Tema: Tálim processiniñ mazmuni

Joba:

1. Tálimdiń mánisi, maqset hám wazıypaları

2. Tárbiya quralları hám usıllarınıń klassifikaciyası.
Tárbiya pedagogikanıń tiykarǵı kategoriyasi esaplanadı. Bul
tiykarǵı esaplanadı, sebebi ol balanıń socialliq ómirge
iykemlesiwi, onıń minez-qulqları hám baylanısiniń tiykarǵı
normaları haqqındaǵı bilimi ushın juwapker bolǵan shaxs
qáliplesiwiniń tiykarǵı qatlamın támiyinleydi. Rawajlanıw
dárejesinden qaramastan, adamlar mudami tárbiyalıq
tásirinler hám ózlerine tásir etediler. B. T. Lixachev tálimdi
túrli kózqarastan kórip shıǵadı hám ush tiykarǵı túsinikti
ajıratıp kórsetedi:
Tálim formaları.
Tárbiya nizamlıqların hár bir alım ayriqsha tárzde aytadi. Sol
sebepli jantasıwda birdeylik joq. Tómende KrasSAU kásiplik
pedagogikalıq tayarlıq bóliminiń kózqarasın sáwlelendiriwshi
tálim formalarına jantasıwlardan biri keltirilgen. Lekciyanıń bul
bóleginde tálimdiń tiykarǵı nizamlıqları qısqasha ashıp berilgen.
“Tálim social ortalıqtıń zárúr hám
májburiy bo'legi bolıp, al arqalı insan
omon qaladı”;
social -materiallıq kózqarastan, tálim "
áwladlar ortasında turmıslıq tájiriybeni
uzatıwdıń ob'ektiv social mexanizmi";
filosofiyalıq hám diniy pozitsiyadan
kelip shıqqan halda, " tálim - bul ıqtıqattı
áwladdan áwladqa o'tkeriwdi ámelge
asıratuǵın ilohiy mexanizmdir".
Tálimdiń mánisi adamlardıń óz-ara
munasábetleri, olardıń jámiyettegi
iskerligin óz ishine alǵan arnawlı bir
tariyxıy processda kórinetuǵın
boladı, onıń sebepli materiallıq
tájiriybe, bilim hám miynet
kónlikpeleri hám kónlikpelerin
uzatıw ámelge asıriladı. Tálimdiń
maqseti - áwladlardıń óz-ara
baylanısı, keyingi áwladlar
tájiriybesin bayıtıw.
Tálim - bul aldınan aytıp bolmaytuǵın, adekvat nátiyjege iye
bolmaǵan maqsetli process. Bul uǵımsızlıqtıń joqarı dárejesi menen
xarakterlenedi, sebebi balanıń múmkinshilikleri ol jaǵdayda sonday
ámelge asadıki, bul haqqında na ózi, na basqa hesh kim hesh nárseni
bilmaydi. (Itibarǵa alınbaytuǵın kóplegen faktorlardıń tásiri aldınan
aytıp bolmaytuǵın, uǵımsızlıq, nátiyje múmkinshiligın keltirip
shıǵaradı. Itimallıq, ulıwma alǵanda, turmıs hám mádeniyat tiykarǵı
principi bolıp tabıladı.
Tálim - bul mútajliklerdiń ózgeriwi. Narazılıq hám mútajliktiń
ózgeriwi ortasında dialektik baylanıslılıq bar. Ekenin aytıw kerek,
mútajlik - geypara zatqa bolǵan mútajlik, motiv - mútajlik menen
baylanisıp, arnawlı bir iskerlikti xoshametlantiradigan ishki kúsh.
Tómende mútajlikler ierarxiyasining eki diagramması keltirilgen.
Simonov, mısalı, tálimdiń wazıypası mútajliklerdi qandırıw bolıp
tabıladı, dep esaplaydı. Sonday etip, 13-15 jasqa deyingi balalar
biologiyalıq óz-ózin rawajlandırıw mútajliklerin qandiradilar hám
13-15 jastan keyin balalarda ózin ózi tastıyıqlaw, ózin kórinetuǵın
