkiyetini alıcıya devretmiş
sayılıyorsa, onun eşyanın iadesi istemini ayni istihkak davası bağlamında ortaya atması olanaksızdır;
o, eşyanın iadesini, olsa olsa, eğer koşulları varsa, haksız (sebepsiz) zenginleşme istemiyle sağlayabilir
Hukuk (norm) kural koyan bir bilim olduğu için, bir kuralın kapsamına giren durumların belirlenmesi
doğru bir tanım yapmakla mümkün olur.
Hukuk normları özelliği?
Geçerli bir hukuk normu – genel ve soyuttur – norm, rica, dilek veya öğüt değildir, belli sebep, amaç
ve konu içerir.
 Hukuk Kurallarının Zaman Bakımından
Uygulanması
Kural: bir hukuk kuralı yürürlüğe girdikten sonra, yürürlükten kalkana
kadar kapsamına giren tüm hukuki olay ve ilişkilere uygulanmadır.

Hukuki Fiil Hukuk Kuralının Yürürlüğe

01.10.2019 Girmesi 1.1.2020
Hukuk Kuralının Yürürlüğe Girmesi
- Kanunlar, milletlerarası anlaşmalar (uluslararası sözleşmeler),
Cumhurbaşkanlığı kararnameleri Resmi Gazete’de yayımlanarak
yürürlüğe girer.
İlk ihtimal: kanunun ne zaman yürürlüğe gireceği konusunda kanun metninde açık bir hüküm bulunur.

İkinci ihtimal: Kanunun yürürlüğe gireceği tarih belirli değildir.

10 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi:

Mevzuatın yürürlüğe girmesi MADDE 7 - (1) Kanunlar, Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ve yönetmelikler ile
diğer düzenlemeler, ayrıca bir yürürlük tarihi belirtilmemiş ise Resmî Gazete’de yayımlandığı gün yürürlüğe
girer.
Hukuk Kuralının Yürürlüğe Girmesi

Bireyin lehine olan kanunlar veya kamu

düzenini ilgilendiren düzenlemeler geçmişi
de kapsama alabilecek şekilde uygulanabilir.
Hukuk Kuralının Yürürlükten Kalkması
Açıkça Yürürlükten Kaldırma (Açık İlga): Açıkça yürürlükten kaldırma
halinde, yürürlükte olan bir hukuk kuralı, normlar hiyerarşisindeki aynı
veya daha üs basamakta yer alan bir başka hukuk kuralı tarafından
yürürlükten kaldırılır.

İlga edilen hukuk kuralı «mülga» düzenleme olarak adlandırılır.

Hukuk Kuralının Yürürlükten Kalkması
Örtülü Olarak Yürürlükten Kaldırma(Zımni İlga): Sonradan yürürlüğe
giren hukuk kuralı, kendisinden önce yürürlükte olan hukuk kuralını, üstü
kapalı biçimde yürürlükten kaldırmaktadır.

- Yürürlükte olan bir hukuki düzenleme bulunmalı

- Yürürlükteki bu hukuki düzenlemeden sonraki bir tarihte kabul edilen ve
normlar hiyerarşisinde bu düzenleme ile aynı ya da daha üst basamakta
olan bir başka hukuki düzenleme yürürlüğe girmeli
- İçerik bakımdan aynı konu
- Yürürlükten kaldırıldığına ilişkin açık hüküm olmamalı
Hukuk Kuralının Yürürlükten Kalkması
Kendiliğinden yürürlükten kalkma: Kanun koyucu; bazı durumlarda
hukuk kurallarının belirli bir süre boyunca veya belirli bir durum var
olduğu sürece yürürlükte kalmasını açıkça düzenler.

