Zaburzenia gałkoruchowe u chorych na

drżenie samoistne z współwystępującymi

objawami parkinsonowskimi i
móżdżkowymi

Magdalena Wójcik-Pędziwiatr, Monika Rudzińska, Katarzyna Zajdel*, Tomasz

Tomaszewski, Andrzej Szczudlik

Klinika Neurologii i *Klinika Otolaryngologii, Uniwersytet Jagielloński,

Collegium Medicum, Kraków
Objawy towarzyszące w drżeniu samoistnym
(ET)
Ruchowe objawy
towarzyszące:
• Objawy móżdżkowe:
o drżenie zamiarowe,
o chód ataktyczny,
o dysdiadochokineza.
• Objawy parkinsonowskie:
o drżenie spoczynkowe,
o spowolnienie ruchowe,
o objaw koła zębatego,
o ograniczenie współruchów.
o hipomimia
• Zaburzenia gałkoruchowe.
Nie-ruchowe objawy
towarzyszące:
• Zaburzenia
neuropsychiatryczne:
lęk, depresja, fobia
społeczna, zaburzenia
snu, ból, zmęczenie.
• Łagodne zaburzenia
funkcji poznawczych.
• Zaburzenia węchu.
• Zaburzenia słuchu.
Zaburzenia gałkoruchowe w ET, PD i
SCA

ET PD SCA
• Dysmetria sakad • Hipometria sakad • Zaburzenia
odruchowych • Spowolnienie ruchu metryczności sakad
• Spowolnienie ruchu wodzenia (hipometria,
wodzenia • Zaburzenia fiksacji hipermetria, sakady
• Upośledzenie oczopląsu wzrokowej o typie fal wielostopniowe)
optokinetycznego kwadratowych • Spowolnienie sakad
• Upośledzenie oczopląsu • Spowolnienie ruchu
optokinetycznego wodzenia
• Zaburzenia fiksacji
wzrokowej (intruzje
sakadyczne)
• Upośledzenie oczopląsu
optokinetycznego
• Patologiczny oczopląs
 Cel badania
• Ocena typu oraz częstości występowania zaburzeń
gałkoruchowych u chorych na ET w porównaniu do grup
chorych na PD i SCA.

• Ocena zależności między występującymi zaburzeniami

gałkoruchowymi a objawami móżdżkowymi oraz
parkinsonowskimi w ET.
 Materiał
ET (N=50) PD (N=50) SCA (N=42) GK (N=42) p

Wiek (lata)
59,2 ± 21,7 64,9 ± 11,3 55,2 ± 10,5 60,6 ± 19,0 ns.

Liczba (%)
mężczyzn 26 (52%) 27 (54%) 24 (57%) 25 (50%) ns.

Czas trwania
choroby (lata) 19,4 ± 12,4 11,37±4,1 12,1±6,3 - -

Skale nasilenia
objawów CRST UPDRS ICARS
- -
30,9 ± 15,0 42,3±18,9 23,5±6,3

MMSE
28,1 ± 1,9 27,9±2,7 28,3±2,5 28,8±1,5 ns.

BDI
11,7 ± 9,8 13,1±12,4 8,2±10,2 5,6±8,2 0,001
Metoda
Saccadometer Advanced
(Ober Consulting, Poznań)
• Sakady odruchowe
(ocena latencji, czasu trwania,
metryczności oraz prędkości)
• Sakady wolicjonalne
• Sakady naprzemienne
(ocena liczby sakad, latencji, czasu
trwania, metryczności, prędkości)
• Sakady kierowane wskazówką
(ocena latencji, odsetka błędów)
Elektrookulograf
(Hortman, Niemcy)
• Fiksacja wzrokowa
• Ruch wodzenia
(ocena współczynnika ruchu
wodzenia – SPG)
• Oczopląs optokinetyczny
(ocena współczynnika oczopląsu
optokinetycznego - OKNG)
Wyniki
Porównanie częstości występowania zaburzeń gałkoruchowych
w grupach chorych na ET, PD ,SCA ogółem i w grupie kontrolnej.

100% 94% 93%

90%
76%
80%
70%
60%
50%
40% 33%
30%
20%
10%
0%
ET PD SCA grupa kontrolna

χ² Pearsona = 91,4; p = 0,00

 Wyniki analizy parametrów sakad odruchowych w grupie
chorych
na ET, PD i SCA.

