MOTORNA ULJA

(MAZIVA)

.by
Mirza Bajramović I1
 Motorna ulja
 Motorno ulje ili mazivo za motor je bilo koja od
raznih supstanci koje sadrže bazno ulje poboljšano
sa aditivima za ulje, posebno antihabajućim
aditivima plus deterdženata, disperzantima, i za
ulja više klase poboljšavačem indeksa viskoznosti.
Motorno ulje se koristi za podmazivanje
motora sa unutrašnjim sagorevanjem. Glavna
funkcija motornog ulja je da se smanji trenje i
habanje na pokretnim delovima i očisti motor od
mulja.Poboljšava zaptivanje klipnih prstenova i
hladi motor tako što odvodi toplotu od pokretnih
delova.
 Pored osnovnih sastojaka navedenih u
prethodnom paragrafu, gotovo sva ulja za
podmazivanje sadrže inhibitore korozije i
oksidacije. Motorno ulje može biti sastavljeno
samo od osnovne podloge za podmazivanje u
slučaju nedeterdžentskog ulja, ili osnovnog
materijala za podmazivanje plus aditiva za
poboljšanje detergentnosti ulja, performanse pri
ekstremnim pritiscima i sposobnosti inhibiranja
korozije delova motora.
 Industrijska ulja
 Industrijska ulja za strojeve,svojim radnim svojstvima
prilagođena su vrsti stroja i mjestu primjene. Tako na primjer
maziva za zupčanike smanjuju trošenje i oštećenja pri velikim
pritiscima među zupcima, hidraulična ulja smanjuju trošenje
dijelova crpki, razvodnih ventila i cilindara te štite od korozije,
turbinskim se uljima podmazuju ležajevi turbina uz dobro
odvajanje vode i dobru otpornost na starenje, ulja za
kompresore otporna su na visoke temperature pri stlačivanju
plinova i zaštita su od trošenja i stvaranja naslaga i taloga i tako
dalje. Posebnu skupinu industrijskih maziva čine tekuća
maziva za hlađenje i podmazivanje pri obradi metala.
Viskoznost je glavni kriterij i za izbor industrijskih ulja, a ona
se klasificiraju prema Međunarodnoj organizaciji za
normizaciju (ISO), na primjer ISO VG 46 označuje ulje s
kinematičkom viskoznošću 46 mm²/s (pri 40 °C).
 Čvrsta maziva
 Od čvrstih maziva najčešće se primjenjuju
grafit i molibdenov disulfid, posebno za
podmazivanje opterećenih kliznih površina
kod manjih brzina. Mazivne masti plastična su
maziva kod kojih je sredstvima za zgušnjavanje
bazno ulje dovedeno u stanje gela, pa u tom
obliku služe za podmazivanje valjnih i
kliznih ležajeva i drugih kliznih površina.
SAE I API KLASIFIKACIJE
MOTORNIH ULJA
 Klasifikacija motornih ulja prema američkoj API specifikaciji

 Američki institut za naftu (American Petroleum Institute – API) je

1947. godine izdao prvu klasifikaciju: Regular ulja – za umerene
radne uslove, Premium ulja – za teže radne
uslove, HD (Heavy Duty) ulja – za teške uslove rada. Godine 1952.
API je uveo novu specifikaciju kojom su definisane tri vrste radnih
uslova (servisa): Servis ML (Motor Light) – benzinski motori za lake
uslove rada, Servis MM (Motor Moderate) – benzinski motori za
umerene teške uslove rada, Servis MS (Motor Severe) – benzinski
motori za najteže uslove rada. Servis DG (Diesel General) – dizel
motori za lake uslove, Servis DM (Diesel Moderate) – dizel motori za
umerene i teške uslove, Servis DS ( Diesel Severe) – dizel motori za
najteže uslove rada.


