‫زانكَو يا ثَو لتةكنيكى دهَو ك‬

‫ثةيمانطةها تةكنيكي – دهَو ك‬

‫ثشكا درمانسازى‬
‫قوناغا ئَيكَى ‪ /‬ئَيظاران‬

‫جینوسایدا ئاێیزدیان (فرمانە ‪)٧٤‬‬

‫‪ :‬سەرپەرشتەریا‬ ‫‪ :‬بەرھەڤکڕن‬
‫مامۆستا ئەرشەد حیتۆ‬ ‫حسن أسماعيل حسين‬
‫عيسى عمر عيسى‬
‫ساال خواندنى‪2022/2023 :‬‬
 ‫‪ :‬جینوساید‬
‫‪ .‬پەیفاکە ئەنگلیزیە رەمانە ۆێ ئەنکو قڕکرن یان ژنافبرنە کێم نەتەویاکی یان ئاینکی دھێت‬
‫‪ :‬فرمان‬
‫پەیفاکە ترکی یا ب رامانە قرار ئانکو( فتوى) دھێت ‪ ،‬دێ دیرۆکی دا ب دەھان جارا ژ الیێ‬
‫دەوالتە ئوسمانی ڤا بریارە ژنافبرنە ئایزدیان ھاتیە دانان ‪.‬مان ‪ :‬پەیفاکە ترکی یا ب رامانە‬
‫(قرار ) ئانکو بریار دھێت ‪ ،‬دێ دیرۆکی دا ب دەھان جارا ژ الیێ دەوالتە ئوسمانی ڤا بریارە‬
‫‪ .‬ژنافبرنە ئایزدیان ھاتیە دانان‬
‫کپشتی کەفتنا باژێرێ موسل ژ ئالیێ رێکخراوە تیرۆرست یا داعشێ فا ل ‪ ١٠/٦/٢٠١٤‬کو‬

