Προέλευση και εξάπλωση

 Η ελιά διασώθηκε από την τελευταία περίοδο των

παγετώνων σε δύο περιοχές καταφύγια:
 στη Συρία (Μέση Ανατολή)
 Βορειοδυτική Αφρική και ειδικότερα Μαρόκο
και Αλγερία
 Υπήρχαν ελιές σε άγρια μορφή στην περιοχή του
Αιγαίου Πελάγους πριν από 50.000 χρόνια

Απολιθωμένα φύλλα ελιάς που βρέθηκαν μέσα σε

ηφαιστειακή στάχτη στη Σαντορίνη
 Προέλευση και εξάπλωση
 Απολιθωμένα φύλλα ηλικίας 30.000-35.000 χρόνων
βρέθηκαν στη Νίσυρο.
 Μεταφέρθηκε από την Ανατολική Μεσόγειο και τη
μέση Ανατολή Κρήτη και Νότια Ελλάδα
 Με τους Έλληνες εποίκους μεταφέρθηκε στη Σικελία
και στη Νότια Ιταλία (Καλαυρία, Απουλία κλπ.)
 Με τη Ρωμαϊκή επέκταση κεντρική και δυτική
λεκάνη της Μεσογείου και κυρίως στην Ιβηρική
χερσόνησο και στη Βόρεια Αφρική.
 Προέλευση και εξάπλωση
 Καλλιέργεια ελιάς δεν εισήχθη στην Ελλάδα από τη
Μέση Ανατολή αλλά εξελίχθηκε παράλληλα και
αυτόνομα στον ελλαδικό χώρο καθώς η ελληνική
ονομασία ‘ελαία’ δεν έχει καμία ετυμολογική σχέση
με την εβραϊκή ή αιγυπτιακή ονομασία.
 Ηρόδοτος θεά Αθηνά
 Κέκροπας από την Αίγυπτο 1557 π.Χ.
 Πίνδαρος Ηρακλής από τον ποταμό Ίστρο
 Ελλαδικός χώρος το κατάλληλο κλίμα και περιβάλλον για
την ανάπτυξη της ελιάς.
 Προέλευση και εξάπλωση
 Τους τελευταίους 4 αιώνες η καλλιέργεια της ελιάς
επεκτάθηκε:
 Αμερική (Η.Π.Α., Μεξικό, Χιλή, Περού, Αργεντινή)
 Ωκεανία (Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία)
 Νότια Αφρική

 Μέσα του 20ο αιώνα δοκιμάζεται:

 Πακιστάν, Αφγανιστάν, Βόρεια Ινδία, Νεπάλ
 Βιρμανία, Κίνα, Ιαπωνία, Νότια Κορέα,
Μαδαγασκάρη
 Προέλευση και εξάπλωση
 Καλλιεργείται σε όλες τις ηπείρους εκτός της
Ανταρκτικής.
 Το βορειότερο φυσικό όριο καλλιέργειας είναι οι
περιοχές της Μαριούπολης και της Γιάλτας στη
χερσόνησο της Κριμαίας.
 Ανατολικά ως φυσικό όριο θεωρείται το βορειο-
κεντρικό Ιράν και ειδικότερα οι περιοχές γύρω από
την Κασπία θάλασσα που δέχονται πολλές
βροχοπτώσεις.
 Προέλευση και εξάπλωση
 Ιράν είναι η ανατολικότερη χώρα με γηγενείς
καλλιεργούμενες ποικιλίες:
 Rogani,
 Mari,
 Dezful,
 Zard,
 Senge κά.

 Στα δυτικά περιορίζεται από τον Ατλαντικό Ωκεανό.

 Στα νότια από την έρημο Σαχάρα.
Συμβολή Ελλήνων στην
ελαιοκομία
Συμβολή Ελλήνων στην ελαιοκομία
 Η συνεισφορά των Ελλήνων στην εξέλιξη και
καλλιέργεια της ελιάς είναι αναμφισβήτητη.
 Ελλάδα δευτερογενές κέντρο καταγωγής μέσα
από το οποίο ξεπήδησαν πολλές καλλιεργούμενες
ποικιλίες.
 Συμβολή ελληνικών ποικιλιών στις σύγχρονες
ποικιλίες χρησιμοποιούνται λόγω των
αξιόλογων χαρακτηριστικών τους για δημιουργία
νέων ποικιλιών.
 Καλαμών, Κορωνέϊκη και Γαλατσάνικη
Συμβολή Ελλήνων στην ελαιοκομία
 ‘Arbequina’ μεταφέρθηκε τον 15ο αιώνα
από το δούκα Madinaceli την επαρχία Arbeca στην
Ισπανία.
 Μέσα στον ευρύ γεωγραφικό χώρο με τις
διαφορετικές εδαφοκλιματικές συνθήκες και τα
χιλιάδες χρόνια ανθρώπινης επιλογής εξελίχθηκε
600 ποικιλίες
 100 ποικιλίες καλλιεργούνται στην Ελλάδα
 Ιστορική αναδρομή

