YGT 3 4 Hafta

YÜKSEK GERİLİM TEKNİĞİ
Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi,

Elektrik – Elektronik Mühendisliği
Bölümü
29.11.23 1
DÜZLEMSEL VE KÜRESEL
ELEKTROT SİSTEMLERİ
29.11.23 2
TEK KATMANLI TEMEL ELEKTROT SİSTEMLERİ
 Düzlemsel elektrot sistemi
 Eş merkezli küresel elektrot sistemi
 Eş eksenli silindirik elektrot sistemi
29.11.23 3
DÜZLEMSEL ELEKTROT SİSTEMİ
 Düzlemsel elektrot sistemi, arasında

elektriksel yalıtkan (dielektrik) bulunan,
birbirine bakan yüzeyleri düzlem
şeklinde olan ve birbirine paralel iki
elektrottan oluşan temel ve basit bir
elektrot sistemidir.
 Bu özelliği nedeniyle, elektrik alanı,

elektrik akı yoğunluğu, potansiyel,
kapasite gibi elektrot sistemine ait temel
büyüklükleri açıklamak bakımından
anlaşılması ve uygulanması en basit
elektrot sistemidir. Yüksek gerilim
kondansatörü ve elektrostatik yüksek
gerilim ölçü aleti yapımında kullanılır.
29.11.23 4
29.11.23 5
 Şekil’de bir gerilim kaynağına bağlanmış, düzlem elektrotların her birinin

yüzey alanı S, elektrotlar arası açıklık a ve elektrotlara uygulanan gerilim U
olan kenar etkisi olmayan paralel düzlemsel elektrot sistemi verilmiştir.
 Burada, V potansiyeli yalnız x doğrultusunda

değiştiğinden dolayı kartezyen koordinat
sisteminde bir boyutlu laplace denklemi;
 Elektrik alan denklemi,
29.11.23 6
 Laplace denkleminin genel çözümü
 Yukarıdaki denklemdeki A ve B bilinmeyenleri düzlemsel elektrot sisteminin

sınır koşullarından bulunabilir. x=0 için V=V1=0 ve x=a için V=V2=U’dur. Bu
sınır koşulları genel çözüm denkleminde yerine yazılırsa A=0 ve B=U/a
bulunur.
 Düzlemsel elektrot için potansiyel bağıntısı;
29.11.23 7
 Elektrik alan bağıntısı;
 Bu denklemlerden görüleceği üzere paralel düzlemsel elektrot sisteminde

V potansiyeli x ile doğrusal değişir. E elektrik alanı x’e bağlı değildir.
 U gerilimi ve a elektrot açıklığı sabit kaldığı sürece elektrik alanı, elektrot

aralığının her noktasında aynı değere sahiptir. Bu elektrik alanın
düzgünlüğü anlamına gelir.
29.11.23 8
 D (C/m2) elektrik akı yoğunluğu, Q (C) yük miktarı, E (V/m) elektrik alan
şiddeti
 Gerilim bağıntısı (V);
 Düzlemsel elektrot sisteminin kapasitesi:
29.11.23 9
29.11.23 10
DÜZLEMSEL ELEKTROT SİSTEMİNDE ELEKTRİKSEL
ZORLANMA
29.11.23 11
ZORLANMA
 Problem 2.1
29.11.23 12
ZORLANMA
 Problem 2.2
29.11.23 13
EŞ MERKEZLİ KÜRESEL ELEKTROT SİSTEMİ
 Eş merkezli küresel elektrot sistemi

merkezleri aynı olan, aralarında elektriksel
yalıtkan bulunan iki metal küreden oluşan
bir elektrot sistemidir. Bir bölgedeki elektrik
alan şiddetini küçültmek ve elektriksel
deşarj olayları bakımından önlem almak
için eğrilik yarıçapını büyütmeye yönelik
olarak küresel veya küremsi elektrotlar çok
yaygın kullanılır. Bunları dış küre yarıçapı
çok büyük olan eş merkezli küresel elektrot
sistemi gibi düşünmek sorunların
çözümünü kolaylaştırmıştır.
 Eş merkezli elektrot sisteminde; elektrik

