BÀI 20

VAI TRÒ
CỦA THỰC
VẬT
TRONG
ĐỜI SỐNG
VÀ TRONG
TỰ NHIÊN
I. Vai trò của
thực vật với Hãy cho biết thực vật có thể cung
đời sống con cấp cho chúng ta những gì trong
người đời sống hàng ngày?
LƯƠNG THỰC

ĐỒ GỖ
THỰC PHẨM

GIẤY QUẦN ÁO

 Quan sát tranh kết hợp kiến thức bản thân thảo luận nhóm hoàn thành bảng sau để
biết thực vật có thể cung cấp cho chúng ta những gì trong đời sống hàng ngày!

Cây Cây
Cây ăn Cây công Cây Cây làm Cây làm Cây cho
TT Tên cây lương thực
quả nghiệp lấy gỗ thuốc cảnh bóng mát
thực phẩm
1 Mít x x x
2 Sen x x x
3 Lúa
4 Thông
5 Nho
6 Dứa (thơm)
7 Tỏi
8 Hoa mai
9 Mướp
10 Bắp (ngô)

11 Xoài
12 Cà phê
 CÂY LƯƠNG THỰC

Cây sắn (khoai mì) Cây ngô

Cây lúa nước Cây lúa mì

XUẤT KHẨU GẠO
 CÂY THỰC PHẨM

Cây bí đỏ Cây cà rốt

Cây mồng tơi Cây bắp cải

 CÂY ĂN QUẢ

Cây xoài Cây ổi

Cây na Cây dâu tây

 CÂY CÔNG NGHIỆP

Cây cao su

Cây mía Cây cà phê

 CÂY LẤY GỖ

Cây thông Cây bạch đàn Cây mít

 CÂY LÀM THUỐC

CÂY NHÀU

Cây nhân sâm

Cây tỏi Cây tía tô

CÂY LÀM THUỐC
CÂY LÀM THUỐC

CÂY SEN
 CÂY LÀM CẢNH

Cây mai Cây đào

Cây phong lan Cây đỗ quyên

 CÂY LÀM CẢNH

Cây hướng dương

Cây Tulip
Cây hoa hồng
 CÂY LÀM GIA VỊ

Chanh

Ớt

CÂY ỚT

Sả Tỏi
Cây bóng mát và điều hòa không khí
 THẢO LUẬN NHÓM HOÀN THÀNH BẢNG SAU ĐỂ BiẾT THỰC VẬT
Đọc bảng
Em đã
hãyđiền
tìm em có
thêm nhận
vài ví xét
dụ gì về
khác ởvai
địa
CÓ THỂ CUNG CẤP CHO CHÚNG TA NHỮNG GÌ TRONG ĐỜI SỐNG
trò của
phương?thực
vật đối với NGÀY.
HẰNG con người?
Cây Cây Công
Cây ăn Cây công Cây Cây làm Cây làm
TT Tên cây lương thực dụng
quả nghiệp lấy gỗ thuốc cảnh
thực phẩm khác
1 Mít
x x
2 Sen x x x
3 Lúa x
4 Thông x x
5 Nho x x
6 Dứa (thơm) x
7 Tỏi x x
8 Hoa mai x
9 Mướp x
10 Bắp (ngô) x
11 Xoài x x
12 Cà phê x
Thực vật có công dụng nhiều mặt và
có ý nghĩa kinh tế rất lớn:
- Cho gỗ dùng trong xây dựng và Có khi với cùng một cây
công nghiệp. nhưng có nhiều công dụng
- Cung cấp lương thực, thực phẩm khác nhau tùy bộ phận sử
cho người.
-Làm thuốc, làm cảnh.
dụng
-Cho bóng mát và điều hòa không
khí
 Là nguồn tài nguyên thiên nhiên
quý giá, chúng ta cần phải bảo vệ và
phát triển nguồn tài nguyên đó để
làm giàu cho Tổ Quốc.

Cây sen:
dừa: cây
quả làm cảnh,
để ăn, quả
thân vàđể
lá
ăn,làm
để tâmnhà...
(nhị) sen làm thuốc.
Bên cạnh những cây có ích cũng còn một số ít cây có hại cho sức
khỏe con người. Qua thông tin các em hãy nêu tên các cây có hại
cho sức khỏe con người?
Cây thuốc lá là cây công
nghiệp: lá dùng để chế
thuốc hút, chất nicotin
dùng để chế thuốc trừ sâu.
*Nếu dùng thuốc lá
nhiều  ảnh hưởng đến hô
hấp  gây ung thư phổi.