‫دووەم مەزنترین پارێزگھە عێراقێ یا و بدستڤەینانە چەکێن سۆپاێ عێراقێ ژ ئالیێ وێ‬

‫‪ ،‬رێکخراوێ فا و ڤەکێشانە الشکرێ عێراقێ ژ دەڤەرێ ‪.‬رێ عێراقێ ژ دەڤەرێ‬

 ‫پشتی بورینە دوو ھەیڤان و لێ ‪ ٣/٨/٢٠١٤‬داعشێ ژێ ئالیێ باشورڤا ھێرش کریە سەر‬
‫شنگالێ ‪ ،‬پشتی ڤەکێشانە ھێزێن لەشکری ژ شنگالێ ‪ ،‬مەزنترین کوم کوشی ل چەرخێ بیست‬
‫و ئێکێ ل ئەڤێ دەڤەرێ ھاتە پێکینان ‪ .‬پشتی کو داعشێ باژێرێ شەنگال و گوندێن دوروبەر‬
‫کونترۆل کری ئاێیزدی ناچەر بون کو بکەفن چیاێ شەنگالێ و دۆرپێچکرنا وی و مانە‬
‫نێزیکی ‪ 3٠٠‬ھەزار مرۆڤەن دێ ماوێ ‪ ١٢‬رۆژان بێ خوارن و ئاڤ د گەرمیە ھەیڤا تەباخێ‬
‫دا‪ .‬پشتی ڤەکرنا ڕێکە دنافبەرا شەنگال و رۆژئاڤاێ کوردستانێ (سوریێ) و ئاوارە بونا وان‬
‫بۆ ھەرێما کوردستانێ ‪.‬وروبەر کونترۆل کری ئاێیزدی ناچەر بون کو بکەفن چیاێ شەنگالێ‬
‫و دۆرپێچکرنا وی و مانە نێزیکی ‪ ٢٠٠‬ھەزار مرۆڤەن دێ ماوێ ‪ ١٢‬رۆژان بێ خوارن و‬
‫ئاڤ د گەرمیە ھەیڤا تەباخێ دا‪ .‬پشتی ڤەکرنا ڕێکە دنافبەرا شەنگال و رۆژئاڤاێ کوردستانێ‬
‫(سوریێ) و ئاوارە بونا وان بۆ ھەرێما‬
‫‪ .‬کوردستانێ‬
‫بوجی شنگال ؟ چەند ئەگەرێن سەرکی ھەبون کو داعشێ جینوساید لێ دژی ئاێیزدیان ئانجام‬
‫‪ :‬داین‬
‫‪ -١ .‬جێوازی دێ ئاین دا (الدین )‬
‫‪ -٢.‬زمان و کەڵتور‬
‫‪ -٣‬عەرەبێت جینار ‪ ،‬مەزنترین کوم کوشیە ئاێیزدیان لسەر دەستێ عەرەبێن دۆروبەرێن‬
‫‪ .‬شنگال ھاتە ئانجامدان‬
 ‫‪ :-‬کریارێت تیرۆڕستێن داعشێ ڵێ دژی ئاێیزدیان ل شەنگالێ ئانجام داین‬
‫‪.‬کوشتنە زاڵمان ب کومەل ‪1-‬‬
‫گرتن و ێخسیرکرنا کەج و ژنان و بەلەفەکرنا وان لێ باژێرێت عێراقێ و سوریێ واکی ‪2-‬‬
‫‪ .‬باژێرێ مۆسل و رەقەێ‬
‫‪ -٣‬دویرکرنا زارۆکان ژێ مالبەتێن وان ‪ ،‬گوھرینە ئاینێ وان ب زۆری و چەندنە بیر و‬
‫‪ .‬بوجونێن توندڕاۆ د مێشکێ وان دا‬
‫واکی باژێرێ مۆسل و رەقەێ ‪ -٣ .‬دویرکرنا زارۆکان ژێ مالبەتێن وان ‪ ،‬گوھرینە ئاینێ وان‬
‫‪ .‬ب زۆری و چەندنە بیر و بوجونێن توندڕاۆ د مێشکێ وان دا‬
 ‫‪ .‬و‪ -٤‬پەقاندن و ژنافبرنا چھێن ئۆلی و ئاینی‬
‫‪ .‬ژنافبرن و نەھێالنە چھێ ژیانێ لێ گوند و باژێرە ‪5-‬‬
‫کوچبەرکرنا نێزیکی‪ ٥٠٠‬ھەزار مرڤان ژ چھ و مۆلکێ وان ‪.‬ێزیکی‪ ٥٠٠‬ھەزار ‪6-‬‬
‫‪ .‬مرڤان ژ چھ و مۆلکێ وان‬
 ‫‪ :‬ەگۆرێت بکۆمەل‬
‫داعشێ بکوشتنە کومەل جینوساید ل دژی ئاێیزدیان دەست پێکر ‪ .‬ھەتا نوکە نێزیکی ‪٨٥‬‬
