Panitikan sa

Mindanao at Bicol
ERNESTO C. CABERTE JR., PhD
 Inaasahan sa Pagkatuto

1. Nailalahad ang mga ideya’t kaalamang

nasaliksik na may kinalaman sa iba’t
ibang akdang panrehiyon.
Panitikan sa Mindanao
 Panitikan sa Mindanao
• Mayaman at may iba’t iba ang mga panitikan ng
Mindanao. Ito ay dahil sa yaman ng kanilang
kasaysayan gaya ng sa pananakop, relihiyon at
etnikong grupo na naninirahan doon. Malaking rehiyon
din ito sa Timog ng Pilipinas. Ilan sa mga kilalang
panitikan sa rehiyon ng Mindanao ay ang sumusunod:
• Baleleng
• Daman
• Darangen
 Panitikan sa Mindanao
• Ang Baleleng ay mula sa salitang leleng na
nangangahulugang "sinta". Ito ay isang awitin ng
pag-ibig mula sa Samal, Sulu. Ang Daman ay
isang payo o talumpating patula ng mga Tausug.
Ito ay kadalasang ginagamit sa panliligaw o ritwal
sa kasal. Ang Darangen ay isang salitang
Maranao at pangkalahatang tawag sa kanilang
pag-awit. Ito din ay naging isang pamagat sa
epikong-bayan ng Maranao.
 Panitikan sa Mindanao
Iba pang kilalang panitikan ng Mindanao:
• Parang Sabir
• Indarapatra at Sulayman
• Bidasari
• Darangen
• Maragtas, Haraya, Lagda at Hinilawod
• Parang sabil o parang sabir
• Ulagingen at Seleh
 Kasaysayan ng Panitikan sa Mindanao
• Nailipat-lipat nila ang kanilang panitikan ng
bibigan dahil bahagi na ito ng kanilang
komunikasyon sa araw-araw. Kadalasan na
ay ginagamit nila ito bilang libangan habang
nagtutumpukan bilang grupo.
 Kasaysayan ng Panitikan sa Mindanao
• Ngunit nawawala na ang rutin na ito ng mga
taga-Mindanao. Hindi na din nagiging matatag
ang Estado doon dahil sa iringan ng Gobyerno at
Relihiyon. Kaya naman, hinihikayat ng Kagawaran
ng Edukasyon na ipasulat ang mga natitira pang
mga pamanang panitikan upang mapreserba ito.
Panitikan sa Bicol
 Panitikan sa Bicol
Ang panitikan sa Bicol ay tumatalakay sa:
•HANAPBUHAY
•-KWENTO NG MGA BAYANI
•-MGA SINAUNANG KWENTONG BAYAN
•PANITIKANG SUANOY
 Bugtong sa Panitikan sa Bicol
• SIRA KO SA MARIVELES
• KADAKULON ANG KALISKIS
• -SILI

• DARA NIYA AKO

• DARA KO MAN SIYA
• -SAPATOS
 Panitikan sa Bicol
• TATARAMON
• DINUSA
• TOLBON
• DIWATA
• SARAGUE, DUMANGGO
• ANGOY TAGULAYLAY
• HOARASA
 Panitikan sa Bicol

• COMEDIA/ MORO-MORO
• AT ZARZUELA
• PAGSABAT
• HOSAN
 Panitikan sa Bicol

•Anti Cristo
•Justino Nuyda
•RAWITDAWIT
•MI ULTIMO ADIOS
 Panitikan sa Bicol
PAGKATAPOS NG DIGMAAN
• REV. JAMES REUTER
• KASALUKUYANG PANITIKANG BICOL
 Panitikan sa Bicol
• BINUBUO NG 17,632 KILOMETRONG PARISUKAT NG
LUPAIN
• ANG MGA PROBINSYANG NAKAPALOOB SA REHIYON 5
• CAMARINES SUR/NAGA CITY
• CATANDUANES/VIRAC
• SORSOGON/ SORSOGON
• ALBAY/LEGAZPI CITY
 Panitikan sa Bicol