 Sedamdesetih godina API u saradnji sa ASTM i SAE donosi

precizniju klasifikaciju motornih ulja. Uvode se dve osnovne
kategorije: S – kategorija – ulja za četvorotaktne benzinske motore
koji se koriste u putničkim i lakim teretnim vozilima, C – kategorija –
 API klasifikacija ulja za četvorotaktne benzinske
motore
S-kategorija ulja za benzinske motore

API SA Čisto mineralno ulje bez aditiva za vrlo blage uslove rada. Modeli motora do 1930 god.
API SB Ulje za stare benzinske motore koji rade pod minimalnim opterećenjem. Sadrži male količine aditiva protiv
habanja, korozije ležajeva i oksidacije. Modeli 1930-1964 godine.
API SC Ulja koja sadrže aditive protiv habanja, korozije, oksidacije i stvaranja taloga na niskim i visokim radnim
temperaturama. Modeli 1964-1968 godine.
API SD Ulja koja sadrže aditive prema API SC, sa poboljšanim karakteristikama za strožije uslove eksploatacije. Modeli
motora 1968-1970 godine.
API SE Obezbeđuju višu oksidacionu stabilnost, sprečavaju stvaranje taloga na niskim i visokim temperaturama i
obezbeđuju bolju zaštitu od korozije nego API SD. Modeli 1972–1980 g.
API SF Ulja koja pružaju povećanu zaštitu od korozije, habanja i od stvaranja crnih taloga i koja su stabilnija na visokim
temperaturama u odnosu na API SE. Modeli 1980-1989 god.
API SG Ulja koja pružaju veću zaštitu protiv korozije i habanja, otpornija su na oksidaciju i stvaranje taloga na visokim
temperaturama od API SF. Modeli motora 1989-1994 god.
API SH Ulja koja u odnosu na API SG imaju još bolju zaštitu od stvaranja taloga, oksidacije, habanja i korozije i manju
sklonost stvaranja pene. Modeli motora 1994-1996 godine.
API SJ Ulja koja imaju bolju zaštitu od korozije, habanja, pojave taloga, oksidacije na visokim temperaturama i koja
štede gorivo. Modeli motora 1996-2001 godine.
API SL Ulja visokog kvalitetnog nivoa. Pružaju dobru zaštitu od habanja ventila, bolju zaštitu od visokotemperaturnih
taloga i manju potrošnju ulja. Modeli motora 2001-2004 godine.
API SM Definiše ulja najvišeg kvalitetnog nivoa koja obezbeđuju visoku oksidacionu stabilnost, poboljšanu zaštitu od
pojave taloga i bolje niskotemperaturne karakteristike.Modeli motora posle 2004 godine.
API SN Uveden je u oktobru 2010. Pruža bolju zaštitu od visokotemperaturnih taloga, strožije kontrole mulja, kao i bolju
kompatibilnost sa zaptivkama. Obezbeđuje veću ekonomičnost u potrošnji goriva, bolju zaštitu turbo punjača i
manju emisiju štetnih gasova
 API klasifikacija ulja za dvotaktne dizel motore
S-kategorija ulja za benzinske motore

API CA Ulje za dizel motore sa prirodnim usisavanjem koji rade u blagim uslovima.Modeli 1940-1950 god.
API CB Ulje za dizel motore sa prirodnim usisavanjem koji rade u umerenim uslovima i koriste gorivo sa višim
sadržajem sumpora. Modeli 1950-1960 god..
API CC Ulje za dizel motore sa prirodnim usisavanjem koji rade u težim uslovima. Zadovoljava zahteve za zaštitom od
stvaranja taloga i korozije. Modeli 1960-1970 god
API CD Za dizel motore sa prirodnim usisavanjem ili lakim turbo punjenjem koji rade u teškim uslovima i koriste sve
vrste dizel goriva. Modeli 1970-1983 god. (Poznata kao S-3 ulja)..
API CDII Ulja za dvotaktne dizel motore. Osiguravaju zaštitu od habanja i stvaranja taloga. Primenjuje se kod stacionarnih
motora. Odgovara kvalitetu API CD. Uvedena su 1987.
API CE Ulja za dizel motore sa i bez turbo punjenja proizvedene 1983-1990 god. Poznata kao SHPD ulja. Obezbeđuju
manju potrošnju ulja, sprečavaju ugušćivanje, smanjuju stvaranje naslaga na klipu
API CF Ulja za turbo motore teških teretnih vozila. Za produžene intervale upotrebe i duge vožnje autoputevima.
Pružaju veću zaštitu od stvaranja taloga. Modeli 1990-1994 god.
API CF-2 Ulja za dizel motore sa indirektnim ubrizgavanjem sa ili bez turbopunjenja. Koriste gorivo sa sadržajem sumpora
višim od 0,5%. Modeli motora 1994 god..
API CG-2 Ulja za dizel motore koja obezbeđuju efikasnu kontrolu visokotemperaturnih taloga na klipovima, habanje,
koroziju i veću oksidacionu stabilnost. Zahtevaju gorivo do 0,05 % sumpora. Modeli motora 1994-1998 god. .
API CH-4 Obezbeđuju optimalnu zaštitu od korozije, kontrolu čađi u motoru i smanjenje emisije izduvnih gasova.
Zahtevaju gorivo do 0,5% sumpora. Modeli motora 1998-2002g.
API CI-4 Ulja za nove modele dizel motora koji poseduju sistem EGR. Zahtevaju gorivo ispod 0,05% sumpora, i smanjenje
emisije izduvnih gasova. Modeli motora 2002-2006g.
API CJ-4 Ulje za dizel motore koji rade u teškim uslovima rada i visokih radnih temperatura. Ova ulja sadrže aditive
ograničenog sadržaja sulfatnog pepela, fosfora i sumpora (low SAPS). Modeli motora proizvedeni posle 2006
godine.
Klasifikacija motornih ulja prema viskoznim gradacijama