‫گورێت بکۆمەل ل شنگالێ و دەڤەرێن جودا جودا کو داعشێ دژی ئاێیزدیان ئەنجام داین‬
‫ھاتینە دیتن ‪ .‬مەزنترین کوم کوشیێت (کۆرێت بکومەل ) کو دژی ئاێیزدیان ھاتین ئەنجام‬
‫‪ :-‬دان‬
‫‪ -١‬کوم کوشیە گوندێ (کوچو) کو ھەشت گورێت بکۆمەڵ ب خوڤە دگرێت و ل ڕۆژە‬
‫‪ ٨/٢٠١٤/ ١٥ .‬داعشێ نێزیکی ‪ ١٢١٠‬زالمان گوڵە باڕان کرن و بن ئاخ کرن‬
‫‪ -٢‬کوم کوشیە گۆندێ (حەردان ) ل ڕۆژە ‪ ، ٤/٨‬ڕۆژە دووێ ژ فرمانێ داعشێ کوم‬
‫کوشیەک دژی خەڵکێ ڤی گوندی ئانجام دا و نێزیکی ‪ ١١٠‬کەسان کوشتن و ڵێ دوو گۆڕی‬
‫‪ .‬بکومەل بن ئاخ کرن‬
‫‪ -٣‬کۆم کوشیە ل دەڤەرە (مھرکان) ل ڕۆژە ئێکێ ژ فرمانێ داعشێ ھێڕژ کرە سەر ڤێ‬
‫دەڤەرێ و کۆم کوشیەک مەزن ئانجەم دا کۆ نێزیک ‪ ٦٧‬زەاڵمە کۆشتن ‪ .‬دیتن ‪ .‬مەزنترین‬
‫کوم کوشیێت (کۆرێت بکومەل ) کو دژی ئاێیزدیان ھاتین ئەنجام دان ‪ -١ -:‬کوم کوشیە‬
 ‫‪ -٤‬لێ ڕۆژە ‪ ٢٦/٤/٢٠١٥‬داعشێ ‪ ٤١٠‬زەالمێن ئاێیزدی ئەوێن کۆ ێخسیر گرتین ل‬
‫‪٣/٨/٢٠١٤ .‬ژ باژێرێت جودا جودا ل تلەعفرێ کوم کرن و ھمی ب کۆم کوشتن‬
‫‪ -٥ .‬کوشتنە نێزیک ‪ ٧٥‬ژنێن ب عەمر ڵێ معھدێ شنگاڵێ کۆ عەمڕێ وان ‪ ٦٠‬پتر بون‬
‫کۆم کوشیە کۆ داعشێ ل (باغۆزێ ) ب بڕینە سەرێ ‪ ٥٠‬کەج و ژنی ئاێیزدیان و ڕەش ‪6-‬‬
‫کرنا ڕوێ مرۆڤاتیێ ھاتە ئانجام دان‪.‬ودا جودا ل تلەعفرێ کوم کرن و ھمی ب کۆم کوشتن ‪.‬‬
‫‪ -٥‬کوشتنە نێزیک ‪ ٧٥‬ژنێن ب عەمر ڵێ معھدێ شنگاڵێ کۆ عەمڕێ وان ‪ ٦٠‬پتر بون ‪-٦ .‬‬
‫کۆم کوشیە کۆ داعشێ ل (باغۆزێ ) ب بڕینە سەرێ ‪ ٥٠‬کەج و ژنی ئاێیزدیان و ڕەش کرنا‬
‫‪.‬ڕوێ مرۆڤاتیێ ھاتە ئانجام دان‬
‫گرتنە کەج و ژنان ‪ :‬دەمە کۆ داعشێ ھێڕش کری سەر شنگاڵێ نێزیکی ‪ ٣٠٠٠‬کەج و ژنی‬
‫ێخسیر کەفتنە دستێ ئەڤێ ڕێکخراوێ‬
‫و پاشی ھاتینە بەالفەکرن بۆ باژێرێت جۆدا لێ عێراقێ و سوریێ ‪ ،‬و کرین و فرۆتنە وان‬
‫(سوق النخاسە) ب بھاێ ئاژەاڵن‬ ‫‪.‬‬
‫‪ .‬وھەتا نوکە کو جەرەنڤیسی ‪ ١٧٠٠‬ژ وان نا دیارە کو پشتی داعش ب دوماھی ھاتی‬
‫گرتنە کەج و ژنان ‪ :‬دەمە کۆ داعشێ ھێڕش کری سەر شنگاڵێ نێزیکی ‪ ٣٠٠٠‬کەج‬
‫و ژنی ێخسیر کەفتنە دستێ ئەڤێ ڕێکخراوێ و پاشی ھاتینە بەالفەکرن بۆ باژێرێت‬
‫جۆدا لێ عێراقێ و سوریێ ‪ ،‬و کرین و فرۆتنە وان (سوق النخاسە) ب بھاێ‬
‫ئاژەاڵن ‪ .‬وھەتا نوکە کو جەرەنڤیسی ‪ ١٧٠٠‬ژ وان نا دیارە کو پشتی داعش ب‬