Συμβολή και σημασία της

ελιάς για τους Έλληνες
 Ελιές κατά τα Μινωϊκά χρόνια
 Μεγάλοι μινωϊκοί ελαιώνες στη Φαιστό - Μεσαρά όσο
και στη γύρω περιοχή.
 Διαχωρισμός σε άγρια και ήμερα ελαιόδενδρα με
διακριτές χρήσεις.
 Τα ήμερα άτομα ελιάς πρέπει να έφεραν τουλάχιστον
δύο επιθυμητά χαρακτηριστικά:
 μεγάλο μέγεθος καρπού
 ελαιοπεριεκτικότητα
 Χερσόνησο των Μεθάνων (4η χιλιετηρίδα π.Χ.)
 Ελαιώνες στην Πύλο και στις Μυκήνες τον 16ο π.Χ. αιώνα
Ομηρικά και Αρχαία Ελληνικά χρόνια
 Οι αρχαίοι Έλληνες απέδωσαν στην ελιά θεϊκή
προέλευση και την προστάτευαν με αυστηρούς
νόμους.
 Η ελιά και τα προϊόντα της συνόδευαν τους
αρχαίους Έλληνες από τη στιγμή της γέννησής τους
μέχρι το θάνατο.
 Τροφή, ζεστασιά, φωτισμός, νόμισμα, έπαθλο,
φάρμακο, οπλισμός, καλλωπισμός, πηγή έμπνευσης
στις τέχνες και τα γράμματα.
Ομηρικά και Αρχαία Ελληνικά χρόνια
 Αναφορά στην ελιά από τον Όμηρο και από άλλους
σημαντικούς συγγραφείς όπως ο Θεόφραστος, ο
Διοσκουρίδης και ο Πλίνιος.
 Διέκριναν 16 ποικιλίες ελιάς:
• Μορία (ιερή ελιά στην Ακρόπολη) • Κολυμβάς
• Καλλιστέφανος • Γεργέριμος (Θρούμπες)
• Κότινος ή Φυλία (αγριελιά) • Γογγυλίς
• Φαυλία (λευκοί καρποί) • Ραφανίς
• Εχίνος • Δρυπεπής ή Ρυσσή
• Στεμφυλίτης • Τράμπελλος
• Νιτρίς • Ισχάς
• Αλμάς • Ορχάς
 Ρωμαϊκά χρόνια
 Στην Ιταλία η ελιά καλλιεργήθηκε στη Σικελία,
Σαρδηνία και Νότια Ιταλία.
 Κατά τη ρωμαϊκή εποχή επεκτάθηκε εκτός της
ιταλικής χερσονήσου σε όλη τη δυτική Μεσόγειο,
την Ιβηρική χερσόνησο και τη Βόρεια Αφρική.
 Διέκριναν 5 διαφορετικές ποιότητες ελαιολάδου
ανάλογα με το στάδιο ωρίμανσης και την ποιότητα
των συγκομιζόμενων καρπών.
 Η απόδοση των ελληνικών και ρωμαϊκών
ελαιοτριβείων σε λάδι (καρπός:λάδι) ήταν 4:1 ή
5:1 (20-25%).
 Μεσαίωνας και Αναγέννηση
 Η καλλιέργεια της ελιάς συνέχισε να
επεκτείνεται στη μεσογειακή λεκάνη.
 Κατά την περίοδο αυτή με αφορμή το μεγάλο
ενδιαφέρον για την ελιά και το ελαιόλαδο
πολλοί Γάλλοι, Ιταλοί και Ισπανοί συγγραφείς
ασχολήθηκαν και έγραψαν σπουδαία
συγγράμματα που αναφέρονται στα
χαρακτηριστικά της ελιάς, τις ποικιλίες και τις
περιοχές καλλιέργειας.
 Αναγέννηση - τέλη του 19ο αιώνα
 Ραγδαία εξάπλωση ελαιοκαλλιέργειας στα
Επτάνησα και Κρήτη από τους Ενετούς.
 Τούρκοι κατέστρεφαν τα ελαιόδενδρα ως
τιμωρία.
 Όχι συγγραφή βιβλίων με εξαίρεση το
‘Γεωπονικόν’ από τον Αγάπιο Λάνδο (1643).
 Ελαιώνας της Άμφισσας ως εγγύηση για το
δάνειο των 800.000 λιρών από τους Άγγλους.
 Ίδρυση της Γεωργικής Σχολής της Τίρυνθας
(1829) με κορυφαία γεωπονική μορφή τον Γρ.
Παλαιολόγο.
 Αναγέννηση - τέλη του 19ο αιώνα
 Μικρή βαρύτητα μέχρι τα μέσα του 19ο αιώνα
από το ελληνικό κράτος στην επέκταση της
ελαιοκαλλιέργειας και στην καταγραφή των
ποικιλιών.
 Τέλη του αιώνα επέκταση της ελαιοκαλλιέργειας
στη Β. Ελλάδα και ειδικότερα στη Χαλκιδική.
 Ν. Ελλάδα πρώτα σημάδια ύφεσης

