GELİŞİMİN KRİTİK DÖNEMLERİ ve

GELİŞİM İLKELERİ
Bu bölüm;
Baran, G., 2011. Çocuk Gelişimine Giriş. Çocuk Gelişimi
(Edit: N. Aral ve G. Baran),17-51, İstanbul: Ya-Pa
Yayınları.

kaynağından aynen alınmıştır.

KRİTİK DÖNEM
•Uyarıcıların en güçlü etkiyi yaratacağı dönem olan
kritik dönemde öğrenmenin gerçekleşmesi önemlidir.

•Kritik dönem atlatıldıktan sonraki uyarıcılar, etkili bir

öğrenme gerçekleştiremezler.

•Örneğin; ilköğretim çağında okula gitme fırsatı

olmayan bir yetişkinin, daha sonra öğrenme süresi
daha uzun olmakta ve daha zor öğrenmektedir
GELİŞİMİN İLKELERİ
Gelişim, hem kalıtımdan, hem de çevreden
etkilenir.

• Kalıtım bireyin anne ve babasından genler

yoluyla aldığı özellikleri kapsar.

•Çevre ise döllenme ile birlikte etkili olan tüm dış

uyarıcıları içerir.
•Gelişim, bu iki etmenin etkileşiminin bir ürünüdür.

• Genel olarak kalıtımın veya çevrenin daha etkili

olduğunu söylemek yanlıştır.

• Bazı özellikler için kalıtımın, bazı özellikler için

çevrenin daha etkili olduğu söylenebilir.
Gelişimde bireysel farklılıklar vardır.

• Bireylerin kalıtımla ilgili özellikleri ve içinde

yaşadıkları çevrenin özellikleri farklılık gösterdiği
için gelişimde bireysel farklılıklar vardır.

•
•Belirli gelişim görevlerini her çocuğun aynı yaş
veya dönemde gerçekleştirmesini beklemek
yanlıştır.

• Örneğin; aynı sınıf ve yaştaki iki çocuğun

davranışları, kişiliği, zekası, akademik başarısı
farklı olabileceği gibi, boy ve kilo gibi fiziksel
özellikleri de farklı olabilir.
•Gelişme olgunlaşma süreci ile yaşantılar
arasındaki öğrenmenin etkileşimi sonucu ortaya
çıkar.

• Gelişme biyolojik olgunlaşmadan büyük ölçüde

etkilenir.
Gelişimin kendine özgü yönelimleri vardır.

•Gelişim baştan ayağa ve içten dışa doğrudur.

•Baştan ayağa doğru gelişim, doğum öncesi ve
sonrası dönemlerde gözlenir.
•Doğum öncesinde embriyonun önce başı, daha
sonra başa yakın bölgelerden ayaklara doğru bir
gelişme görülür.
•Gelişimde içten dışa doğru bir yönelim vardır.

•Bebek önce bacaklarını, sonra ayaklarını, en

sonra da parmaklarını kontrol edebilir.

•Çocuk ilgi duyduğu nesneye önce bedeniyle

uzanır, sonra kollarıyla ve en son olarak da
parmaklarını kullanarak eline alır.
•Gelişim genelden özele doğrudur.

•Bebek önce büyük kas kontrolünü, sonra küçük

kas kontrolünü kazanır. Bebekler oturmayı
öğrenmeden önce başını dik tutmayı,
emeklemeden önce oturmayı, yürümeden önce
emeklemeyi başarırlar.
Gelişimin hızı her yaşta aynı değildir.
•Yaşa göre büyüme ve gelişme aynı oranda olmaz
ve aynı hızla ilerlemez.
•İnsanın sistem bütünlüğü vardır ve sistemi oluşturan
her bir alt sistemin kendine özgü büyüme hızı vardır.
•Baş doğumdan önce hızla büyür, bedenin dörtte biri
kadardır, ama doğumdan sonra büyümesi yavaşlar
ve yetişkinlikte bedenin yedide biri oranına iner.
Gelişimde çevresel faktörlerin etkisi gelişimin
hızlı olduğu dönemlerde çok, yavaş olduğu
dönemlerde azdır.
•Beslenme ve çevresel değişikliklerin etkisi yirmi iki
yaşındaki bir gencin boy uzunluğunu etkilemez,
•Ancak iki yaşında fiziksel büyümenin hızlı olduğu
bir zamanda beslenme ve çevresel değişiklikler
boy uzunluğunu etkiler.
Gelişim bir bütündür.
• Çocuğun her alandaki gelişimi birbiriyle ilişki
içindedir.

•Herhangi bir alandaki gelişim, diğer alanları da

etkilemektedir.
•Örneğin; okul takımında oynayan, başarılı bir
genç fiziksel ve motor becerisi nedeniyle okulun
gözde öğrencileri arasında olacaktır.

•Bu durum gencin sosyal gelişimini olumlu yönde

etkileyecek ve genç özgüveni yüksek bir birey
olacaktır.