‫‪ .‬دوماھی ھاتی‬
 ‫‪ :‬دور کرنە زاڕۆکان ژ مالبەتێن وان‬
‫ژمارە وان زاروکێن ھاتینە گرتن ژ ئالیێ داعشێ فا نێزیکی (‪ )١٥٨٤‬زاروکایە ‪ .‬و ھمی ژ‬
‫مالباتێن وان ھاتن جۆدا کرن و ژ بۆ ڤێرکرن و ڕاھێنانە وان لسەر چەکی و چەندنە ھزڕێت‬
‫توندڕەو دێ مێشکێ وان دا ژ بۆ ڤێرگەھا (معسکرات) ھاتنە ڤەگوھاستن ‪ - .‬زارۆکێن ھاتینە‬
‫رزگەرکرن (‪ - .)٤٠٦‬یێت تا نۆکە جەرەنفێسێ وان دیار نینا (‪ .)١١٧٨‬و چەندنە ھزڕێت‬
‫توندڕەو دێ مێشکێ وان دا ژ بۆ ڤێرگەھا (معسکرات) ھاتنە ڤەگوھاستن ‪ - .‬زارۆکێن ھاتینە‬
‫‪.‬رزگەرکرن (‪ - .)٤٠٦‬یێت تا نۆکە جەرەنفێسێ وان دیار نینا (‪)١١٧٨‬‬
 ‫‪ :‬پەقاندن و ھەڕڤاندنە چھێن ئاینی (قۆب)‬
‫ژێ بۆ نھێالنە ئۆل و ئاینێ ئایێزدیاتیێ داعشێ جینۆساید ب پەقاندن و ژناڤبرنە چھێن ئاینی و‬
‫دیرۆکی دەست پێ کەر و نێزیکی (‪ )٦٨‬چھێن ئاینی (قۆب) ل شنگالێ و بەعشیق و بەحزانێ‬
‫ھاتن پەقاندن ‪.‬اڤبرنە چھێن ئاینی و دیرۆکی دەست پێ کەر و نێزیکی (‪ )٦٨‬چھێن ئاینی‬
‫(قۆب) ل شنگالێ و بەعشیق و بەحزانێ ھاتن‬
‫‪ .‬پەقاندن‬
 ‫‪ :-‬ناھێالنە چھێ ژیانێ‬
‫داعشێ و عەرەبێت جینار ب پەقاندن و تەالنکرنە مال و مۆلکێ ئاێیزدیان شنگالک وێران ل‬
‫دیڤ خوە ھەشت ‪ ،‬ل دیڤ راپۆتەکا نەتەوەیێن ئێکگرتی ب رێژەیا ‪ %٨٥‬شنگال ھاتیە وێڕان‬
‫کرن ‪.‬دیڤ خوە ھەشت ‪ ،‬ل دیڤ راپۆتەکا نەتەوەیێن ئێکگرتی ب رێژەیا ‪ %٨٥‬شنگال ھاتیە‬
‫‪ .‬وێڕان کرن‬
 ‫‪ :-‬ئەرمانجە ھێرش کرنە داعشێ بۆ سەر شنگال‬
‫ئەرمانجە ھەرە سەرکیە داعشێ ئەو بۆ کو ب کوشتنە زەالمان و ێخسیر کرنە ژن و زاروکان‬
‫ئۆل و ئاینێ ئاێیزدیاتێ نھێلن‬
‫‪ .‬ب مەرامە کۆ ئاێیزدی کافر و خۆدێ نانیاسن ژێ بۆ دەست فە ینانە بەھشت و حۆڕیە‬
‫ھەروسا ژ بۆ داگێرکرنا ئەردێ شنگال کو چھکی گرنکە‬
‫نهەروسا ژ بۆ داگێرکرنا ئەردێ شنگال کو چھکی گرنکە (استراتیجی) دنافبەرە عێراقێ و‬
‫سوریێ دا بۆ گەھاندنە پشتەڤانیە لەشکری ژ بو چەکدارێت داعشێ دنافبەرا ئەوان ھەردوو‬
‫‪ .‬دەولەتان ‪.‬ە پشتەڤانیە لەشکری ژ بو چەکدارێت داعشێ دنافبەرا ئەوان ھەردوو دەولەتان‬
 ‫‪ :-‬ژێدەر‬
‫‪ -١.‬پەیجێ فێس بۆکێ (دیروکنڤیس ‪:‬داوود مۆراد ختاری)‬
‫‪-٢‬پەیجێ فێس بۆکێ (بەرپرسێ نڤیسینگەھا رەڤاندیێن ئاێیزدیان ‪:‬‬
‫‪.‬حسێن کۆرو)‬
‫‪ -٣ .‬پەیجێ ویکیپیدیە‬
‫‪ -٤‬پەرتوکا مامۆستا ‪ :‬ئەرشەد حیتۆ‬
‫))سباس((‬