Khoa Lý luận chính trị

CHỦ NGHĨA XÃ HỘI KHOA HỌC

Lê Thị Hoài Nghĩa

1
 ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ
Quá trình học có 4 phần đánh giá kết quả:
- Phát biểu: 10% điểm quá trình (40 lần phát biểu quy ra 10đ
phát biểu)
- Chuyên cần: 10% điểm quá trình (Vắng 1 buổi trừ 1đ, vắng
từ buổi 3 0Đ CC, vắng có phép không trừ)
- Thuyết trình/ Thảo luận tại lớp……….40% điểm quá trình.
(Vắng học dù có phép vẫn 0 điểm thảo luận, tối đa 10đ)
- Kiểm tra giữa kỳ …..40% điểm quá trình (Báo trước, đề
mở)
 KẾT CẤU GIÁO TRÌNH CNXHKH
(HỆ KHÔNG CHUYÊN – 7 CHƯƠNG)
1. Nhập môn CNXHKH
2. Sứ mệnh lịch sử của GCCN
3. CNXH và Thời kỳ quá độ lên CNXH
4. Dân chủ XHCN và nhà nước XHCN
5. Cơ cấu xã hội – GC và liên minh GC, TL trong
TKQĐ lên CNXH
6. Vấn đề dân tộc và tôn giáo trong TKQĐ lên
CNXH
7. Vấn đề gia đình trong TKQĐ lên CNXH
3
 Chương 1
NHẬP MÔN CHỦ NGHĨA XÃ HỘI KHOA HỌC

NỘI DUNG CHÍNH

1. SỰ RA ĐỜI CỦA CNXH KHOA HỌC

2. CÁC GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN CỦA CNXHKH

3. ĐỐI TƯỢNG, PHƯƠNG PHÁP VÀ Ý NGHĨA CỦA

VIỆC NGHIÊN CỨU CNXHKH
1. SỰ RA ĐỜI CỦA CNXH KHOA HỌC
1.1. Hoàn cảnh lịch sử ra đời của CNXHKH
- Điều kiện kinh tế - xã hội
- Tiền đề khoa học tự nhiên và tư tưởng, lý luận
1.2. Vai trò của C.Mác và Ph.Ăngghen
- Sự chuyển biến lập trường triết học và lập trường
chính trị
- Ba phát kiến vĩ đại của C.Mác và Ph.Ăngghen
- Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản đánh dấu sự ra đời
của chủ nghĩa xã hội khoa học
5
 CNXHKH là gì?
• Theo nghĩa rộng • Theo nghĩa hẹp
CNXHKH là chủ nghĩa CNXHKH là một trong
Mác-Lênin. ba bộ phận hợp
thành chủ nghĩa
Mác-Lênin.
 CN Mác-Lênin & ba bộ phận cấu thành
Chủ nghĩa Mác-Lênin là:
a)hệ thống quan điểm và học thuyết khoa học do
C.Mác, Ph.Ăngghen xây dựng, V.I.Lênin bảo vệ và
phát triển;
b)được hình thành và phát triển trên cơ sở tổng kết
thực tiễn và kế thừa những giá trị tư tưởng của
nhân loại;
c)thế giới quan, phương pháp luận chung nhất của
nhận thức khoa học và thực tiễn cách mạng;
d)khoa học về sự nghiệp giải phóng giai cấp vô sản,
giải phóng nhân dân lao động khỏi chế độ áp bức,
bóc lột và tiến tới giải phóng con người.
Những nhà sáng lập và phát
triển chủ nghĩa Mác - Lênin
 Chñ nghÜa M¸c –lªnin

TriÕt häc KTCT häc CNXH

M¸c - Lªnin M¸c - Lªnin khoa häc

N/c những N/c quy luật N/c những

quy luật kinh tế trong quy luật CT
chung nhất quá trình – XH của
của TN, XH, SXVC của HT KT-XH
TD của 5 HT KT-XH CSCN
HTKT-XH TBCN và quá
độ lên CNXH
9
1.1. NHỮNG ĐIỀU KIỆN CHO SỰ RA ĐỜI
CỦA CHỦ NGHĨA XÃ HỘI KHOA HỌC

