1914 ÇALLI KUŞAĞI -OSMANLI

RESSAMLAR CEMİYET -BİRLEŞMİŞ

RESSAMLAR VE HEYKELTIRAŞLAR
DERNEĞİ
ÇALLI KUŞAĞI

Çallı Kuşağı, 1914 Kuşağı veya Türk İzlenimciler, Sanayi-i Nefise Mektebi tarafından düzenlenen
Avrupa sınavını kazanarak Paris'e gönderilen, İbrahim Çallı ve kendi olanakları ile giden Namık
İsmail, Hüseyin Avni Lifij, Nazmi Ziya Güran gibi ressamlar I. Dünya Savaşı'nın başlaması ile birlikte
1914'te ülkeye geri döndüler. Türk resim tarihinde "1914 Kuşağı", "Çallı Kuşağı" veya "Türk
İzlenimcileri" diye adlandırılan bu grubun başlıca üyeleri, İbrahim Çallı, Ruhi Arel, Feyhaman Duran,
Hikmet Onat, Hüseyin Avni Lifij, Nazmi Ziya Güran, Namık İsmail, Sami Yetik ve Ali Sami Boyar ve
Hasan Vecih Bereketoğlu'dur. Bu sanatçılar Avrupa’dan döndüklerinde izlenimciliği Türk resmine
taşıdılar. Ortak bir sanat anlayışına sahip oldukları söylenebilecek olan bu grupta Hüseyin Avni Lifij
simgeci görünümü ile farklılık göstermektedir. Grubun başlıca ilham kaynağı İstanbul’un görünümleri
(Peyzajları) olduğu, Nazmi Ziya Güran, İbrahim Çallı ve Hikmet Onat’ın İstanbul’un çeşitli bölgelerini
konu alan çalışmalarından da anlaşılmaktadır.
Genel olarak figürlü kompozisyon ve portre alanında izlenimci tarzda eserler meydana getirdikleri
gözlenen bu sanatçılar arasında büyük ölçüde portre ressamlığına yönelmiş olan sanatçı ise
Feyhaman Duran (1886-1970) dır. Feyhaman Duran’ın İstanbul Üniversitesi’ne bağışlamış olduğu
Beyazıt’taki evinin 2001 yılında İstanbul Üniversitesi tarafından restorasyonu tamamlandıktan sonra
içindeki eşyalar, aslına uygun biçimde düzenlenerek Feyhaman Duran Kültür ve Sanat Evi olarak
hizmete açıldı.

1914 kuşağı sanatçıları, çağdaş Türk resim tarihi içinde Şişli Atölyesi olarak bilinen ve Harbiye
Nazırı Enver Paşa’nın isteği ile Viyana ve Berlin Sergileri için konusu savaş ve kahramanlık olan
resimler yaptırmak amacıyla Şişli’de açılan atölyede de çalıştılar. Cumhuriyet döneminde de
etkinlikleri süren bu sanatçılar, toplumsal konulu eserler yanında Atatürk ve devrimlere bağlılığı
konu alan resimler de yaptılar. Aralarında eğitimci yönleri bulunanlar ise Cumhuriyet dönemi resim
sanatçılarının yetişmesinde önemli rol oynadılar.
OSMANLI RESSAMLAR CEMİYETİ