qılıw hám ózin jetilistiriwge bolǵan social mútajlikler ústinlik
etedi. Tálim processinde balalar iskerliginiń mazmunı olardıń
ózgeriwshen mútajlikleri menen belgilenedi hám sol sebepli ol hár
bir rawajlanıw momentinde haqıyqıy mútajlikler menen
belgilenetuǵın variant esaplanadı. Shaxstıń rawajlanıwı iskerlik
arqalı ótedi, balanı bul iskerlikke tayın emesligi máseleleri aldına
qóyadı.
Qarama-qarsılıqtı sheshiw birgelikte bólingen iskerlik bolıp
tabıladı. Onıń mánisi balanıń háreketleri hám oqıtıwshınıń
háreketleriniń proporcional qatnasın saqlaw bolıp tabıladı. Bul
iskerlik balaǵa ózin iskerlik sub'ekti retinde sezim etiwine
járdem beredi.
Jaqsı oqıtıwshı - bul balalardıń mútajliklerinen kelip shıqqan
halda, olardıń qábiletlerin rawajlandırıwǵa alıp keletuǵın
iskerligin qanday shólkemlestiriwdi biletuǵın oqıtıwshı.
Tálim dialogik hám anonim bolıp
tabıladı. Tálim mudamı sub'ekt-
obiekt munasábetleri bolıp tabıladı.
Oqıtıwshınıń jasırın hám anonim
pozitsiyasi qospa iskerlik, tema
menen támiyinlenedi (mısalı, biz
chizamiz hám estetik tárbiya menen
shuǵıllanmaymiz).
Tálim turaqlı iskerlik bolıp tabıladı.
Tálimdiń waqıya-qubılısları - bul balada
bul erda hám házir júz bergen zat, ǵárezsiz
qarar qabıllaw, engib ótiw - etikalıq
tárbiyada sekrew. Tálim, usınıń menen
birge, úzliksiz - ol pútkil ómir dawam etedi.
Refleksivlik dialogizm nátiyjesi bolıp
tabıladı. Tálim sırtqı baylanıs ishki dialogǵa
aynalǵan hám túsiniw, bahalaw, mısalı, bala
" Men bunı basqa etpeyman" degende júz
boladı.
Tálim mudamı materiallıq ortalıq
menen baylanıslı, lekin tikkeley emes,
bálki dáldalshı - basqa zárúrli qural
arqalı. Tásir, tárbiyalıq tásir tek zárúrli
shaxs, olar ushın " tayınlanǵan"
materiallıq tabıslardı efirga uzatadı
(mısalı, bópeqa ertek oqıw ).
Tálim rawajlanıwdı óz ishine alǵan
úsh bólekli process bolıp tabıladı
materiallıq material, iskerlikte
maqsetke muwapıqlıq hám óz-ara
baylanısda dialog.
 Tálim - bul shaxstı rawajlandırıwǵa qaratılǵan maqsetli process;
jeke rawajlanıwǵa qaratılǵan dialogik óz-ara tásir;
mádeniyatqa kirisiw, shaxstı rawajlandırıw.
Tálim formaların biliw oqıtıwshınıń tabıslı iskerligi ushın zárúrli shárt
esaplanadı.
Tálim mexanizmleri.
Tárbiya mexanizmleri degende shaxstıń átirap -ortalıq hám
tárbiyashi menen óz-ara munasábette bolǵanında júz bolatuǵın
hám shaxsda júz bolatuǵın ózgerislerge tásir kórsetetuǵın
processler túsiniledi. Lekciyanıń bul bóleginde tálimdiń tiykarǵı
mexanizmleri kórip shıǵıladı (bul mexanizmnen paydalanatuǵın
oqıtıwshınıń mexanizmleri, wazıypaları hám pozitsiyasi qısqasha
xarakterlenedi):
Identifikaciya.
Dramatizatsiya.
Agahlıq.
Sublimatsiya.
Repressiya, suwretti shıǵarıp jiberiw
Paydalanılǵan ádebiyatlar
Itibarıńız ushın raxmet!