Leczenie bólu

u chorego na nowotwór
Dave Cutler Pain Relievers
Andrzej Daszkiewicz
Ból – definicja IASP

nieprzyjemne doznanie
czuciowe i emocjonalne
związane lub przypominające to związane
z rzeczywistym lub potencjalnym
uszkodzeniem tkanek
Ból – definicja IASP

nieprzyjemne doznanie
• doznanie bólu musi być nieprzyjemne
• ale zaburzenia czucia, świąd, zimno – nie są bólem
Ból – definicja IASP

doznanie czuciowe i emocjonalne

• więcej niż sama percepcja, przetwarzanie
bodźców, nocycepcja
• nie jest żadnym z pięciu podstawowych zmysłów
• ma wyższy wymiar – emocjonalno-afektywny,
poznawczo-wartościujący, motywująco-
behawioralny
Ból – definicja IASP

• podkreśla całkowity subiektywizm doznania

• jeśli mimo braku uszkodzenia tkanek lub innej
przyczyny patofizjologicznej odbierają swoje
doznania jako ból taki sam jak wywołany
uszkodzeniem tkanek to należy uznać je za ból
• ból jest taki jak określa go chory
Ból u chorego na nowotwór
• ból u chorych na nowotwór ma zróżnicowany
i złożony charakter
• u większości chorych występuje wiele jednoczasowo
współistniejących zespołów bólowych
 70-85%: 1-3 zespoły bólowe
 30-40 %: > 3 zespołów bólowych
• mają różną etiologię, charakterystykę
i lokalizację
Ból u chorego na nowotwór
• bezpośrednio związany z nowotworem i jego
przerzutami (41-97%)
• związany z efektami choroby przewlekłej - osłabienie,
obniżenie odporności, wyniszczenie nowotworowe
(9-29%)
• związane z leczeniem onkologicznym (5-18%)
• inne – bóle koincydentalne (9-18%)
• każdy z nich może być ostry lub przewlekły
Ból bezpośrednio związany z nowotworem
Ból bezpośrednio związany z nowotworem
Ból związany z leczeniem
• zabiegi diagnostyczne (punkcje, biopsje, endoskopie)
• chemioterapia (zapalenie żył, wynaczynienia leku,
zapalenie błon śluzowych, bóle mięśniowe, stawowe,
ze strony przewodu pokarmowego,bolesne neuropatie
obwodowe)
• radioterapia (oparzenia skóry, odczyny zapalne tkanek,
zaburzenia przewodu pokarmowego, pleksopatie)
• procedury chirurgiczne (pooperacyjny, niedrożność
przewodu pokarmowego, kolki, zatrzymanie moczu,
przetrwały ból pooperacyjny)
Patomechanizm bólu
Ból receptorowy (nocyceptywny)
• somatyczny: dobrze zlokalizowany, stały, samoistny lub
uciskowy, nasilający się przy zmianie pozycji, łatwy do
opisania
• trzewny: rozlany, trudny do zlokalizowania, głęboki,
opisywany jako ucisk, przeszywanie, kolka
• kostny: uciskowy lub samoistny, nasilający się podczas ruchu,
bóle nocne
dobrze poddaje się leczeniu prostymi analgetykami i/lub lekami
opioidowymi
Patomechanizm bólu
Ból niereceptorowy (neuropatyczny)
• trudny do opisania, początkowo zlokalizowany (jeden
lub kilka dermatomów lub zakres unerwienia nerwu, splotu)
• dominuje dyzestezja: stały, piekący ból, mrowienie,
drętwienie, allodynia
• dominuje neuralgia: napadowy ból strzelający,
przeszywający
względnie oporny na leczenie prostymi analgetykami i/lub
lekami opioidowymi
Leczenie bólu u chorego na nowotwór
Ocena bólu
Podstawowe zasady farmakoterapii bólu
• doustne stosowanie leków
• regularne stosowanie leków w stałych odstępach godzinowych
(„wg zegara”) z uwzględnieniem czasu działania leku
• zlecanie leków na podstawie oceny bólu wg skali natężenia bólu
• dawkowanie leków dostosowane do indywidualnej odpowiedzi
pacjenta
• ciągły nadzór nad prowadzonym leczeniem – modyfikacja
dawkowania, zmiana stosowanych leków, leczenie objawów
niepożądanych
Drabina analgetyczna WHO
Zmodyfikowana drabina analgetyczna WHO
Analgetyki nieopioidowe
Słabe opioidy
Opioidy o nieustalonym miejscu w schemacie leczenia
Silne opioidy
Leki uzupełniające (adiuwanty)
Leki uzupełniające (adiuwanty)
Leki uzupełniające (adiuwanty)
Ból przebijający

przemijający, napadowy ból pojawiający się u chorych

podczas skutecznego leczenia bólu nowotworowego lekami
opioidowymi
• napadowy charakter
• szybkie narastanie (do 3 min.)
• krótki czas trwania (średnio 30 min.)
• duże natężenie
• cechy bólu neuropatycznego lub nocyceptywnego
Ból przebijający
Ból przebijający

• ból spontaniczny (idiopatyczny)

• bóle incydentalne – wyzwalany przez ruch, kaszel,
połykanie, defekację

efekt (ból) końca dawki

nie jest
bólem przebijającym
Postępowanie inwazyjne w bólu opornym na leczenie

• zewnątrzoponowe lub
podpajęczynówkowe
podawanie leków
• neuroliza lub chirurgiczne
przecięcie splotów
nerwowych
Zalecenia, wytyczne…

European Society for Medical Oncology

andrzej.daszkiewicz@sum.edu.pl