Περιορισμός νέων φυτεύσεων

Ξερίζωμα ελιών
Αμπέλια και άλλα καρποφόρα
δένδρα
 Αρχές 20ο αιώνα - 1950
 Αρχές μέχρι μέσα 20ο αιώνα παρατηρείται έξαρση
ενδιαφέροντος για την καλλιέργεια ελιάς, τις
ποικιλίες της και το ελαιόλαδο.
 Έντονο συγγραφικό έργο από Έλληνες επιστήμονες
με εξέχων το Αλ. Γεωργακόπουλο.
 Χασιώτης, Κριμπάς, Λύχνος, Σαρακωμένος,
Αναγνωστόπουλος, Δεκάζος, Καλογερέας και
Παπαλεόντιος

Περιγραφή διαφόρων ποικιλιών ελιάς

 1951 μέχρι σήμερα
 Επέκταση σε όλη την ελληνική επικράτεια
 Εξαίρεση τα νησιά του Β. Ιονίου πελάγους
(Κέρκυρα, Παξοί και Λευκάδα)
 Βόρεια Ελλάδα μεγαλύτερη διάδοση της ελιάς

Δημιουργία φυτωρίων στην Χαλκιδική

Πολλαπλασιασμός ελιάς με φυλλοφόρα
μοσχεύματα στην υδρονέφωση
 1951 μέχρι σήμερα
 Ζήτηση για ντόπιες βορειοελλαδίτικες ποικιλίες,
οι περισσότερες, με εξαίρεση την ‘Καρυδολιά
Χαλκιδικής’ και ‘Γαλατσάνικη’, ήταν και
παραμένουν μέχρι σήμερα άγνωστες στην
επιστημονική κοινότητα και στο ευρύ κοινό.
 Κεντρική και Β. Ελλάδα εξάπλωση σε χωράφια
όπου καλλιεργούνταν φυτά μεγάλης καλλιέργειας.
 Νότια Ελλάδα σε άγονα / χέρσα χωράφια, στις
ορεινές περιοχές.
 15 τελευταία χρόνια αντικαθιστά εσπεριδοειδή
στην Αργολίδα, Κορινθία, Λακωνία, Μεσσηνία.
 1951 μέχρι σήμερα
 Υπέρπυκνα γραμμικά συστήματα καλλιέργειας

 25-35 ελαιόδενδρα /στρέμμα 130 έως 200

 Ποικιλίες Arbequina, Arbosana, Κορωνέϊκη, Fs – 17

 Λακωνία, Μεσσηνία, Ηλεία, Αχαΐα, Αργολίδα,

Βοιωτία, Λάρισα και Αιτωλοακαρνανία
Βοτανική ταξινόμηση
 Η καλλιεργούμενη ελιά ανήκει στο γένος Olea
της οικογένειας Oleaceae.
 Περιλαμβάνει 30-35 συγγενικά είδη των
εύκρατων και τροπικών περιοχών με
σημαντικότερα τα:
 O. chrysophylla ή O. africana
 O. cuspidata ή O. ferrginea
 O. lapperini
 O. euromediterranea
Βοτανική ταξινόμηση
 Το είδος O. europaea L. διαιρείται:
 Δασική ή άγρια ελιά: O. europaea L. subsp.
oleaster Hoffman & Link ή O. europaea L. var.
sylvestris Rouy
 Καλλιεργούμενη ελιά: O. europaea L. subsp.
sativa Hoffman & Link
O. chrysophylla ή O. africana
O. cuspidata ή O. ferrginea
O. lapperini
Βοτανική ταξινόμηση
 Η ελιά είναι είδος διπλοειδές, αριθμός
χρωμοσωμάτων 2n=46
 Η καλλιεργούμενη ελιά προήλθε ως τυχαίο
σπορόφυτο από την άγρια
 Περιλαμβάνει μεγάλο αριθμό βελτιωμένων
ποικιλιών
Βοτανικά χαρακτηριστικά
 Δένδρο ή δενδρύλλιο:
 αειθαλές
 αιωνόβιο
 Με ύψος 2 – 20 μέτρα, το ύψος και η
ανάπτυξη του δένδρου επηρεάζονται από:
 Τη ζωηρότητα του υποκειμένου ή/και της
ποικιλίας
 Τις εδαφοκλιματικές συνθήκες
 Τις καλλιεργητικές τεχνικές
Βοτανικά χαρακτηριστικά
 Ο κορμός είναι κυλινδρικός:
– Στα νεαρά δένδρα ομαλός, με φλοιό λείο και
χρώματος τεφροπράσινου
– Στα μεγάλης ηλικίας ανώμαλος, με φλοιό
ρυτιδωμένο, φελλοειδή και χρώματος τεφρού

 Το ξύλο είναι κιτρινωπό και σκουραίνει προς την

εντεριώνη
Βοτανικά χαρακτηριστικά
 Σφαιροβλάστες ή γόγγροι
είναι εξογκώματα πάνω
στον κορμό, στο λαιμό
και στη ρίζα
 Υπερπλασίες πλούσιες σε
θρεπτικά στοιχεία και
ρυθμιστές αύξησης
Βοτανικά χαρακτηριστικά
 Ριζικό σύστημα:
 Θυσσανώδες
 Μέχρι 3 – 4ο χρόνο, κάθετη ανάπτυξη
 Ο τρόπος ανάπτυξης καθορίζεται από το
έδαφος και τις βροχοπτώσεις
 Ο ρόλος του είναι ο εφοδιασμός με νερό και
ανόργανα στοιχεία
Βοτανικά χαρακτηριστικά
 Βοτανικά χαρακτηριστικά
 Ριζικό σύστημα:
 Σε εδάφη βαριά και κακοαεριζόμενα