ET PD SCA GK p Analiza post hoc

Latencja sakad
odruchowych (ms) 261,5±101,8 275,9±90,8 250,3±61,7 227,09±49,20 ns. -

Czas trwania sakad

odruchowych (ms) 67,3±12,6 64,0±10,2 71,5±15,4 65,8±11,3 ns. -

Amplituda
ET vs. PD: 0,02
sakad
16,9±4,3 15,4±4,8 17,5±2,7 17,1±4,2 0,00 PD vs. GK: 0,000
odruchowych
SCA vs. GK: 0,011
(deg)
Prędkość sakad
odruchowych (deg/s) 492,3±202,0 462,8±122,1 486,6±110,7 505,2±116,7 ns. -
 Wyniki analizy parametrów sakad wolicjonalnych w grupie chorych
na ET, PD i SCA.
ET PD SCA GK p Analiza post hoc
Liczba sakad 45,9±12,1 42,9±15,1 40,0±12,7 49,5±11,5 0,003 SCA vs. GK:
naprzemiennych 0,002
Interlatencja sakad 746,2±213,9 703,6±186,7 784,6±289,8 719,1±194,3 ns.
naprzemiennych (ms)
-

Czas trwania sakad 71,0±12,9 66,4±16,5 69,1±17,0 70,2±16,4 ns.

naprzemiennych (ms) -

Amplituda sakad 16,9±4,3 15,4±4,8 17,5±2,7 17,1±4,2 0,02 PD vs. GK: 0,03
naprzemiennych
(deg)
Prędkość sakad 509,9±107,4 505,4±113,9 481,7±89,1 505,2±116,7 ns.
naprzemiennych
(deg/s) -

Odsetek błędów w 29,2±19,1 35,0±16,7 26,5±16,7 26,8±16,1 ns.

teście sakad
kierowanych -
wskazówką (%)
Latencja sakad 533,0±147,8 603,1±223,5 577,2±125,0 506,7±171,5 0,009 PD vs. GK: 0,028
kierowanych
wskazówką (ms)
 Wyniki analizy parametrów ruchów wolnych w grupie chorych
na ET, PD i SCA.

ET PD SCA GK p Analiza post hoc

ET vs. GK: 0,010

PD vs. GK: 0,020
SPG (%) 74,6±12,1 66,5±21,7 73,4±14,0 86,0±2,8 0,030
SCA vs. GK: 0,010

ET vs. GK: 0,004

PD vs. GK: 0,004
OKNG 60 deg (%) 1,4±9,8 13,2±12,2 7,1±7,0 17,4±12,8 0,000
SCA vs. GK: 0,000
 Częstość występowania zaburzeń metryczności sakad
odruchowych u chorych na ET, PD, SCA i w grupie
kontrolnej.

90%
80% 8%
8% 7%
70% 8%
60%
18% 26%
50% hipo i hipermetria
hipermetria
40% 2%
66% hipometria
9%
30%
42% 41%
20%
26%
10%
0%
ET (64 %) PD (82 %) SCA (74 %) GK (38 %)
Analiza statystyczna częstości występowania hipometrii sakad odruchowych
w grupach chorych na ET, PD, SCA i w grupie kontrolnej.

ET PD SCA

ET

PD χ²=5,8;
p=0,016

SCA NS. χ²=5,99; p=0,014

NS. χ²=14,5; NS.

p = 0,0001

Analiza statystyczna zaburzeń metryczności sakad odruchowych w grupie chorych

na ET, PD, SCA i w grupie kontrolnej.
ET PD SCA

ET

PD NS.

SCA NS. NS.

GK χ²=8,59; χ²=16,5; χ²=15,6;

p = 0,003 p = 0,000 p=0,0001
 Częstość występowania zaburzeń metryczności sakad wolicjonalnych
u chorych na ET, PD, SCA i w grupie kontrolnej.

0.8 8%
0.7 14%
0.6
0.5
18% Kolumna1
0.4 70%
18% 57% hipermetria
0.3
0.2 29%
22%
0.1
0
ET (30 %) PD (78 %) SCA (72 %) GK (47 %)
Analiza statystyczna częstości występowania hipometrii sakad wolicjonalnych
w grupach chorych na ET, PD, SCA i w grupie kontrolnej.
ET PD SCA

ET

PD χ²=23,2;
p=0,000
SCA χ²=12,0; NS.
p=0,0005
GK NS. χ²=15,7; χ²=7,0;
p = 0,0001 p=0,008

