Futuryzm

Wojciech Prymowicz
 Definicja (według PWN)
Futuryzm [łac. futurus ‘przyszły’],
awangardowy kierunek literacko-artystyczny o skrajnej orientacji
antytradycjonalistycznej, występujący z hasłami tworzenia nowych form sztuki i
nowego stylu życia, zgodnego z rytmem przemian XX-wiecznej cywilizacji.

Achille Funi, Motociclista, 1914 Fortunato Depero, Gratticieli e tunnel, 1930

Historia i założenia
 Rozwijał się głównie we Włoszech.
 Głównym założeniem futuryzmu była idea
anarchicznego buntu przeciw ustalonym normom życia
społecznego, wszelkim tradycjom kulturalnym
i artystycznym, przy jednoczesnej apoteozie
nowoczesnej cywilizacji urbanistyczno-technicznej,
fascynacji techniką, dynamizmem i wielkomiejskim
życiem.
 Nawiązywał do nietzscheanizmu, gloryfikując postawę
ekspansywną, siłę, walkę, prowokacyjny i burzycielski
nastrój.
 Futuryzm narodził się z protestu przeciwko
mieszczańskim formom życia, odrzucał dokonania
poprzednich pokoleń artystów i tradycję sztuki pięknej.
 Jego konsekwencje polityczne były krańcowo różne: od
powiązań z faszyzmem do związków z lewicą
komunistyczną.
Kazimierz Malewicz, Anglik w Moskwie, 1914
Czym jest nietzscheanizm?
Nietzsche, myśliciel niemieckiego pochodzenia,
(Tako rzecze Zaratustra) występował przeciwko
pesymizmowi, bierności i słabości, głosząc kult
życia. Bezwzględnie potępiał panujące ówcześnie zasady
moralne, odrzucał humanitaryzm, altruizm jako domenę
ludzi słabych, postulując moralność "nadludzi", rasy
panów, którzy predestynowani są do tego, aby działać
"poza dobrem i złem", tworząc nowe zasady. Niemiecki
filozof głosił pochwałę siły, tężyzny fizycznej, wolności
działania wybitnej jednostki. Nietzscheanizm był reakcją
na dekadentyzm końca XIX wieku. Filozofia Nietzschego
została wykorzystana przez hitleryzm do stworzenia teorii
wyższości rasy aryjskiej nad innymi rasami.

Friedrich Nitzsche
Manifest futuryzmu Anton
W 1909 roku poeta Filippo Tommaso Marinetti ogłosił pierwszy Manifest futuryzmu w paryskim dzienniku Giulio
„Le Figaro”, w którym sformułował w 11 punktach główne założenia kierunku mającego nieść rewolucję kulturalną: Bragagli,
Thais,
1. Chcemy wyśpiewywać miłość do niebezpieczeństwa, praktykę energii i zuchwałość. 1917
2. Podstawowymi elementami naszej poezji będą odwaga, śmiałość i bunt.

3. Dotąd literatura wychwalała pełen zadumy bezwład, ekstazę i sen, my zaś chcemy sławić agresywny ruch, gorączkową bezsenność,
gimnastyczny krok, ryzykowny skok, policzkowanie i cios pięścią.

4. Oświadczamy, że wspaniałość świata wzbogaciła się o piękno prędkości. Samochód wyścigowy z bagażnikiem zdobnym w grube rury
jak węże o buchającym oddechu, samochód rozgrzany do czerwoności, który wygląda jak pędzący pocisk piękniejszy jest niż Nike z
Samotraki.

5. Chcemy śpiewać na cześć człowieka trzymającego kierownicę, której idealna oś przecina ziemię, a ta z kolei wystrzelona krąży po
swej orbicie.

6. Trzeba, by poeta podejmował wysiłki z zapałem, błyskotliwością i roztropnością, aby podsycać entuzjastyczny zapał pierwotnych
żywiołów.

7. Jedynie walka jest piękna. Arcydziełem jest tylko to, co ma agresywny charakter. Poezja musi być gwałtownym szturmem na nieznane
siły, ma zmuszać je, by leżały pokornie przed człowiekiem.