1.1.1. Điều kiện kinh tế - xã hội

1.1.2. Tiền đề khoa học tự nhiên và tư tưởng - lý luận

10
1.1.1. Điều kiện kinh tế - xã hội
Cuộc CM công nghiệp (thế kỷ 18) làm cho
PTSX TBCN cùng GCVS ra đời & phát triển
mạnh mẽ;
Mâu thuẫn giữa GCVS và GCTS kéo theo
các cuộc khủng hoảng và sự nổi dậy đấu
tranh của GCVS;
Thực tiễn đấu tranh CM của GCVS đòi hỏi
phải có lý luận khoa học hướng dẫn.
CN Mác ra đời ở Phương Tây vào
những năm 40 tk.19.
 1.1.2.Tiền đề khoa học tự nhiên và tư tưởng
- lý luận
3 thành tựu của KHTN ảnh hưởng đến sự
hình thành và phát triển của CN Mác là:
 Định luật bảo toàn và chuyển hóa năng
lượng;
 Thuyết tiến hóa Đácuyn;
 Thuyết tế bào;
 Định luật bảo toàn và chuyển hóa năng lượng

Mikhail Vasilyevich
Lomonosov Julius
(1711 – 1765) Robert
Mayer
(1814-
1878)

Thuyết tiến hóa

Charles Robert Darwin 1809-1882)

Thuyết tế bào

Matthias Jakob Schleiden Theodor Schwann

(1804 - 1881) (1810-1882)
 Là những trào lưu tư tưởng, lý luận, học
thuyết phản ánh:
Những nhu cầu, nguyện vọng của các giai

Tư tưởng xã hội chủ cấp, tầng lớp lao động bị áp bức.

nghĩa Con đường, cách thức và phương pháp đấu
tranh nhằm giải phóng con người, giải phóng
xã hội khỏi tư hữu, áp bức, bóc lột, xây dựng
một xã hội mới tiến bộ, công bằng, bình đẳng.
 Tư tưởng xã hội chủ nghĩa