• MGA BULKAN SA BIKOL

• MARIANO FEUNTEBELLA
• Estaquio Dino
 Panitikan sa Bicol
• -ASISCIO JIMENEZ
• “An Pana” (Ang Pana)
• “Balosbanos Sana” (Paghihiganti)
• Clemente Alejandria
• Mariano Goyena del Prado
• “Hare. . .Dali” (Hindi. . .Huwag)
 Panitikan sa Bicol
• Ateneo de Naga – kilalang pamantasan sa
Bicol
• mahirap - mayaman
• katamaran - kasipagan
• Rizal - Nasyonalismo
• DULA-DULAAN
 Panitikan sa Bicol
• Mga nakaimpluwensya sa wikang Bicol
• KASTILA
• ARABIK
• TSINO
 Panitikan sa Bicol
•Sabas Armenta
•-Hadeng Grimaldo sa Reinong Irianda
 Panitikan sa Bicol
• Juan Miraflor
• -Drama en Comedia dela Vida Conde Urbano
• An Pagguiao kan mga pastores sa belen
• (Ang pagkagising ng mga pastol sa kapanganakan
ni Hesus)
 Panitikan sa Bicol
• Comedia na dapit sa Dios o Magna cahayagan can
pagcamondag ni Jesus
• (Isang Dulang tungkol sa Dios o mg bagay na may
kinalaman sa kapanganakan ni Hesus)
• (THE NEWSMAN)
• Unang Palimbagan
• IMPRENTA DE NUESTRA SENORA DE PENAFRANCIA
 Panitikan sa Bicol
• MAG-AMANG POBRE
• PANITIKANG An Premio Tomas Arejola para sa
Literaturang Bikolnon (PTALB)
• Tauhan: Handiong ,Baltog
 Panitikan sa Bicol

• -JAIME JESUS BORLAGDAN

• CORRIDOS
• -ginagamit tuwing may kasiyahan
• -tatlong taludtod na may iba’t ibang bilang at ritmo
• -minsan masaya, minsan bastos, pero kapupulutan ng
aral
• -(ABDON M. BALDE, JR.)
 Panitikan sa Bicol
• RAWITDAWIT
• RANGA
• * ANG DALAWANG PANIG AY NAGSASAGAWA NG TRONCO
(PAGSUSUNOG NG LAHI O PINAGMULANG ANGKAN UPANG
MAIWASAN ANG PAGSASAMA NG MAGKAMAG-ANAK)
• * ANG PAGBIBIGAY NG MGA REGALO SA MGA IKINAKASAL
 Panitikan sa Bicol
• SINAKAT - REGALO SA BABAENG IKAKASAL MULA SA
MGA KAMAG-ANAK NA DUMALO SA KASAL
• ANG NGUSONG MARINO’T BRUTAL
 Panitikan sa Bicol
• SIRING SA GANONG MAKINUTO
• * ANG MASAMA SA IYO HUWAG MONG
• GAWIN SA IBA
• * AWITIN TUNGKOL SA PAG-IBIG
 Panitikan sa Bicol
• * Inaawit kapag may hinihila o hinahatak na
bagay
• CENAKULO/TANGGAL
• * Pagtatanghal ng buhay at kamatayan ni Hesus.
• * Ang pag-alala sa pagsimula ng semana santa
 Panitikan sa Bicol
• AWITING BAYAN NG BIKOL
• AMBAHAN - Inaawit kapag naghahanay ng mga
bagay
• KATUMBA - Inaawit kapag nagpapahinga o
nagpapatulog ng bata
 Panitikan sa Bicol
• PAGKAMOOT SA BANUANG TINOBOAN
• (ANG PAG-IBIG SA LUPANG TINUBUAN)

• Pinanggalingan ng wikang Bicol-

• MALAYO-POLINESYA
• MASBATE/MASBATE
• CAMARINES NORTE/DAET
 Panitikan sa Bicol
• PANGUNAHING WIKA
• BIKOL NAGA

• KALAGITNAAN NG TATLUMPUNG DEKADA

• AN PARABARETA
• OSIPON
 Panitikan sa Bicol
Mga Pangunahing Produkto
BUHANGIN
APOG
SAYOD
METAL
• ABAKA
• PINYA
• PALAY
• * PAGSUSURI NG BAWAT ISA SA KAPAREHANG MAPAPANGASAWA
• * PANUNUYO NG LALAKI SA PAMILYA NG BABAE
 Panitikan sa Bicol
• ANG NGUSONG MAINGAY AY GAYA NG MANOK
NA PUMUPUTAK
• PABASA - Pasyon ni Hesus
• PUNI naman ang tawag kung ang pasion ay
ginagawa bilang isang pampublikong aktibidad
 Panitikan sa Bicol
• Mga Kilalang Artista na taga-Bicol
• EDDIE GARCIA
• NORA AUNOR
• * Francisco Peñones, Jr. - An Opon sa Ibalon:
• Kan Mahale en Maskara
• * Merlinda C. Bobis - Daragang Magayon
 Panitikan sa Bicol
• *Carlos O. Aureus, Marco Lopez, Lorenzo Paran III
• -Ang kundiman ng Bikol. Mga awitin ng pag-ibig.
• -mataas na antas ng kaligayahan, kasiyahan
• IBALON - NAGMULA SA SALITANG IBALLO
• “Pagarianggoyong” (Ang Pagtitiis)
 Indibidwal na Gawain
•1. Sumulat ng isang pananaliksik
na batay sa Panitikan ng Bicol at
Mindanao.
•2. Binubuo ito ng panimula,
katawan at kongklusyon.