 Klasifikacije ulja po viskoznosti, takozvane SAE

viskozne gradacije, uvelo je Društvo američkih
automobilskih inženjera (Society of Automotive
Engineers). Viskozna gradacija za motorna ulja
definisana je standardom SAE J 300 – Dec 99.
 Za siguran rad motora jedne od najvažnijih
karakteristika su reološke osobine ulja, tj. viskoznost
ulja. Viskoznost ili tečljivost odnosno žitkost ulja je
merilo lakoće njegovog tečenja na određenoj
temperaturi. Naime, što je temperatura viša ulje lakše
teče, a što je niža ono teže teče. To je prirodna osobina
ulja. Merilo viskoznosti je tzv. SAE gradacija.
 Definisane su dve serije viskoznih gradacija: sa oznakom “W” i
bez te oznake. Ulja sa oznakom “W” predstavljaju monogradna
ulja za zimske uslove rada (zimska ulja: SAE 10W, SAE 20W).
Definišu se maksimalnom viskoznošću i pumpabilnosti na niskim
temperaturama i minimalnom kinematskom viskoznošću na
1000C. Ova ulja moraju obezbediti dovoljno nisku viskoznost na
niskim temperaturama da bi se motor pokrenuo i da ulje krene u
cirkulaciju nakon startovanja motora. Ulja bez oznake “W”
predstavljaju monogradna ulja za letnje uslove rada (letnja ulja:
SAE 30, SAE 40, SAE 50). Definišu se minimalnom i
maksimalnom kinematskom viskoznošću na 1000C, i minimalnom
viskoznošću nakon smicanja na visokim temperaturama (1500C ).
Kombinovanjem dve viskozne gradacije dobijaju se multigradna
ulja koja zadovoljavaju kako letnje tako izimske uslove rada (SAE
15W-40, SAE 10W-40). Definišu se maksimalnom viskoznošću i
pumpabilnosti ulja prilikom pokretanja motora na niskim
temperaturama i maksimalnom i minimalnom kinematskom
viskoznošću na 1000C, kao i minimalnom viskoznošću nakon
smicanja na visokim temperaturama (1500C).
 Multigradna motorna ulja, zbog korišćenja u
toku cele godine, sadrže polimerne aditive od
kojih je najvažniji modifikator indeksa
viskoznosti. Međutim, molekuli polimernih
aditiva se na visokim radnim temperaturama i
visokom smicanju lome, tako da viskoznost
ovih ulja opada, što dovodi u pitanje jačinu
uljnog filma, odnosno mogućnosti neželjene
pojave trenja i habanja. Iz tog razloga se za
motorna ulja koja sadrže polimerne aditive
navodi minimalna vrednost viskoznosti posle
smicanja.
SAE klasifikacija motornih ulja prema SAE J300 – dec 99
HVALA NA PAŽNJI!!!

credits .by
www.maziva.org