alanı, elektriksel akı yoğunluğu, elektriksel
potansiyel, sistemin kapasitesinin
hesaplanması gibi elektrik sisteminin
özellikleri incelenecektir.
29.11.23 14
29.11.23 15
 Gerçekte üç boyutlu olarak değişmekte olan V potansiyeli dönel simetriden

dolayı r yönünde incelenebilir.
 Küresel koordinat sisteminde r’ye bağlı bir boyutlu laplace denklemi
29.11.23 16
 Laplace denkleminin genel çözümü:
 Yukarıdaki denklemde A ve B sabitlerinin değeri küresel elektrotlara

uygulanan gerilim değerleri ile hesaplanabilir. r=r1 için V=V1=U ve r=r2 için
V=V2=0 olur. Sınır değerleri denklemde yerlerine yazılırsa;
 A ve B ifadeleri yardımıyla potansiyel bağıntısı
29.11.23 17
 Elektrik alan bağıntısı potansiyel ifadesi ile kolaylıkla hesaplanabilir.
 Akı yoğunluğu yardımıyla da elektrik alan bağıntısı ve potansiyel ifadesi

hesaplanabilir.
29.11.23 18
 r yarıçaplı yüzeyden çıkan elektrik yük miktarı gauss yasası yardımıyla;
 Dds  Q S  4 r 2
 Q yüküne bağlı olarak elektrik alan şiddeti
 Elektrotlara uygulanan U gerilimi aşağıdaki gibi hesaplanabilir.
29.11.23 19
 Elektrotlara uygulanan potansiyelin yarıçapa göre değişimi;
 Potansiyel bağıntısındaki K integral sabiti sınır koşullarından hesaplanırsa;
29.11.23 20
 r yarıçapı r1≤r≤r2 aralığında değiştiğinden dolayı sistemin alan

bağıntısından küresel elektrot sisteminin maksimum ve minimum değerleri
hesaplanabilir.
 Ortalama elektrik alanı;
29.11.23 21
29.11.23 22
 Küresel elektrot sisteminin kapasitesi, gerçek açıklığı, eşdeğer açıklık,

geometrik karakteristikleri ve faydalanma faktörü aşağıdaki gibi
hesaplanabilir.
 Kapasite hesabı:
29.11.23 23
 Gerçek açıklık, a  Eşdeğer açıklık
 Geometrik karakteristik p ve q
 Faydalanma faktörü
29.11.23 24
EŞ MERKEZLİ KÜRESEL ELEKTROT SİSTEMİNİN DELİNME BAKIMINDAN
İNCELENMESİ VE EN ELVERİŞLİ DÜZENİN HESAPLANMASI
29.11.23 25
SİSTEMİNİN DELİNME BAKIMINDAN İNCELENMESİ: Dış Küre Yarıçapının
Sabit Olması
 Dış küre yarıçapının sabit olması, r2=sabit, U sabit, Emax’ın r1’e göre
değişiminin incelenmesi (Emax’ı minimum yapan r1 değerinin
hesaplanması )
 İç küre yarıçapının dış küre yarıçapının yarısı olması durumunda E max

minimum değerine ulaşır.
29.11.23 26
Sabit Olması
29.11.23 27
Sabit Olması
 Dış küre yarıçapının sabit olması, r2=sabit ve Emax=Ed=sabit kalmak

koşulu ile U’nun r1’e göre değişiminin incelenmesi (Elektrotlara
uygulanan U gerilimini maksimum yapan r1 değerinin hesaplanması)
Eşdeğer açıklık
29.11.23 28
Sabit Olması
29.11.23 29
Sabit Olması
29.11.23 30
Sabit Olması
29.11.23 31
Sabit Olması
29.11.23 32
Sabit Olması
29.11.23 33
Sabit Olması
29.11.23 34
Sabit Olması
29.11.23 35
Sabit Olması
29.11.23 36
SİSTEMİNİN DELİNME BAKIMINDAN İNCELENMESİ: İç Küre Yarıçapının
Sabit Olması
 İç küre yarıçapının sabit olması, r1=sabit, U sabit, Emax’ın incelenmesi
29.11.23 37
29.11.23 38
29.11.23 39
 Problem 3.2
d) En uygun geometrik karakteristikte maksimum ve minimum elektrik alan