ανάπτυξη κοντά στην επιφάνεια

 Σε εδάφη αμμώδη και ελαφριά

ανάπτυξη σε μεγάλο βάθος και πλάτος

Βοτανικά χαρακτηριστικά
 Φύλλα:
– Απλά, αντίθετα
– Βραχύμισχα, λογχοειδή
– Παχιά, δερματώδη
– Διατηρούνται στο δένδρο 2 – 3 χρόνια
– Συνήθως πέφτουν την άνοιξη

 Κλαδιά:
λευκού-σταχτί χρώματος που καμιά φορά
φέρουν αγκάθια
Βοτανικά χαρακτηριστικά
Βοτανικά χαρακτηριστικά
 Οφθαλμοί:
 Φέρει ξυλοφόρους οφθαλμούς επάκρια και
πλάγια στις μασχάλες των φύλλων
κατά την έκπτυξη δίνουν βλάστηση

 Μικτούς ανθοφόρους πλάγια στις μασχάλες

των φύλλων και πάρα πολύ σπάνια επάκρια
κατά την έκπτυξη δίνουν μικρή
βλάστηση και άνθη
Βοτανικά χαρακτηριστικά
Ταξιανθίες
Βοτανικά χαρακτηριστικά
 Διαφοροποίηση οφθαλμών:
– Χειμώνα
– Φαινόμενο εαρινοποίησης:
για τη διαφοροποίηση των οφθαλμών είναι
αναγκαίο το ελαιόδενδρο να δεχθεί την
επίδραση χαμηλών θερμοκρασιών, για
συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, εξαρτώμενο
της ποικιλίας.
Ετήσιος βλαστικός κύκλος ελιάς
 Χειμερινός λήθαργος (αναστολή της αύξησης
βλάστησης)
 Εαρινοποίηση (επίδραση χειμερινού ψύχους)
 Διαφοροποίηση οφθαλμών (μέσα στο χειμώνα)
 Ανθοφορία
 Νέα ανοιξιάτικη βλάστηση
 Αρχική ανάπτυξη καρπών
 Σκλήρυνση πυρήνα
 Καλοκαιρινή διάπαυση (αναστολή της αύξησης
βλάστησης)
 Φθινοπωρινή βλάστηση
Παράγοντες που επηρεάζουν τη
βλαστική αύξηση
 Έλλειψη νερού
 Έλλειψη θρεπτικών στοιχείων
 Ενδογενής ανταγωνισμός για θρεπτικά
στοιχεία

Στην ελιά συμπίπτει η βλαστική και η

αναπαραγωγική ανάπτυξη
Ανθοφορία-Τρόπος καρποφορίας
Καρπός ελιάς
 Οικονομική σημασία
ελαιοκαλλιέργειας

 Παγκόσμια παραγωγή ελιών 16,5 εκ. τόνοι

 Παγκόσμια καλλιεργούμενη έκταση 10,2 εκ.
εκτάρια
 Μέση απόδοση παραγωγής 1,6 τόνοι/εκτάριο
 95% της παραγωγής στη λεκάνη της
Μεσογείου
Οικονομική σημασία ελαιοκαλλιέργειας
για την Ελλάδα
 Παραγωγή 270.000 - 280.000 τόνοι
 148.856 τόνοι για εξαγωγή
 2015 είχαμε αύξηση στις εξαγωγές ελαιολάδου
σε ποσοστό 12,4% σε σχέση με το 2014
 κέρδος 128,9% σε σχέση με το 2014
Οικονομική σημασία ελαιοκαλλιέργειας
για την Ελλάδα
Προϊόν Αξία (εκατ. ευρώ) Ποσότητα (τόνοι)
Λάδι 544,7 148.856
Ψάρια 432
Ελιές 385,1 166.495
Τυριά 362,1
Βαμβάκι 294,4
Τσιγάρα 275,1
Ροδάκινα 258
Καπνά 143,3
Οικονομική σημασία ελαιοκαλλιέργειας
για την Ελλάδα
Ελαιόλαδα Ελλάδα Ισπανία Ιταλία
€ / kg € / kg € / kg
Λαμπάντε 2,06-2,36 2,88-3,16 2,04
(οξύτητα >2)
Παρθένο - 3,05-3,25 -
(οξύτητα <2)
Extra παρθένο 2,85-3,00 3,00-3,99 3,37-3,95
(οξύτητα <0,8)
Περιοχές Τιμή ελαιολάδου € / kg
Μεσσηνία 3,10-3,20
Λακωνία 3,00 (3,38-3,42)
Κυνουρία 3,00
Γαργαλιάνοι 3,35
Χανιά 3,00
Ζάκρος 3,35
Ζάκυνθος 3,00-3,10
Μυτιλήνη 2,85-3,00
Κριτήρια επιλογής και
Διάκριση ποικιλιών
ελιάς
Καλλιεργούμενες ποικιλίες στην
Ελλάδα
 Σύνολο Ελληνικών ποικιλιών που έχουν
περιγραφτεί: 80
 Αριθμός ποικιλιών σύμφωνα με τον Εθνικό
Κατάλογο: 44
 Ξένες ποικιλίες που καλλιεργούνται στην Ελλάδα:
λίγες