8. Jesteśmy na samym krańcu przylądka wieków! Wczoraj umarły Czas i Przestrzeń. Żyjemy już w absolucie, stworzyliśmy już bowiem
wieczną i wszechobecną prędkość.

9. Chcemy wysławiać wojnę – jedyną higienę świata – militaryzm, patriotyzm, niszczycielski gest anarchistów, piękne idee, które
zabijają, oraz głosić pogardę dla kobiety.

10. Chcemy zniszczyć muzea, biblioteki, zwalczyć moralizm, feminizm i wszelkie przejawy oportunistycznego i użytkowego tchórzostwa.

11. Będziemy wyśpiewywać na cześć wielkich tłumów wzburzonych pracą, przyjemnością lub buntem, wielobarwnych i polifonicznych fal
rewolucji w nowoczesnych miastach, arsenałów i fabryk wibrujących nocą pod gwałtownie rozświetlonym blaskiem elektrycznych
księżyców, na cześć żarłocznych dworców, wężów, które kopcą, fabryk zawieszonych pod chmurami na sznurkach dymów, mostów
skaczących jak gimnastyk nad diabolicznym ostrzem rozświetlonych słońcem rzek, awanturniczych parowców węszących po
horyzontach, żelaznych koni zaprzęgniętych do długich rur i na cześć szybowcowego lotu aeroplanów, których śmigło łopocze jak
chorągiew i hałasuje jak oklaski rozentuzjazmowanego tłumu. Luigi Russolo, Intonarumori, 1920
Manifest futuryzmu
Poza głównym, ukazały się też manifesty:
 malarzy futurystycznych został opracowany 11
lutego 1910 w formie ulotki i zaprezentowany
8 marca 1910, autorami byli: Umberto
Boccioni, Carlo Carrà, Luigi Russolo, Giacomo
Balla i Gino Severini
 techniki malarstwa futurystycznego (kwiecień
1910), na podstawie tez Boccioniego
Giacomo Balla, Dynamism of a Dog on a Leash
 muzyki futurystycznej (styczeń – marzec 1911)
 rzeźby futurystycznej (kwiecień 1912),
jedynym autorem był Boccioni
 literatury futurystycznej (kwiecień – maj 1912)
 kobiety futurystycznej (1912)
autorstwa Valentine de Saint-Point
Alfredo Ambrosi, Portret Benito
 architektury futurystycznej (1913-1914, Mussoliniego na tle Rzymu, 1930
autorstwa Boccioniego, odrzucony przez
innych futurystów)
 filmu futurystycznego (1916) Natalia Gonczarowa, Cyklista
Umberto Boccioni
 Włoski malarz i rzeźbiarz urodzony w 1882 roku w Reggio di Calabrai.
 W roku 1897 Boccioni skończył Instytut Techniczny w Katanii i opuścił
dom rodzinny przeniósł się do Rzymu. Tutaj poznał Maria Sironiego
oraz Gina Severiniego, młodych malarzy. Razem uczęszczali do
pracowni Giacoma Balli.
 Od kwietnia 1906 roku Boccioni podróżował po Europie. Dwukrotnie
odwiedził Paryż, i dotarł nawet do Petersburga. Pod koniec 1907 roku
zamieszkał w Mediolanie, gdzie mieszkały jego matka i siostra.
 Tutaj poznał poetę Filippo Tommaso Marinettiego, twórcę futuryzmu.
8 marca 1910 roku Boccioni, Russolo, Carra, Severnini i Balla ogłosili
„Manifest malarstwa futurystycznego”. W 1911 roku uczestniczyli w
pierwszej znaczącej ekspozycji futurystów w Mediolanie. W lutym
1912 roku wystawiali w galerii Bernheim-Jeune w Paryżu.
 W 1915 roku Włochy przystąpiły do I wojny światowej. Boccioni razem
z innymi futurystami zaciągnął się do wojska. Podczas manewrów
odbywających się w pobliżu Werony, 16 sierpnia 1916 roku, Umberto
Boccioni spadł z konia, wskutek tego wypadku zmarł następnego dnia.
Umberto Boccioni
 Wczesne portrety i pejzaże
Od 1902 do 1910 roku Boccioni skupiał się początkowo na rysunkach,
następnie szkicował i malował portrety – częstą modelką była jego
matka. Malował także pejzaże – często przedstawiające nadejście
industrializacji, na przykład pociągi i fabryki. W tym okresie splata
się między Puentylizmem a Impresjonizmem, a wpływ Giacomo Balli i
techniki dywizjonizmu są widoczne we wczesnych obrazach (choć
później w dużej mierze porzucone). „Poranek” (1909) był znany z
„odważnej i młodzieńczej przemocy barw” oraz „śmiałego ćwiczenia
świetlistości”. Jego „Trzy kobiety” z lat 1909–10, które przedstawiają
jego matkę i siostrę oraz wieloletnią kochankę Ines w centrum, były
cytowane jako wyrażające wielkie emocje - siłę, melancholię i
miłość.