CNXH CNXH không tưởng trước Mác là

Những hạn chế của chủ nghĩa xã
KHOA một trong những tiền đề lý luận của
Thế
hội không tưởng: kỷ XIX:
HỌC CNXH khoa Cơlôđơ học Hăngri
sau này,Đơ bởi nó Xanhcó
ChưaThế Thế
phát kỷ
kỷhiện XVIII:
XIX: ra được quy luật vận
Ximông (1769-1825)
Tư
Thế tưởng
trịkỷPhuriê
XIX:yếu: XHCN thể hiện
1848 nhữngSáclơ
động của
giá
Thế
Phê
xãkỷhội
thành
Rôbớt
Phê
(nửa
chủ
phán
các
Ôoen
XVI
phán
vời,
loài
bài
–
(1772-1837)
CMTS
người,
viết
(1771-1858)
Thế
văn
chưa kỷ
minh
vì
Pháp 1789
mang nhất
XVII:
lợi
tínhlàlýcủa
tư
ích bảncủa
Giá trị 
Thểphê
luận,
Xây hiệnphán
với các
dựng
qua tác
lại các giả:
mô câu G.
hình Mêliê
có thực
chuyện
CNTB; (chưa
F.
đa
nghiệm
số…) đem
Môrenly CSCN
sự
G.
giàu
Mabơly
trên thực
cho
G. tế
kể,
toàn các
XH), áng văn vănminhchương
tư bản viễnsẽ
CNXH Tư tưởng XHCN Cận đại Chưađược
 Phê
Giá trịBabeuf…
phác
theo
phát
tưởng.
hội lộn
phán
tinh thảo
hiện
thay thần:
thế
ngược”:
XH
mô Pháp
hình
“làm theo
ra bằng
được
là
xã
lựcnăng
XH
“Xã
hội
lượng
mới:
KHÔNG và biệnThể
Nội
(Đầu thế kỷ XVI – đầu XIX) mới có“XHlực,
tính
Tác-Kẻđảm
pháp
dung:
hưởng
chất
phẩm bảo”,
không
xóa
theo
XHCN
tiêu nhu
biểu
“XH
có
bỏ
hàicầu”.
năng
xã
hòa”.
hội
lực có
cũ,
-- Thuyết
NghèoXâyhiện
“Utopi”
quyền dựng
đói“bình
bằng
(T.Morơ
đi sinh đẳng
các
Luật laocâu
điềura–khiển độngchuyện
Anh) những
chính từ sựxây
nhân
TƯỞNG Giá trị
tự
kể,
thừa thức
đạo nhiên”
truyền
“Thành
người trong
thãi tỉnh
có công
phố quần
thuyết
năng mặtxưởng
lực chúng
trời”tôn giáo nhân
Tư tưởng XHCN dựng xã Thể
-hội
Xây
không mới;
hiện
dựng
thành bằngxã
văn các
hội:
phản phong
ánh tràotư
ước
TRƯỚC thời kỳ Trung đại -
dân đấuđấu
mơ+
-
hữu
Chủ
(T.Campanenla
Văn Kẻ minh
tranh
Dựa
về
trương
không
tranh
quá
sinh
chống
trên của
xóa
có
khứ,
–
ra
sở
Ý)
đứcbỏ
chính
áp
quần
vềhữu
chế
hạnh
bức từ
chúng
“thời
độ
“cộng
sự
có
bất
đại
Nó khó dãtrách hoặc
man nhiệmkhông áp dụng
đi dạy đức hạnh được
MÁC nhân
đồng
hoàng
công, xây
Trình
cho dựng
dân
về
kim”
độ XH
nhân
lao đất
ruộng
của
dânmới
giải
động
XH
phóng và
cộng
tốtphụ
đòi
các
đẹpnữ là
lại
tài
sản
vào thực quyền tiễn, dândo chủ,
vậy chống
nó áp bức,
được gọi
Tư tưởng XHCN sản
nguyên
thước
-Ngườikhác”,
đothủytrình
nghèo trước
độ đó.rộng
giải
phải phóng lượngxã là
thời kỳ Cổ đại bất công,theo
+ Làm chống giainăng,
khả cấp thống
phân
hội.
với
CNXH không kẻ giàu
tưởng.
trị (Spartacus…)
phối theo nhu cầu;
(Nhà nước phân phối sao cho
• Thế kỷ XVI: Tômat Morơ (1478 – 1535)

- Ngày làm việc 6h

- Không ai sống ở nông thôn
- Trẻ em đi học miễn phí
- Không có chiến tranh
- Hôn nhân một vợ, một chồng
- Xóa bỏ tư hữu, thiết lập sở hữu chung
- Luận điểm:“Cừu ăn thịt người”
16
 So sánh
Trước Mác Mác

Chưa phát hiện Lực lượng Lực lượng xóa bỏ XH cũ

xóa bỏ XH cũ là……..

Chưa phát hiện ra Biện Biện pháp (Con đường)

pháp (Con đường) xóa bỏ xóa bỏ XH cũ là………………
XH cũ
 So sánh quan điểm trước Mác và quan điểm Mác
TRƯỚC MÁC MÁC

Tư tưởng về bình đẳng Tư tưởng về….

Tư tưởng về sở hữu công cộng Tư tưởng về sở hữu công cộng

về ruộng đất và các tài sản khác về…………………..

