Cechy charakterystyczne mieszczaństwa polskiego:

● Brak chęci do życia

● Brak wiary we własne umiejętności
● Brak chęci do pracy
● Brak inicjatywy
● Próbują żyć jak arystokraci
● Nie mają żadnych perspektyw
● Żyją tylko obecną chwilą
Podział mieszczaństwa na trzy pokolenia:
● Najstarsze pokolenie- Jan Mincel Senior,
● Średnie pokolenie- Ignacy Rzecki,
● Najmłodsze pokolenie- m.in. Wokulski, Stawska, Szuman, Szlangbaum, Lisiewski,
Mraczewski, Maruszewicz.
Najstarsze pokolenie
Najstarsze pokolenie, reprezentowane przez Jana Mincla, spolszczonego Niemca. Jest reprezentantem
oszczędnych i zapobiegliwych handlowców (w myśl takich zasad wychował syna Jana, który odziedziczył
po nim rodzinny interes). Ten pracowity i uczciwy mężczyzna ciężką pracą dorobił się sklepu w centrum
Warszawy:
„Obiady w dzień powszedni jadaliśmy w sklepie, naprzód dwaj młodzi Minclowie i August Katz, a
następnie ja z pryncypałem. W czasie święta wszyscy zbieraliśmy się na górze i zasiadaliśmy do jednego
stołu. Na każdą Wigilię Bożego Narodzenia Mincel dawał nam podarunki, a jego matka w największym
sekrecie urządzała nam (i swemu synowi) choinkę. (…)Za mojej pamięci przewinęło się przez nasz sklep
paru subiektów i kilku uczniów, których pryncypał dlatego tylko usunął, że nic sobie nie oszczędzili. Dzień,
w którym się to wydało, był ostatnim ich pobytu. Nie pomogły obietnice, zaklęcia, całowania po rękach,
nawet upadanie do nóg. Stary nie ruszył się z fotelu, nie patrzył na petentów, tylko wskazując palcem drzwi
wymawiał jeden wyraz: fort! fort!... Zasada robienia oszczędności stała się już u niego chorobliwym
dziwactwem.” [rozdział trzeci, tom I].
Średnie pokolenie
Reprezentanci średniego pokolenia mieszczan to między innymi Ignacy Rzecki, który
oddając się sumiennej pracy – realizuje przy tym romantyczne ideały młodości, walcząc
„za wolność naszą i waszą” m.in. w powstaniu węgierskim. Rzecki wspomina przyjaciela
w Pamiętniku:
„pracujący przy mydle, nie ulegał żadnym surowcowym upomnieniom. Mizerny ten
człeczyna odznaczał się niezwykłą punktualnością. Najraniej przychodził do roboty, krajał
mydło i ważył krochmal jak automat; jadł, co mu podano, w najciemniejszym kącie
sklepu, prawie wstydząc się tego, że doświadcza ludzkich potrzeb. O dziesiątej wieczorem
gdzieś znikał.”
Najmłodsze pokolenie
Młode pokolenie mieszczan. Najlepiej i najbarwniej opisana grupa społeczna w Lalce. Nie
sposób wymienić wszystkich przedstawicieli. W skład tej grupy wchodzili m.in. Wokulski,
Stawska, Szuman, Szlangbaum, Lisiewski, Mraczewski, Maruszewicz. Te same
możliwości, które daje miasto, jednak losy skrajnie różne. Są w tej grupie osoby zaradne,
odnoszące sukcesy, osoby bierne, czy w końcu plotkarze i oszuści, tolerancyjne i skrajnie
ksenofobiczne. Nie można jednoznacznie ocenić tej grupy społecznej, gdyż każda z
wymienionych osób reprezentuje inne wartości.
Najmłodsze pokolenie- część druga
Mieszkających w stolicy Polaków sportretował Prus na przykładzie przedstawicieli wielu
zawodów, które przyczyniły się do rozwoju Warszawy i wzrostu jej znaczenia na
międzynarodowej arenie europejskich stolic. Tą rolę pełnią między innymi przemysłowiec
Wokulski, Szprot i Węgrowicz - drobni kupcy i rzemieślnicy, inteligenci - pani Meliton
oraz pani Helena Stawska, szeregowi subiekci, tacy jak Mraczewski, Zięba, Lisiecki,
radcy prawni, biedni studenci, czyli Patkiewicz i Maleski, służące czy lokaje.
Czym zajmowali się polscy mieszczanie?
Mieszczanie podejmują różne prace, piastują rozmaite funkcje. W skład tej niejednolitej
grupy wchodzą kupcy, urzędnicy, adwokaci, subiekci, lokaje, studenci itd. Wyraźnie
widocznym jest jednak fakt, iż brak im inicjatywy i wytrwałości w budowaniu własnego
majątku. Nawet w wypadku Wokulskiego pierwszym krokiem do zamożności jest
małżeństwo z wdową po Janie Minclu.
Kontrast pomiędzy polskim a niemieckim i żydowskim mieszczaństwem

W opisie mieszczaństwa widoczny jest kontrast między dwiema mniejszościami

narodowymi a Polakami. Niemcy (starsze pokolenia) i Żydzi (trzecie pokolenie)
wytrwale pracują, gromadząc pieniądze i poszerzając swoje strefy wpływów. Tymczasem
Polacy zdają się być niezaradnymi, pozbawionymi zdolności organizacyjnych. Sklep
Wokulskiego przejmuje przecież Szlangbaum, ten sam mężczyzna staje na czele spółki do
handlu ze Wschodem.
Polskie mieszczaństwo- podsumowanie.

Bolesław Prus ukazał mieszczaństwo jako warstwę złożoną i zróżnicowaną. W wypadku

trzeciej generacji przedstawionej w powieści obraz ten jest nasączony krytyką. Są to
głównie ludzie o wąskich horyzontach, patrzący niewiele dalej niż na czubki własnych
nosów. Cenią sobie stabilizację, boją się ryzyka, nie mają wielkich ideałów. Klejn,
Lisiecki, Marczewski zachowują się tak samo jak arystokraci.Wszystkie pieniądze wydają
na zabawy, nie myśląc o przyszłości. Swoją pracę traktują nieodpowiedzialnie. Z taką
postawą są zupełnie bezużyteczni dla kraju. Jedynie Wokulski jest inny. On zajął się
handlem i stara się w to wciągnąć jak najwięcej ludzi, szczególnie Polaków. Robi to z
myślą o przyszłości kraju (praca organiczna). Pomaga także biednym wydobyć się z
dołka. Istnieje także zdeklasowana szlachta polska, która nie może się przystosować do
popowstaniowej rzeczywistości, tym samym nie przyczyniając się do rozwoju kraju.