şiddetlerini hesaplayınız (U=300kV, r2=50cm)
29.11.23 40
 Problem 3.4
29.11.23 41
 ÖDEV 1: Aşağıda verilen laplasyen ifadesinin genel çözümünü V=A+B/r

olduğunu gösteriniz?
 ÖDEV 2:
29.11.23 42
 ÖDEV 3:
29.11.23 43
 ÖDEV 4:
29.11.23 44
 ÖDEV 5:
29.11.23 45
 ÖDEV 6:
 ÖDEV 7:
29.11.23 46
 ÖDEV 8:
29.11.23 47
 ÖDEV 9:
29.11.23 48

YGT 3 4 Hafta

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

YGT 3 4 Hafta

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

YÜKSEK GERİLİM TEKNİĞİ

Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi,

 Düzlemsel elektrot sistemi

 Eş merkezli küresel elektrot sistemi

 Eş eksenli silindirik elektrot sistemi

 Düzlemsel elektrot sistemi, arasında

 Bu özelliği nedeniyle, elektrik alanı,

 Şekil’de bir gerilim kaynağına bağlanmış, düzlem elektrotların her birinin

 Burada, V potansiyeli yalnız x doğrultusunda

 Elektrik alan denklemi,

 Laplace denkleminin genel çözümü

 Yukarıdaki denklemdeki A ve B bilinmeyenleri düzlemsel elektrot sisteminin

 Düzlemsel elektrot için potansiyel bağıntısı;

 Elektrik alan bağıntısı;

 Bu denklemlerden görüleceği üzere paralel düzlemsel elektrot sisteminde

 U gerilimi ve a elektrot açıklığı sabit kaldığı sürece elektrik alanı, elektrot

 Gerilim bağıntısı (V);

 Düzlemsel elektrot sisteminin kapasitesi:

 Eş merkezli küresel elektrot sistemi

 Eş merkezli elektrot sisteminde; elektrik

 Gerçekte üç boyutlu olarak değişmekte olan V potansiyeli dönel simetriden

 Küresel koordinat sisteminde r’ye bağlı bir boyutlu laplace denklemi

 Laplace denkleminin genel çözümü:

 Yukarıdaki denklemde A ve B sabitlerinin değeri küresel elektrotlara

 A ve B ifadeleri yardımıyla potansiyel bağıntısı

 Elektrik alan bağıntısı potansiyel ifadesi ile kolaylıkla hesaplanabilir.

 Akı yoğunluğu yardımıyla da elektrik alan bağıntısı ve potansiyel ifadesi

 r yarıçaplı yüzeyden çıkan elektrik yük miktarı gauss yasası yardımıyla;

 Q yüküne bağlı olarak elektrik alan şiddeti

 Elektrotlara uygulanan U gerilimi aşağıdaki gibi hesaplanabilir.

 Elektrotlara uygulanan potansiyelin yarıçapa göre değişimi;

 Potansiyel bağıntısındaki K integral sabiti sınır koşullarından hesaplanırsa;

 r yarıçapı r1≤r≤r2 aralığında değiştiğinden dolayı sistemin alan

 Ortalama elektrik alanı;

 Küresel elektrot sisteminin kapasitesi, gerçek açıklığı, eşdeğer açıklık,

 Gerçek açıklık, a  Eşdeğer açıklık

 İç küre yarıçapının dış küre yarıçapının yarısı olması durumunda E max

 Dış küre yarıçapının sabit olması, r2=sabit ve Emax=Ed=sabit kalmak

 İç küre yarıçapının sabit olması, r1=sabit, U sabit, Emax’ın incelenmesi

d) En uygun geometrik karakteristikte maksimum ve minimum elektrik alan

 ÖDEV 1: Aşağıda verilen laplasyen ifadesinin genel çözümünü V=A+B/r

You might also like