Osmanlı Ressamlar Cemiyeti, dönemin sanat ve sanatçı sorunlarına çözüm bulmak üzere Osmanlı
Devleti'nde 1909-1919 yılları arasında faaliyet gösteren bağımsız bir ressam örgütüdür. Ülkede Sanayi-
i Nefise Mektebi'nden sonra kurulmuş olan ikinci sanat kurumudur ve Türk ressamlarının kurduğu ilk
örgüttür. “Osmanlı devletinde ressamlığın ilerlemesi ve Osmanlı ressamlarının geleceklerini temin
doğrultusunda birleşmeleri” esasına dayanan Cemiyet, geniş halk kitlelerine resim sanatını ve sanatçıyı
sevdirme mücadelesi vermiştir. Varlığı hukuken 1919’da sona eren örgütün faaliyetleri 1921’den
itibaren Türk Ressamlar Cemiyeti; 1926’dan itibaren Türk Sanayii Nefise Birliği ve 1929’dan sonra
Güzel Sanatlar Birliği adıyla devam etmiş ve böylece 1929 yılında Müstakil Ressamlar ve
Heykeltıraşlar Birliği’nin kuruluşuna kadar ülkede tek ressam birliği olarak faaliyet göstermiştir.
İkinci Meşrutiyet'in ilanından sonra dernek kurma özgürlüğünün kabul
edilmesi üzerine ressam Ruhi’nin önerisiyle çoğunluğu Sanayi-i Nefise
Mektebi mezunu genç ressamlardan oluşan bir grup, dönemin sanat ve
sanatçı sorunlarına çözüm bulmak üzere Osmanlı Ressamlar Cemiyeti
adı altında örgütlendi. Cemiyetin kuruluşu dönemin Üsküdar
mutasarrıfının onayı ile Üsküdar'da gerçekleşti. İlk üyeleri arasında şu
isimler bulunur: Sami, Şevket, Hikmet, İbrahim, Agah Bey, Ruhi, Ahmet
Ziya, heykeltıraş Mesrur. Cemiyetin üye sayısı daha sonra Feyhaman,
Hüseyin Avni, Murtaza, Mithat Rebii, Tomas Efendi,Müfide Kadri, Rıfat
gibi sanatçıların katılımı ile artmıştır. İlk başkanlığını Sami Bey’in
yaptığı Osmanlı Ressamlar Cemiyeti, 1910-1914 yılları arasında ilk sanat
dergisi olan "Osmanlı Ressamlar Cemiyeti Mecmuası"nı yayımladı.
Cemiyet ve çıkardığı dergi, kendisi de bir ressam olan Şehzade
Abdülmecit Efendi tarafından desteklendİ.
Osmanlı Ressamlar Cemiyeti Mecmuası Cemiyet, Balkan Savaşı yıllarında üyelerinin düşüncelerini ve sanat anlayışlarını topluma yansıtmak üzere
“Osmanlı Ressamlar Cemiyeti Mecmuası” adlı aylık dergiyi çıkardı. İlk sayısı Mart 1910’da çıkan dergi, dört yılda 18 sayı yayımlandı. Osman
Hamdi'ye ve Hoca Ali Rıza'ya ayrılmış iki özel sayı çıkarılmıştır. Son sayısı Temmuz 1914 tarihini taşır. Osman Asaf'ın sorumlu yöneticisi olduğu
gazetede yazıları yayımlanan sanatçılar arasında Hoca Ali Rıza, Sami Yetik, Ruhi Arel ve Ahmet Ziya Akbulut vardır. Dergi, Türkiye’de resim
kültürünün yaygınlaşmasında rol oynamıştır.
BİRLEŞMİŞ RESSAMLAR VE HEYKELTIRAŞ
DERNEĞİ
Birleşmiş Ressamlar ve Heykeltıraşlar Derneği BRHD, kurucu üyelerden seramik sanatçısı Prof. Dr. Hamiye Çolakoğlu'nun Evi'nde 1970
yılında kendisi, Fethi Arda, Kayıhan Keskinok, Lütfü Günay, Muammer Bakır, Nevzat Akoral, Osman Zeki Oral ve Turan Erol'un kurucu
üyeliği ile kuruldu.