 Γενικά σε κάθε χώρα καλλιεργούνται ποικιλίες

που εμφανίστηκαν ή επιλέχτηκαν στην ίδια τη χώρα
 Μεταφορά ποικιλιών από περιοχή σε περιοχή και
από χώρα σε χώρα
 Κριτήρια επιλογής ποικιλίας
 Χρήση καρπού
 Ελαιόλαδο
 Επιτραπέζιας χρήσης
 Διπλής χρήσης
 Στην παραγωγή ΠΟΠ ή ΠΓΕ προϊόντων
 Κριτήρια επιλογής ποικιλίας
 Η παραγωγικότητα της ποικιλίας
 απόδοση σε καρπό ανά δένδρο ή ανά στρέμμα
 % απόδοση σε λάδι του καρπού

 Η ποιότητα του καρπού και του λαδιού

 Ποιότητα λαδιού
Οργανοληπτικά χαρακτηριστικά: φρουτώδες,
ελαττώματα
Χημικές παράμετροι: οξύτητα, αριθμός υπεροξειδίων,
απορρόφηση στο υπεριώδες Κ268 και Κ232 (ρυθμίζουν
το βαθμό οξείδωσης)
 Ποιότητα καρπού (αφορά κύρια τις επιτραπέζιες
ποικιλίες)
 Κριτήρια επιλογής ποικιλίας
 Καλλιεργητική τεχνική
 Σύστημα φύτευσης (συμβατική, πυκνή,
υπέρπυκνη γραμμική)
 Διαθεσιμότητα νερού (αρδευόμενο ή ξερικό)

Εξετάζουμε τη ζωηρότητα της ποικιλίας

 Καθορίζει το μέγεθος του δένδρου, την

πυκνότητα φύτευσης και τη δυνατότητα
εφαρμογής εντατικής ή πυκνής φύτευσης
 Κριτήρια επιλογής ποικιλίας
 Προσαρμογή στο περιβάλλον (έδαφος,
κλιματικές συνθήκες) για την επίτευξη των
μέγιστων αποδόσεων (ποιοτικά - ποσοτικά)
Οι εισαγόμενες και οι νέες ποικιλίες για μια
περιοχή πρέπει να δοκιμάζονται πριν την
ευρεία διάδοσή τους

 Αντοχή στην αλατότητα

Η ελιά αντέχει μέχρι 0,3% στα άλατα νερού
αλλά καλύτερα να χρησιμοποιούνται νερά με
περιεκτικότητα σε άλατα κάτω του 2 g/L
 Κριτήρια επιλογής ποικιλίας
 Έδαφος (Γονιμότητα, μηχανική σύσταση, οξύτητα)
 Ποικιλίες με ειδικές απαιτήσεις σε γόνιμο έδαφος:
Κονσερβολιά, Θρουμπολιά, Βασιλικάδα,
Βαλανολιά
 Καλαμών απαιτητική σε έδαφος μέσης σύστασης
με άριστο pH = 7
 Σχετική υγρασία (Σ.Υ.) στην ατμόσφαιρα π.χ.
 Καλαμών αποδίδει καλύτερα σε περιοχές με αρκετά
υψηλή Σ.Υ. ενώ έχει προβλήματα σε ξηρό περιβάλλον
 Κουτσουρελιά έχει προβλήματα σε περιβάλλον
υψηλής σχετικής υγρασίας
 Κριτήρια επιλογής ποικιλίας
 Αντοχή στις χαμηλές θερμοκρασίες
 Απαιτήσεις σε ψύχος για τη διαφοροποίηση
οφθαλμών και ανθέων Ποικιλίες απαιτητικές σε
ψύχος: Αμφίσσης, Χονδρολιά Χαλκιδικής,
Θρουμπολιά, Sevillano
 Αντοχή σε θερμούς - ξηρούς ανέμους και τη
ξηρασία
 Ποικιλίες ανθεκτικές στη ξηρασία:
Κορωνέïκη, Κοθρέïκη, Αμυγδαλολιά,
Γαïδουρελιά
 Κριτήρια επιλογής ποικιλίας
 Αντοχή σε ασθένειες και εχθρούς
 Δάκος, Βακτηρίωση (Κορωνέïκη ευαίσθητη)
 Βερτισίλλιο (Αμφίσσης ευαίσθητη, Καλαμών
ανθεκτική)
 Κυκλοκόνιο (Κουτσουρελιά ευαίσθητη)