Autoportret Umberto Boccioniego

Umberto Boccioni

Poranek, 1909 Trzy Kobiety, 1909-10

Umberto Boccioni

Bójka w Galerii Wiktora Emanuela, 1910 Naga od Tyłu, 1909

Umberto Boccioni
 Rozwój futuryzmu
Boccioni pracował przez prawie rok nad La
città sale lub The City Rises, 1910, ogromnym
(2m na 3m) obrazem, który jest uważany za
jego punkt zwrotny w kierunku futuryzmu.
„Próbowałem dokonać wielkiej syntezy pracy,
światła i ruchu” – napisał do przyjaciela. Po
wystawie w Mediolanie w maju 1911 roku
obraz spotkał się z licznymi recenzjami,
głównie z podziwem. W 1912 roku stał się
głównym obrazem wystawy podróżującej po
Europie, wprowadzeniem do futuryzmu. W
tamtym roku został sprzedany wielkiemu
pianiście Ferruccio Busoniemu za 4000 lirów, a
dziś jest często eksponowany w Museum of
Modern Art w Nowym Jorku, przy wejściu do
działu malarstwa.
La città sale, 1910
Umberto Boccioni
La risata (1911) jest uważana za pierwsze
prawdziwie futurystyczne dzieło Boccioniego.
Całkowicie rozstał się z dywizjonizmem, a
teraz skupił się na doznaniach płynących z
obserwacji współczesnego życia. Jego odbiór
społeczny był dość negatywny w porównaniu z
Trzema kobietami i został zniszczony przez
gościa, przejeżdżającego palcami po wciąż
świeżej farbie. Późniejsza krytyka stała się
bardziej pozytywna, a niektórzy uważali obraz
za odpowiedź na kubizm. Został zakupiony
przez Alberta Borchardta, niemieckiego
kolekcjonera, który nabył 20 dzieł
futurystycznych wystawionych w Berlinie, w
tym The Street Enters the House (1911), który
przedstawia kobietę na balkonie z widokiem
na ruchliwą ulicę. Dziś ten pierwszy również
należy do Muzeum Sztuki Nowoczesnej, a
drugi do Muzeum Sprengla w Hanowerze.
Śmiech, 1911
Umberto Boccioni

Boccioni spędził większość 1911 roku pracując

nad trylogią obrazów zatytułowaną „Stati
d'animo” („Stany umysłu”), która, jak
powiedział, wyrażała wyjazd i przybycie na
stację kolejową - Pożegnania, Ci, którzy
odchodzą i Ci, którzy zostają. Wszystkie trzy
obrazy zostały pierwotnie zakupione przez
Marinettiego, dopóki Nelson Rockefeller nie
nabył ich od wdowy, a później przekazał je
Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Nowym Jorku.

Stany umysłu I: Pożegnania, 1911

Umberto Boccioni
Począwszy od 1912 roku, w Elasticità,
przedstawiającym czystą energię konia,
uchwyconą z intensywną chromatyką,
ukończył serię obrazów Dynamist: Dinamismo
di un corpo umano (Ciało ludzkie), ciclista
(Rowerzysta), Piłkarz i do 1914 Dinamismo
plastico: cavallo + caseggiato (Dynamizm
plastyczny: koń + domy).