O dönemde resmî ya da özel, Ankara'da herhangi bir sanat galerisinin olmayışı dernek üyeleri çalışmalarını sergilemek için arayışlara
girerken; Çanakkale Seramik Fabrikası'nın teşhir salonu kısa süreliğine BRHD'ye tahsis edildi. Ancak dar gelince kura ile katılımcı
sanatçılar belirlendi. Katılamayanların başka bir sergide yer almaları kararlaştırıldı. Daha sonra Fransız Kültür Derneği'nin salonunda
kurada çıkmayan diğer sanatçıların da çalışmaları sergilendi.
BRHD'ce zaman zaman estetikçi yazar Suut Kemal
Yetkin, ressam Nurullah Berk ve ressam, şair, yazar
Bedri Rahmi Eyüboğlu gibi konuşmacılar İstanbul'dan
konferanslara davet edildi. O yıllarda resim ve heykel
gibi eserlerin alıcısını bulmak neredeyse olanaksız
olduğundan; ürettikleri ile yaşamak durumunda olan
sanatçılar BRHD yönetimince parasal olarak
desteklenerek; resimlerinin yok pahasına satılmaları
engellendi. Üyelerden Eşref Üren parasal kaynak
sağlayan sanatçıların başında gelir. Resim ve heykel
yarışmaları açması için Türkiye Cumhuriyeti Millî
Eğitim Bakanlığı nezdinde girişimlerde bulunan
dernek; ekonomik zorluklara rağmen yayın organı
olarak 'Sanat Gazetesi' çıkarmayı başardı. Üye
aidatlarının toplanmasında yaşanan zorlamalar
sonucunda aralıklarla çıkan gazetenin yayınına 2003
yılında son verildi.
Devlet Resim ve Heykel Yarışmaları'na düzenli olarak katılan BRHD üyelerinin ödül ve satın almaya değer görülen
eserleri Ankara Devlet Resim ve Heykel Müzesi'nin koleksiyonlarında yer aldı. 42 yıldır sürdürdüğü geleneksel resim-
heykel ve baskı resim sergilerinin çoğu küçük mekanlarda gerçekleşti. Son altı yılda 19 ilde temsil ve 17 ilde önemli
sergiler gerçekleştiren BRHD, bazı illerde de 'Resim ve Heykel Müzeleri' açılması projelerine destek verdi. 2006 yılından
bu yana geniş katılımlı büyük sergiler ile sanatsal ve kültürel paneller gerçekleştiren BRHD 12 Mart 2012 ile 31 Mart
2012 tarihleri arasında açık olacak olan ve 142 üye sanatçının katılımı ile yaklaşık 200 büyük boy eserle Çankaya
Belediyesi Çağdaş Sanatlar Merkezi'nde 42. Yıl Büyük Sergisi'ni gerçekleştirdi. Serginin açılışında; bu güne kadar
dernek yönetim kurulu başkanlığını yapmış olanlarla dernek üyeliği kırk yılı aşmış üyeler mevcut yönetim kurulu
tarafından "Onur Ödülü" plaketiyle ödüllendirildiler. 2013'te 43. yıl, 2014'te 44. yıl, 2015'te 45. yıl sergisini açan BRHD
2016'da ise 46. yıl büyük sergisini siyah tuvallerle "Teröre Hayır" dedi. 2017'de 47.yıl, 2018'de 48. yıl, 2019'da 49. yıl
sergisi açan dernek 2020'de 50. sergisini "Korona" engdline takıldı. Dernek için çok önem arz ede 50. yıl sergisini
açamadı. Ertelenen 50. yıl sergisi 04 Aralık 2020 tarihinde açılacağı dernek bakanı Hüseyin Yıldırım tarafından açıklandı
2018 yılında eğitim emekçisi Güler Velidedeoğlu tarafından alınan Tuğrul Velidedeoğlu Sanat Galerisi derneğe
bağışlandı. 500‘ün üzerinde üyesi bulunan dernek her yıl düzenli olarak bu sanat galerisinde sanatsal etkinlikler sergi
dönemi olan eylül - haziran aylar arası dernek üyelerine, temmuz - ağustos aylarnda ise üye olmayan sanatçıların
hizmetine açık devam etmektedir.
Mehmet Barış Uğur

Efe Altan Yüce