§ 4.

3 De wet en de ruimtelijke inrichting

Het Rijk

Nederlandse Gemeenten
Leerdoelen:
- Je kunt uitleggen waarom ruimtelijke ordening belangrijk is in Nederland.
- Je kunt beredeneren dat samenwerking tussen overheden, bedrijfsleven en burgers
nodig is.
- Je kunt uitleggen welke beleidsstukken de ruimtelijke ordening bepalen.
Ruimtelijke inrichting

Een park, landbouwgrond of

Meer windmolens? uitbreiding van Stadshagen?

Meer natuur? Duurzame landbouw?

Het openbaar bestuur (overheid) werkt aan
ruimtelijke ordening.

Dit zijn:
• alle wetten en regels die gaan over de
inrichting van de ruimte.

Maar wat regelt het openbaar bestuur de

komende decennia?

• bouwen van nieuwe woningen

• ruimte voor groei van bedrijven
• verduurzaming energiesysteem
• verbetering omgevingskwaliteit
• verbetering biodiversiteit, bodemleven
en de waterkwaliteit
Samenwerking tussen overheid, bedrijven en burgers

De overheid bestaat uit lagen. Van hoog naar laag:

1. Het Rijk -> nationale schaalniveau

2. De provincies -> regionaal schaalniveau
3. De Gemeenten (342) -> lokale schaalniveau
Taak van het Rijk:
Hiërarchie:
alles van nationaal belang, zoals de
lagere schaalniveaus
economie, de snelwegen, het
moeten zich houden aan
milieu, bescherming tegen de zee,
de regels van de hogere.
behoud van natuur en cultuur.

Taak van provincies:

voert het landschapsbeleid uit, zoals
het groen in en rondom steden en
over provinciale wegen.

Taak van gemeenten:

zijn verantwoordelijk voor de
woningbouw en bedrijfsterreinen.
Lagere schaalniveaus moeten zich houden aan de
regels van de hogere.

Dat bleek in 2020  ‘stikstofcrisis’

Waarom is stikstof schadelijk voor de natuur?

• Door stikstof verzuurt de bodem en daardoor daalt
de biodiversiteit.

Om de natuur te helpen nam het Rijk enkele

maatregelen die op lokaal niveau grote invloed
hadden, zoals:
• afblazen bouwprojecten
• landbouw kon minder uitbreiden of moet stoppen
• op snelwegen maximum snelheid 100 km per uur
Door vele wetten en regelgeving is de
ruimtelijke ordening complex. Daarom één
wet gemaakt:
• de Omgevingswet (wordt op 01-01-2024
ingevoerd)

Hieronder valt alles wat de fysieke omgeving

betreft, zoals:
• kappen van een boom,
de aanleg van een windmolenpark,
de versterking van een dijk tot het bouwen
van een woonwijk,
het uitbreiden van een varkensstal en het
beschermen van een natuurgebied.
Overheid, burgers en bedrijfsleven hebben vaak andere belangen.

Daarom is een belangrijk onderdeel van de Omgevingswet:

• Verplichte inbreng vooraf van maatschappelijke organisaties en het
bedrijfsleven bij ruimtelijke plannen van de overheid.

Hierdoor verwacht men snellere en

betere besluiten te kunnen nemen.

Burgers kunnen ook zelf met plannen

komen -> burgerparticipatie
Samenwerking in de zuidvleugel van de Randstad: in een groot
gebied worden afspraken gemaakt over de ruimte.
In de regio rond Amersfoort wordt tussen vijf gemeenten overlegd over de nieuwe recreatiemogelijkheden.

Wat is een regio?

• Gebied waarin stad en ommeland onderling veel contacten en verkeersstromen hebben.
Waarom is regionale samenwerking tussen gemeenten noodzakelijk op het gebied van
wonen, werken, voorzieningen en vervoer?
- Afspraken op regionaal niveau over bv. de ruimte voor voorzieningen (verkeers-
knooppunten, openbaar vervoer, groen, grootschalige voorzieningen als ziekenhuizen,
winkelcentra en bedrijventerreinen). Op deze manier voorkom je onverhuurbare panden,
lege bedrijventerreinen e.d.
- Het aanbod van huizen: hoeveel sociale huur- en hoeveel dure koopwoningen mag een
gemeente slopen én bouwen?

Geen afspraken? ->

leidt tot leegstand en verloedering
Samenwerking tussen overheid en bedrijven
Overheid (= publieke sector) werkt samen met het bedrijfsleven (= private sector)
bij grote bouwprojecten.

De publieke sector behartigt de belangen van ons allemaal (zorg, werkgelegenheid, milieu,
woningbouw).
De private sector is uit op winst. Daardoor staan deze partijen vaak recht tegen over elkaar.
Echter publiek-private-samenwerking (pps) kan wederzijds voordeel opleveren:

1. bedrijven hebben veel meer geld -> tegenwoordig enorme investeringen nodig, b.v. lege
bedrijventerreinen nabij centrum -> projectontwikkelaars gaan in samenwerking met gemeenten nieuwe
bedrijventerreinen inrichten.
2. bedrijven hebben meer specialistische kennis

3. overheid houdt de belangen van de hele stad in het oog

4. overheid zorgt voor soepele afhandeling van vergunningsaanvragen
De overheid maakt het ook mogelijk dat burgers met ideeën komen.
Dat noemen wij:
burgerparticipatie

Een industriegebied met een oude ijzergieterij in Hengelo werd opnieuw ingericht
met woningen, een ROC, warmtenet en een WTC -> dit is een voorbeeld van
publiek-private samenwerking (pps)
Ruimtelijk beleid
Het ruimtelijk beleid (= de plannen van de
overheid voor het gewenste huidige en
toekomstige gebruik van de ruimte in Nederland)
wordt aangepast naar door de politiek
vastgelegde prioriteiten.

Er wordt een Nationale Omgevingsvisie (NOVI)

(= beleidsstuk van de Rijksoverheid waarop de
ruimtelijke ordening gebaseerd wordt)
vastgesteld (gericht op 2050).

Wat zijn de belangrijkste uitgangspunten hierin?

• natuur
• milieu
• duurzame economische groei
• gezondheid
Op welke bestuurlijke niveaus wordt
de NOVI verder uitgewerkt?
• provincies
• gemeentes
• waterschappen

Dit gebeurt in overleg met

maatschappelijke partijen en
ondernemers.
Waarin resulteert dit?

• Een bestemmingsplan waarin

gedetailleerd wordt vastgesteld
hoe een gebied mag worden
gebruikt en mag veranderen.
Wat wordt er o.a. vastgelegd in een bestemmingsplan?

- Aantal en soort woningen

- De hoogte en vormgeving
van gebouwen
- Soort commerciële functies
- Aantal parkeerplaatsen
- Verkeerscijfers
- Hoeveelheid groen
- Een watertoets
- Effecten op het milieu
21 waterschappen in Nederland
Leerdoelen:
- Je kunt uitleggen waarom ruimtelijke ordening belangrijk is in Nederland.
- Je kunt beredeneren dat samenwerking tussen overheden, bedrijfsleven en burgers
nodig is.
- Je kunt uitleggen welke beleidsstukken de ruimtelijke ordening bepalen.