Dynamism of a Cyclist, 1913

Elasticità, 1912
Umberto Boccioni
Kontynuując to skupienie, ożywił swoje
wcześniejsze zainteresowanie portretami.
Począwszy od L'antigrazioso w 1912 roku i
kontynuując I selciatori i Il bevitore (Pijak), oba w
1914 roku.
W 1914 roku Boccioni opublikował swoją książkę
Pittura, scultura futuriste (Malarstwo i rzeźba
futurystyczna), co spowodowało rozdźwięk
między nim a niektórymi jego futurystycznymi
towarzyszami. Być może w rezultacie porzucił
eksplorację dynamizmu i zamiast tego poszukiwał
dalszej dekompozycji podmiotu za pomocą
koloru. Z Poziomymi tomami w 1915 i Portretem
Ferruccio Busoniego w 1916 zakończył pełny
powrót do malarstwa figuratywnego. Być może
trafnie, ten ostatni obraz był portretem maestro,
który kupił swoje pierwsze futurystyczne dzieło,
The City Rises.
W latach 1906-1915 jego matka Cecilia Forlani
pojawiła się jako kluczowa postać w co najmniej
czterdziestu pięciu jego pracach w różnych
mediach.
Portret Ferruccio Busoniego, 1916
Umberto Boccioni
 Rzeźbiarstwo

Napisanie jego Manifesto tecnico della scultura futurista (Manifest techniczny rzeźby
futurystycznej), opublikowanego 11 kwietnia 1912 r., Było intelektualnym i fizycznym
początkiem Boccioniego w rzeźbie.

Pod koniec 1913 roku ukończył to, co uważa się za jego arcydzieło, „Forme uniche della
continuità nello spazio”, w wosku.

Jego celem w pracy było przedstawienie „syntetycznej ciągłości” ruchu, zamiast

„analitycznej nieciągłości”, którą widział u takich artystów jak František Kupka i Marcel
Duchamp. Za jego życia dzieło istniało tylko jako odlew gipsowy. Po raz pierwszy został
odlany z brązu w 1931 roku. Rzeźba ta była przedmiotem obszernych komentarzy, a w
1998 roku została wybrana jako wizerunek do wygrawerowania na rewersie włoskiej
monety 20-centowej euro.

Wkrótce po śmierci Boccioniego w 1916 r. (i po wystawie pamiątkowej w Mediolanie),

jego rodzina powierzyła je na czas nieokreślony innemu rzeźbiarzowi, Piero da Verona; da
Verona poprosił następnie swojego asystenta, aby umieścił je na lokalnym wysypisku
śmieci. Oburzona relacja Marinettiego o zniszczeniu rzeźb była nieco inna; w swoich
wspomnieniach stwierdził, że rzeźby zostały zniszczone przez robotników, aby oczyścić
pokój, w którym umieścił je „zazdrosny passèist ograniczony rzeźbiarz”. W ten sposób
wiele jego prac eksperymentalnych z końca 1912-1913 zostało zniszczonych, w tym
fragmenty odnoszące się do współczesnych obrazów, które są znane tylko z fotografii.
Jednym z niewielu zachowanych dzieł jest Antigrazioso (Anti-Graceful, zwany także
Matką). W 2019 roku w Estorick Collection of Modern Italian Art zorganizowano wystawę
rekonstrukcji kilku zniszczonych rzeźb.

Jedyna forma ciągłości w przestrzeni, 1913

 Architektura futurystyczna

Willa Figini w
Mediolanie, 1935

Giuseppe Pettazzi, stacja benzynowa i serwis Fiata, 1938, Asmara. Przykład

włoskiej architektury futurystycznej w stylu art déco zainspirowanej formą
aeroplanu.

Antonio Sant’Elia, przykład architektury

futurystycznej, 1914
Źródła

 https://pl.wikipedia.org/wiki/Futuryzm
 https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/futuryzm;4019613.html
 https://
www.bryk.pl/slowniki/slownik-terminow-literackich/69589-nietzscheanizm
 https://en.wikipedia.org/wiki/Umberto_Boccioni
 https://pl.wikipedia.org/wiki/Manifest_futuryzmu