Nguyên tắc phân phối trong xã Nguyên tắc phân phối trong xã
hội mới: hội mới (CNXH): “Làm theo
“Làm theo năng lực, hưởng ……….., hưởng theo …………….”
theo nhu cầu”
 Tư tưởng xã hội chủ nghĩa

Thời kỳ hiện nay

CNXH
KHOA
1917 – Cách mạng tháng Mười Nga – Lênin
HỌC
1848: Tác phẩm “Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản”
C.Mác-Ăngghen

CNXH
KHÔNG Tư tưởng XHCN Cận đại (Đầu thế kỷ XVI – đầu XIX)
TƯỞNG
Tư tưởng XHCN thời kỳ Trung đại
TRƯỚC
MÁC
Tư tưởng XHCN thời kỳ Cổ đại
 Triết học cổ điển Đức

Georg Wilhelm Ludwig Andreas

Friedrich Hegel Feuerbach
(1770-1831) (1804-1872)

Tiền đề
Kinh tế chính trị cổ điển Anh
Lý luận
David
Adam Smith Ricacrdo
(1723-1790) (1770-1823)

Chủ nghĩa xã hội không tưởng Pháp

Henri De Charles Robert

Saint Simon Fourier Owen
(1760-1825) (1772-1837) (1771-1858)
1.2. ĐIỀU KIỆN CHỦ QUAN ĐỂ CNXHKH RA ĐỜI
(VAI TRÒ CỦA MÁC VÀ ĂNGGHEN)

21
a) Sự chuyển biến lập trường triết học và lập trường
chính trị của hai ông
Từ năm 1843 – 1844 hai ông hoạt động chung
 Từ lập trường triết học duy tâm chuyển sang duy vật

 Từ lập trường cách mạng dân chủ chuyển sang lập

trường CSCN

22
b) Ba phát hiện vĩ đại
 Sự uyên bác về trí tuệ
 Sự gắn bó chặt chẽ với phong trào công nhân
 Sự gắn kết lý luận với thực tiễn
Ba phát hiện vĩ đại:
(1)Học thuyết duy vật lịch sử
(2)Học thuyết giá trị thặng dư
(3)Học thuyết sứ mệnh lịch sử của GCCN

23
 Ba phát hiện vĩ đại…

1.Học thuyết duy vật lịch sử: cốt lõi nhất là học thuyết
hình thái KT – XH (vì sao các hình thái KT-XH lại thay
thế nhau?)
2. Học thuyết giá trị thặng dư (Bí quyết của phương thức
sản xuất TBCN là gì?) (i)
3.Học thuyết sứ mệnh lịch sử thế giới của GCCN (họ là
ai và họ làm gì về mặt lịch sử?)

24
 Tác phẩm: Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản (tháng
2/1848) là Cương lĩnh chính trị đầu tiên của phong trào
công nhân và của các đảng Cộng sản, trong đó những
nguyên lý của CNXHKH đã được trình bày:
 Sự ra đời tất yếu của CNXH và sự tất yếu bị phủ định của
CNTB
 Sứ mệnh lịch sử của GCCN và vai trò của ĐCS trong cách
mạng XHCN
 V/đề chuyên chính vô sản, dân chủ vô sản trong CM
XHCN
 V/đề liên minh giai cấp (C - N) trong cách mạng XHCN
 V/đ dân tộc, con người… trong cách mạng XHCN
26
27
- Theo Mác – Ăngghen: Thời kỳ quá độ
Hình thái KT-XH Hình thái KT-XH CSCN
TBCN
Giai đoạn thấp Giai đoạn cao
(CNCS)
t
Giai đoạn thấp = Thời kỳ quá độ lên
CNCS
 2.2. V.I.Lênin bảo vệ, vận dụng và phát triển
sáng tạo CNXHKH
• Công lao lớn nhất của Lênin:
Làm cho lý luận CNXHKH trở
thành hiện thực (i)
• 2.2.1. Thời kỳ trưước CM tháng
Mười Nga:
• Đấu tranh chống lại các trào lưu
phi mác – xít(i)
• Lý luận về CM dân chủ tư sản
kiểu mới (i)
• Về Đảng kiểu mới của GCCN (i)
• Diễn biến của CMXHCN (i) 29
 2.2. V.I.Lênin bảo vệ, vận dụng và phát triển
sáng tạo CNXHKH