 Το αυτόστειρο ή το αυτογόνιμο των ποικιλιών

 Οι περισσότερες Ελληνικές ποικιλίες είναι
αυτογόνιμες: Θρουμπολιά αυτόστειρη, Κορωνέϊκη
αυτογόνιμη
 Οι ποικιλίες Καλαμών, Αμφίσσης, Λιανολιά
Κερκύρας, Μεγαρείτικη είναι μερικώς αυτόστειρες
Κριτήρια επιλογής ποικιλίας
 Στρατηγική για την επιλογή των
ποικιλιών
1. Έλεγχος της αγοράς (εμπορικότητα)
2. Σκοπός της καλλιέργειας (για λάδι ή για επιτραπέζια)
3. Συμπεριφορά της ποικιλίας στο δεδομένο περιβάλλον
(Μελέτη του εδάφους και των κλιματικών συνθηκών)
4. Παραγωγικότητα και ποιότητα των ποικιλιών
5. Πυκνότητα φύτευσης - εκμηχάνιση της καλλιέργειας
6. Συνδυασμός ποικιλιών για καλή επικονίαση και
καρποφορία
7. Πιθανές επιπτώσεις στο περιβάλλον (βιολογική,
ολοκληρωμένη παραγωγή)
 Πρόσθετα κριτήρια επιλογής
επιτραπέζιων ποικιλιών ελιάς
 Η σχέση σάρκας / πυρήνα
 Το μέγεθος του καρπού
 Η περιεκτικότητα σε σάκχαρα (4-6% είναι
ικανοποιητική)
 Η κονσερβολιά έχει μικρό ποσοστό (2-4%)
 Μειωμένη ελαιοπεριεκτικότητα (μικρότερη από 20%)
 Η συνεκτικότητα της σάρκας (εξαρτάται από την
περιεκτικότητα του καρπού σε πηκτίνες και κυτταρίνες)
 Λεπτή επιδερμίδα και ανθεκτική στις μεταχειρίσεις του
καρπού
 Εύκολος αποχωρισμός της σάρκας από τον πυρήνα
 Η ποιότητα της σάρκας γενικά (οσμή, γεύση)
 Διάκριση ποικιλιών
 Δυσκολίες για την αναγνώριση ποικιλιών
 Τα μορφολογικά χαρακτηριστικά τους
επηρεάζονται από τους κλιματικούς και
εδαφολογικούς παράγοντες καθώς και από την
καλλιέργεια
 Η επίδραση του υποκειμένου (στους ελληνικούς
ελαιώνες είναι συνήθως σπορόφυτα αγριελιάς)
 Η εμφάνιση πολλών κλώνων της ίδιας ποικιλίας
 Οι διάφορες ονομασίες κατά περιοχές
δημιουργούν συγχύσεις
 Κατηγορίες – διάκριση
ποικιλιών ελιάς
 Μορφολογικά χαρακτηριστικά που χρησιμοποιούνται για
τη διάκριση των ποικιλιών:
 H γενική εμφάνιση του δένδρου (μέγεθος, το
ορθόκλαδο ή πλαγιόκλαδο κ.λ.π.)
 Τα φύλλα (εμφάνιση, χρώμα, σχήμα, διαστάσεις)
 Τους καρπούς (σχήμα, βάρος, διαστάσεις,
περιεκτικότητα σε λάδι κ.λ.π.)
 Τους πυρήνες (διαστάσεις, σχήμα, βάρος, αριθμός
γλυφών)
 Τη σχέση σάρκας / πυρήνα – μέση παραγωγή
 Χρόνος ωρίμανσης και παραγωγικότητα
 Κατηγορίες – διάκριση
ποικιλιών ελιάς
 Οι μορφολογικοί χαρακτήρες δεν είναι σταθεροί και
μπορεί να παραλλάσουν ανάλογα με τις
περιβαλλοντικές συνθήκες και την ηλικία του δένδρου
 Βιοχημική μέθοδος (ποσοτικές και ποιοτικές αλλαγές
στα ισοένζυμα)
Η μέθοδος επιτρέπει τον καθορισμό της γενετικής σύνθεσης
των δένδρων ανεξάρτητα από τις περιβαλλοντικές
επιδράσεις (αφού τα ένζυμα αποτελούν άμεσα προϊόντα
της δράσης των γόνων)

 Μέθοδοι που στηρίζονται στο ίδιο το γενετικό υλικό

(DNA)
 Γεωγραφική κατανομή των
κυριότερων ποικιλιών στην Ελλάδα
 Γεωγραφική κατανομή των
κυριότερων ποικιλιών στην Ελλάδα
 Κατηγορίες – διάκριση
ποικιλιών ελιάς
 Κατηγορίες ποικιλιών με κριτήριο το
βάρος του καρπού:
 Μικρόκαρπες: 1,2 – 2,6 g
 Μεσόκαρπες: 2,7 – 4,2 g
 Αδρόκαρπες: 4,3 – 10,5 g
Περιγραφή κυριότερων
ελληνικών ποικιλιών
 Μικρόκαρπες ποικιλίες ελιάς

 Κορωνέϊκη

 Κουτσουρελιά

 Μαστοειδής

 Μαυρολιά Μεσσηνίας
 Κορωνέϊκη
 Συνώνυμα: Βάτσικη, Κρητικιά, Κορωνιά, Κορώνι,
Λαδολιά, Ψιλολιά, Νανάκι
 Ελαιοποιήσιμη (ελαιοπεριεκτικότητα 20-25%)
 Εξαιρετική ποιότητα λαδιού
 Πολύ παραγωγική
 Κατάλληλη για ξηροθερμικό κλίμα
 Ανθεκτική στο κυκλοκόνιο
 Ευαίσθητη στο ψύχος και καρκίνο
 Μέτρια κατάλληλη για υπέρπυκνη γραμμική
φύτευση
 Συγκομιδή μέσα Δεκεμβρίου-τέλη Φεβρουαρίου
Κορωνέϊκη
Κορωνέϊκη
 Κουτσουρελιά