Mahkeme tarafından yürürlükten kalkma:

AYM – AY 148. madde «Anayasa Mahkemesi, kanunların,

Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin ve Türkiye Büyük Millet Meclisi
İçtüzüğünün Anayasaya şekil ve esas bakımlarından uygunluğunu
denetler ve bireysel başvuruları karara bağlar.»
- Geriye Yürümezlik İlkesi
https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/07/20120721-23.htm

AYM 26.1.2012, E. 2011/74- K.2012/25 birlikte, ‘kamu yararı’ da tek başına geçmişe
yürütmenin haklı nedenini oluşturamaz. Zira aksinin kabulü durumunda sınırı belirsiz
kamu yararı kavramının bulunduğu hiçbir yerde bireyin hakkının korunmasından ve
hukuki güvenlikten söz edilemeyecektir. Bu nedenle doktrinde geçmişe yürürlüğü
gerektiren istisnai nedenler sınırlı biçimde sayılmaktadır.
Hukuk güvenliği, ilke olarak kanunların geriye yürütülmemesini gerekli kılar. Bu ilke
uyarınca kamu yararı, kamu düzeni, kazanılmış hakların korunması, mali haklarda
iyileştirme gibi kimi ayrıksı durumlar dışında sonradan çıkan bir kanun, yürürlüğe girdiği
tarihten önceki olaylara uygulanmaz. Vergi alanındaki düzenlemeler de kanunlarla
gerçekleştirildiğinden geriye yürümezlik vergi kanunları için de doğal bir zorunluluktur
İçerik Yanlışları
1. Eşsesli lafzi yanlış: bir sözcüğün birden fazla anlamda kullanılmasıyla ortaya çıkan mantık
hatasıdır.
“Tüm tilkiler dört ayaklıdır. Sokrat bir tilkidir. Öyleyse Sokrat da dört ayaklıdır.”
Dikkat edilirse, bu çıkarımda ilk öncülde tilki bir hayvan türü olarak ele alınırken, ikinci öncülde
tilki mecazi kurnazlık anlamında kullanılmıştır. Vargı ister istemez yanlış olacaktır.
2. Belirsizlik yanlışı: açık, kesin veya tek anlamı olmayan sözcüklerin kullanılması nedeniyle tam
olarak anlaşılamayan ifadelerin söz konusu olduğu hallerde ortaya çıkar. (ömür boyu garantili)

3. Birleştirme yanlışı: bazı parçaların sahip olduğu bir özelliğin bütünde de yer aldığını kabul
etmekten kaynaklanır. (hücre – İnsan vücudu)

4. Bölme yanlışları: bütünde sahip olunan özelliğin parçada da olduğunu savunulması.

İçerik Yanlışları
5. İlinti yanlışları: Genel bir kuralı, özel bir duruma bu özel durumun
ilinti şartlarının söz konusu genel kuralı geçersiz kılacağını düşünmeden
uygulamak. ( Ali, Kemal’den farklıdır. Ali , insandır. O halde, Kemal,
insandan farklıdır)

6. Mutlak – sınırlı yanlışı: öngörülen şart veya sınırlamayı görmeden

gelerek mutlak anlam çıkarmak. (açken çikolata yeme)

7. Tartışılan konuyu bilmezden gelme:

İçerik Yanlışları
8. İspat edilecek olanı delil yerine alma
“A B’nin bir misli ücret almalıdır; çünkü bir misli fazla ücreti hak etmiştir” dedikten sonra,
“A B’ye oranla bir misli fazla ücreti hak ettiği için bir misli fazla ücret almalıdır” demek!

9. İspatlanmamışlığı delil olarak kullanma (uzay - sonsuz )

10. Yanlış sebep: bir olay, bir durumun veya bir nesnenin nedenini olmayan şeyi onun
sebebi olarak ele almaktadır. (batıl inanç)

11. Fazla basitleştirme: çok boyutlu karmaşık meselenin tek bir açıdan ele alınarak basite
indirgenmesidir. (I. Dünya savaşı – Almanya)
İçerik Yanlışları
12. Yanlış analoji: Birbirine benzer iki olay, nesne veya sürecin bir takım
özelliklerinin ortak olabileceğini kabul ederken, bunların başka
özelliklerinden farklılık gösterebileceğini dikkate almamaktadır.