• 2.2.2. Thời kỳ sau CM

tháng Mười Nga: (i)
- Về chính trị: vấn đề dân chủ
và chuyên chính vô sản
- Về kinh tế: Thành phần KT…
- Về văn hóa, giáo dục…
- Biện pháp xây dựng CNXH

30
 2. 3.CNXH SAU KHI LÊNIN MẤT VÀ NGÀY NAY

• Liên xô: CN Mác – Lênin, tư tưởng Stalin

• Trung Quốc: CN Mác - Lênin , TT Mao Trạch Đông, LL
Đặng Tiểu Bình; Thuyết 3 đại diện của Giang Trạch Dân,
CNXH hài hòa của Hồ Cẩm Đào, 4 toàn diện (CNXH đặc
sắc TQ thời đại mới) của Tập Cận Bình…
• Việt Nam: CN Mác - Lênin, TT Hồ Chí Minh
• CHDCND Lào: CN Mác - Lênin, TT Cayxon Phômvihan
• Cu Ba: CN Mác - Lênin, TT Hoxemacti được kết tinh
trong tư tưởng và hành động của Phiđen
• CHDCND Triều Tiên: Chủ thuyết Kim Nhật Thành
• CNXH thế kỷ XXI: CN Mác – Lênin, TT Bôlivia và Kinh
thánh…
31
 3. Đối tượng, phương pháp và ý
nghĩa việc nghiên cứu CNXHKH
3.1. Đối tượng nghiên cứu:
Đối tượng của CNXHKH là những quy luật, tính quy
luật chính trị - xã hội của quá trình phát sinh, hình
thành và phát triển của hình thái kinh tế - xã hội
CSCN mà giai đoạn thấp là CNXH; những nguyên
tắc cơ bản, những điều kiện, những con đường và
hình thức, phương pháp đấu tranh cách mạng của
GCCN và nhân dân lao động nhằm hiện thực hóa
sự chuyển biến từ CNTB lên CNXH và CNCS.
 Phương pháp của chủ nghĩa xã hội khoa học:

Phương pháp luận chung của chủ nghĩa xã hội

khoa học
Chủ nghĩa duy vật biện chứng
Chủ nghĩa duy vật lịch sử
CNXH Các phương pháp đặc trưng của chủ nghĩa xã
hội khoa học
KHOA Phương pháp kết hợp lịch sử-lôgíc
HỌC Phương pháp khảo sát và phân tích về
mặt chính trị-xã hội dựa trên các điều kiện kinh
tế-xã hội cụ thể
Các phương pháp có tính liên ngành
Phương pháp tổng kết lý luận từ thực tiễn
 Ý nghĩa của việc nghiên cứu, học tập Chủ
nghĩa xã hội khoa học

Về mặt lý luận:
-Trang bị nhận thức, lý tưởng đúng đắn, khoa
CNXH học
- Bản lĩnh chính trị vững vàng.
KHOA
HỌC Về mặt thực tiễn:
- Sẵn sàng đối diện với những thử thách, khó
khăn trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội.
- Chủ động tham gia vào công cuộc xây dựng
chủ nghĩa xã hội
 KÕt luËn
+ CNXH muèn trë thµnh khoa häc ph¶i ®Æt trªn
m¶nh ®Êt hiÖn thùc (®iÒu kiÖn thùc tÕ).

+ CNXH tõ khi lµ mét khoa häc cÇn ph¶i ®­ưîc ®èi

xö như­mét khoa häc

+ CNXHKH kh«ng ph¶i lµ do ®Çu ãc nµo nÆn ra,

®em chôp lªn bÊt kú XH nµo, mà lµ mét phong trµo
hiÖn thùc cña ®«ng ®¶o QCNDLĐ nh»m XD mét XH
c«ng b»ng, b×nh ®¼ng vÒ KT, CT, XH... trªn thùc tÕ.

35