 Συνώνυμα:
Λαδολιά, Πατρινιά,
Πατρινή, Ξυλολιά,
Μεσολογγίτικη κ.α.
 Κουτσουρελιά
 Η πιο μικρόφυλλη ελληνική ποικιλία
 Ελαιοποιήσιμη (ελαιοπεριεκτικότητα 20-25%)
 Μέτρια-καλή ποιότητα λαδιού
 Μέτρια παραγωγική
 Απαιτητική σε εδαφική υγρασία
 Μέτρια ανθεκτική στο δάκο και καρκίνο
 Ευαίσθητη στο κυκλοκόνιο

 Συγκομιδή μέσα Νοεμβρίου-μέσα Ιανουαρίου

 Μαστοειδής
 Συνώνυμα: Αθηνολιά, Τσουνάτη,
Ασπρολιά, Ματσολιά κ.α.
 Ελαιοποιήσιμη
(ελαιοπεριεκτικότητα 20-30%)
 Στην Κρήτη για παραγωγή
βρώσιμων πράσινων σπαστών ελιών
 Εξαιρετική ποιότητα λαδιού
 Μέτρια παραγωγική
 Ανθεκτική στο ψύχος και στη
ξηρασία
 Ευαίσθητη στο δάκο και στο
 Μαυρολιά Μεσσηνίας
 Συνώνυμα: Μεθωνιά
 Ελαιοποιήσιμη (ελαιοπεριεκτικότητα 18 –
22%)
 Καλή ποιότητα λαδιού
 Παραγωγική
 Ευαίσθητη στην έλλειψη εδαφικής υγρασίας
και στην ξηρασία
 Μέτρια ανθεκτική στο ψύχος
 Ανθεκτική στο καρκίνο
 Άνοση στο κυκλοκόνιο
 Μαυρολιά Μεσσηνίας

 Καρπός λίγο μεγαλύτερος

από τη Κορωνέϊκη
 Συγκομιδή τέλη
Οκτωβρίου-τέλη
Νοεμβρίου
 Υπερώριμοι καρποί
παραγωγή
υποβαθμισμένης
ποιότητας λάδι
 Μεσόκαρπες ποικιλίες ελιάς

 Αγουρομανακολιά
 Αδραμυττινή
 Γαλατσάνικη
 Θρουμπολιά
 Μεγαρείτικη
 Κοθρέϊκη
 Αγουρομανακολιά
 Συνώνυμα: Αγουρομανάκι, Μανάκι
κ.α.
 Ελαιοποιήσιμη
(ελαιοπεριεκτικότητα 22-30%)
 Εξαιρετική ποιότητα λαδιού
 Μέτρια παραγωγική
 Ανθεκτική στο ψύχος
 Μέτρια ανθεκτική στον καρκίνο
 Ευαίσθητη στο κυκλοκόνιο και στο
δάκο
 Κατάλληλη για μεγάλα υψόμετρα
 Αδραμυττινή
 Συνώνυμα: Μυτιλινιά,
Φραγκολιά
 Ελαιοποιήσιμη
(ελαιοπεριεκτικότητα 20-25%)
 Πολύ καλή ποιότητα λαδιού
 Μέτρια παραγωγική
 Μέτρια ανθεκτική στο ψύχος και
στον καρκίνο
 Ευαίσθητη στο κυκλοκόνιο

 Συγκομιδή τέλη Νοεμβρίου-

 Γαλατσάνικη
 Συνώνυμα: Αγιορείτικη,
Μαυρολιά κ.α.
 Ελαιοποιήσιμη
(ελαιοπεριεκτικότητα 20%)
 Καλής ποιότητας λάδι και
λιγότερο για πράσινες βρώσιμες
ελιές
 Παραγωγική ποικιλία
 Πολύ ανθεκτική στο ψύχος
 Μέτρια ανθεκτική στο
κυκλοκόνιο
 Θρουμπολιά

 Συνώνυμα: Ασκούδα,
Χαμάδα, Χονδρολιά κ.α.
 Διπλής χρήσης:
επιτραπέζιες ‘Θρούμπες’
και ελαιοποιήσιμη
(ελαιοπεριεκτικότητα 20-
28%)
 Καλή ποιότητα λαδιού
 Μέτρια παραγωγική
 Θρουμπολιά
 Ωρίμανση, αφυδάτωση και εκπίκριση καρπού
πάνω στο δένδρο
 Απαιτητική σε γόνιμα εδάφη, αυξημένες
απαιτήσεις σε ψύχος και σε εδαφική υγρασία
 Ευαίσθητη στο ψύχος και στο δάκο
 Πολύ ευαίσθητη στο κυκλοκόνιο