Analiza statystyczna zaburzeń metryczności sakad wolicjonalnych w grupie chorych

na ET, PD, SCA i w grupie kontrolnej.
ET PD SCA
ET

PD χ²=14,9;
p=0,0001
SCA χ²=9,09; NS.
p=0,003
GK NS. χ²=10,5 χ²=5,9;
p = 0,001 p=0,015
Porównanie cech klinicznych chorych na ET w zależności od
występowania parkinsonowskich i móżdżkowych objawów
towarzyszących.
ANALIZA POST
DPK OP OM OPM P
HOC
Liczba (%) osób 17 (34%) 6 (12%) 20 (40%) 7 (14%) - -
Wiek (lata)
48,1±23,0 64,8±11,0 64,5±21,1 65,0±21,1 ns. -
Średnia ± SD
Płeć, mężczyźni (%) 11 (65%) 3 (50%) 11 (55%) 1 (14%) ns. -
Wiek zachorowania
(lata): 36,9±21,5 39,8±24,7 42,7±21,6 40,8±20,4 ns. -
Średnia ± SD
Czas trwania choroby DPK vs. OP: 0,018
(lata): 16,1±31,0 29,4±16,7 21,1±13,0 25,5±9,7 0,002 DPK vs. OM: 0,009
DPK vs. OPM: 0,008
Skala CRST: DPK vs. OM: 0,005
20,7±11,9 32,7±8,5 33,3±12,5 43,1±18,0 0,002
Średni wynik ± SD DPK vs. OPM: 0,000

DPK – pacjenci z drżeniem pozycyjne i kinetycznym, OP – pacjenci z objawami parkinsonowskimi, OM – pacjenci z objawami móżdżkowymi, OMP –
pacjenci z objawami parkinsonowskimi oraz móżdżkowymi
Wyniki analizy zależności parametrów sakad odruchowych od
występowania parkinsonowskich i móżdżkowych objawów
towarzyszących w ET.
DPK OP OM OMP p

Latencja sakad
225,7±90,4 283,7± 76,6 272,1 ±97,7 298,86±47,0 ns.
odruchowych (ms)
Czas trwania sakad
67,9±12,5 66,3±6,4 66,0±15,2 70,1±9,3 ns.
odruchowych (ms)
Amplituda sakad
19,0± 3,3 19,0±2,8 17,6±4,5 18,4±1,8 ns.
odruchowych (deg)
Prędkość sakad
529,9± 62,4 520,2±93,4 472,2±117,2 488,1± 51,5 ns.
odruchowych (deg/s)
Latencja sakad
odruchowych w teście 168,4±62,6 185,2±66,0 208,0±77,3 195,1±40,4 ns.
przerwy (ms)
Latencja sakad
odruchowych w teście 259,3±86,4 293,2±107,3 310,1±102,5 272,8±44,2 ns.
nakładania (ms)
 Wyniki analizy zależności parametrów sakad wolicjonalnych od występowania
parkinsonowskich i móżdżkowych objawów towarzyszących w ET.
DPK OP OM OMP p Analiza post hoc
Liczba sakad
naprzemiennych 50,7±14,0 45,5±4,3 44,0±11,6 39,7±10,5 ns.
Interlatencja sakad DPK vs. OM: 0,001
naprzemiennych (ms)
DPK vs. OMP: 0,001
593,5±132,0 633,2± 66,0 821,7±123,2 998,4±123,2 0,000
OP vs. OM: 0,031
OP vs. OMP: 0,003
Czas trwania sakad
naprzemiennych (ms) 69,7±13,6 65,8±10,9 72,3±12,0 74,4±12,1 ns. -

Amplituda sakad
naprzemiennych 19,6± 4,1 18,8± 2,4 20,4± 5,1 17,2±4,0 ns. -
(deg)
Prędkość sakad
naprzemiennych
(deg/s) 528,3±118,5 515,2± 38,4 513,5±151,4 450,1±109,6 ns. -

Odsetek błędów w
teście sakad 24,1± 24,2 26,4±14,2 31,6±15,2 37,0± 18,7
kierowanych ns. -
wskazówką (%)
Latencja sakad DPK vs. OMP: 0,003
kierowanych 453,3±83,9 512,3±139,8 544,0±126,7 712,8±126,4 0,009
wskazówką (ms)
Wyniki oceny zależności parametrów ruchów wolnych od
występowania parkinsonowskich i móżdżkowych objawów
towarzyszących w ET.

DPK OP OM OMP p

SPG (%) 80,8±7,9 69,8±16,8 71,8±10,1 72,0±16,0 0,735

OKNG 60 deg (%) 16,7±1,4 11,5±15,5 9,2±4,8 13,5±6,8 0,884

Wnioski
• W PD w porównaniu do ET częściej występuje hipometria
sakad odruchowych oraz wolicjonalnych.

• W ET występują podobne formy zaburzeń

gałkoruchowych jak w SCA (dysmetria sakad, upośledzenie
ruchu wodzenia i OKN), różnica polega na częstszym
występowaniu hipometrii sakad wolicjonalnych w SCA.

• U chorych z towarzyszącymi objawami móżdżkowymi

oprócz dysmetrii sakad odruchowych, deficytu ruchu
wodzenia oraz upośledzenia OKN stwierdza się dodatkowo
wydłużenie latencji sakad wolicjonalnych.