 Συγκομιδή Νοέμβριος-Δεκέμβριος
 Μεγαρείτικη
 Συνώνυμα: Λαδολιά, Περαχωρίτικη,
Βοβωδίτικη
 Διπλής χρήσης: επιτραπέζιες
‘πράσινες τσακιστές’ και ‘μαύρες
πατητές’ και ελαιοποιήσιμη
(ελαιοπεριεκτικότητα 12-25%)
 Καλή ποιότητα λαδιού
 Πολύ παραγωγική
 Ανθεκτική στο ψύχος
 Μέτρια ανθεκτική στο κυκλοκόνιο,
τη βερτισιλλίωση και τον καρκίνο
 Κοθρέϊκη

 Συνώνυμα: Μανάκι,
Γλυκομάνακο, Κορινθιακή,
Κορωνέϊκη χονδρή κ.α.
 Διπλής χρήσης: επιτραπέζιες
ελιές τύπου ‘Θρούμπας’ πολύ
εύγεστες και ελαιοποιήσιμη
(ελαιοπεριεκτικότητα 18-
25%)
 Καλή ποιότητα λαδιού
 Κοθρέϊκη

 Μέτρια παραγωγική
 Κατάλληλη για καλλιέργεια σε υψόμετρο
(μέχρι 800 m)
 Aνθεκτική στο ψύχος
 Ευαίσθητη στον καρκίνο και τα υφάλμυρα
νερά
 Πολύ ευαίσθητη στο κυκλοκόνιο και το
δάκο

 Συγκομιδή μέσα Οκτωβρίου-αρχές

Αδρόκαρπες ποικιλίες ελιάς
 Γαϊδουρολιά
 Καλαμών
 Καρυδολιά
 Κονσερβολιά
 Γαϊδουρολιά
 Συνώνυμα: Αδρόκαρπος, Ισπανική
κ.α.
 Διπλής χρήσης: επιτραπέζιες
πράσινες νόστιμες ελιές μέτριας
ποιότητας και ελαιοποιήσιμη
(ελαιοπεριεκτικότητα 17-19%)
 Καρπός 7-20 g
 Πολύ καλή ποιότητα λαδιού
 Παραγωγική - πιο παραγωγική
από ‘Καλαμών’
 Aνθεκτική στο ξεροθερμικό κλίμα
 Καλαμών
 Συνώνυμα: Αετονύχι,
Καλαματιανή, Κορακολιά,
Χονδρολιά
 Επιτραπέζιες μαύρες ελιές
άριστης ποιότητας
(ελαιοπεριεκτικότητα έως
16%)
 Παραγωγική
 Καλαμών
 Καρπός 3-8 g
 Μεγαλύτερο μέγεθος φύλλων από κάθε
άλλη ελληνική ποικιλία
 Απαιτητική σε βροχοπτώσεις, ατμοσφαιρική
υγρασία, εδαφοκλιματικές συνθήκες
 Μέτρια ανθεκτική στο δάκο, στο βερτισίλλιο,
τον καρκίνο και στο ψύχος
 Ανθεκτική στο κυκλοκόνιο και στα υφάλμυρα
νερά
 Συγκομιδή Νοέμβριος
 Καρυδολιά Χαλκιδικής
 Συνώνυμα: Καρυδολιά,
Χονδρολιά Χαλκιδικής
 Επιτραπέζιες πράσινες ή
μαύρες ελιές πολύ καλής
ποιότητας και
εναλλακτικά για
παραγωγή λαδιού καλής
ποιότητας
(ελαιοπεριεκτικότητα 17-
22%)
οεμβρίου
 Καρυδολιά Χαλκιδικής
 Καρπός 5-14 g
 Αρκετά παραγωγική
 Απαιτήσεις σε χαμηλές θερμοκρασίες για να
ανθίσει, αυτόστειρη
 Μέτρια ανθεκτική στο ψύχος
 Ευαίσθητη στο δάκο, στο κυκλοκόνιο, στο
καρκίνο και πολύ ευαίσθητη στο βερτισίλλιο

 Συγκομιδή τέλη Οκτωβρίου-τέλη

ΝοεμβρίουΝοεμβρίου
 Κονσερβολιά
 Συνώνυμα: Αμφίσσης, Βόλου,
Πατρινή, Άρτας, Αγρινίου κ.α.
 Επιτραπέζιες πράσινες εκλεκτής
ποιότητας και μαύρες ελιές πολύ
καλής ποιότητας
(ελαιοπεριεκτικότητα 14-18%)
 Καρπός 4-10 g
 Παραγωγική
 Μέτρια ανθεκτική στο ψύχος,
τον καρκίνο και το κυκλοκόνιο
 Πάρα πολύ ευαίσθητη στο
 Ισπανικές ποικιλίες
 Ελαιοποιήσιμες
 Arbequina
 Hojiblanca
 Picual

 Επιτραπέζιες
 Gordal-Sevilliano
 Manzanillo
Ισπανικές ποικιλίες (Arbequina)
 Ιταλικές ποικιλίες
 Ελαιοποιήσιμες
 Coratina
 Frantoio
 Leccino

 Επιτραπέζιες
 Belle d’Espagne
 Santa Caterina
 Ευχαριστώ πολύ
για την προσοχή σας