Cây thuốc lá
Em có biết

Phổi (78%)
Bệnh ung thư phổi
 MỘT SỐ CÂY CÓ HẠI CHO SỨC KHỎE CON NGƯỜI

Cây và quả thuốc phiện (anh túc)

 Trong nhựa cây thuốc phiện có chứa moocphin và
heroin là những chất độc nguy hiểm  gây nghiện, nếu
lạm dụng có hại đến sức khỏe và gây ngạt thở tử vong.
 Cây cần sa
 Cây cần sa có tác hại giống như cây thuốc phiện.
 Mặt khác còn gây hậu quả xấu cho gia đình và xã hội.
 tự nhiên

Ma túy tổng hợp

Ma túy đá
 TEM GIẤY

BÓNG CƯỜI
Hiện nay nhà nước ta có chủ trương gì để hạn chế
tác hại của cây thuốc phiện, cây cần sa và cây
thuốc lá?
+ Tuyên truyền giáo dục nhân dân thấy rõ tác hại của thuốc lá,
thuốc phiện và cần sa.
+ Xóa bỏ các vùng trồng cây thuốc phiện, cấm trồng cần sa
trong gia đình, nơi công cộng.
+ Cấm hút thuốc lá nơi công cộng, cơ quan, xí nghiệp.
+ Giảm bớt nhà máy sản xuất thuốc lá hoặc chuyển sang chế
biến thuốc trừ sâu.
+ Tăng thuế đối với các nhà máy chế biến thuốc lá trong nước,
cấm nhập khẩu thuốc lá ngoại.
+ Tổ chức y tế thế giới (WHO) lấy ngày 31/5 hàng năm là ngày
chống hút thuốc lá vì sức khỏe con người và cộng đồng xã hội.
Cây lá ngón chứa chất độc Cây trúc đào chứa chất độc
gây chóng mặt, buồn nôn… Neriin,gây buồn nôn ói mửa,
sau đó bị mỏi cơ, thân nhiệt hôn mê.
hạ, tim đập yếu, khó thở
Cây vạn niên thanh chứa chất độc Cây cà gai chứa chất độc gây
có thể làm bỏng rát mắt mẩn đỏ, ngứa,chóng mặt...
II. Vai trò của thực vật trong tự nhiên

1. Điều hóa khí

hậu
 Các khí
Nitơ Oxi Cacbonic khác

Không khí 78% 21% 0,03% 0,97%

Cacbonic và các
O2 chất khí khác
Nitơ

Bảng thành phần

các chất khí trong không khí
Thảo luận nhóm

1. Hoạt động nào

làm tăng lượng khí
cacbônic và làm
giảm lượng khí Oxi
trong không khí?

2. Hoạt động nào

làm giảm lượng khí
cacbônic và làm tăng
lượng khí Oxi trong
không khí?
 Khí cacbônic (CO2)
và Oxi (O2) trong
CO2 O2
không khí
Hô hấp
O2 CO2
Quang hợp CO2
CO2
O2 O2
Đốt
cháy

Nhà
máy

Phân hủy Hình 46.1.

Hợp chất có khí cácboníc Sơ đồ trao đổi khí
 CO2
Khí cacbônic và Oxi
trong không khí
O2

O2 O2 Hô hấp O2

Quang hợp

CO2

CO2 Đốt
cháy
CO2
Nhà
máy

Phân hủy
Hình 46.1.
Hợp chất có cacbons Sơ đồ trao đổi khí
Mỗi năm 1 ha rừng đã thải vào không khí 16 - 30 tấn
Oxi. Oxi thoát ra được gió phát tán vào khoảng không
gian rộng lớn, duy trì sự sống ở mọi nơi.
Đất trống (A) Trong röøng rậm (B)

Khoâng coù
Coù thöïc
thöïc vaät
vaät

2/ NguyeânDo
nhaân
sự cónaøo
mặt khieán
của thực
khí
vật
haäu
giöõa hai
 Tại sao trong rừng râm mát còn ở
Tại sao ở bãi trống thì khô, gió mạnh còn trongbãi
trống thì nóng, nắng
rừng thì ẩm, gió yếu? gắt?
- Vì
Bãi trong
trống khô,rừng tán lávìrậm
gió mạnh  ánh
không sángvật,
có thực mặt
trời bị
đất khóđốtlọtnóng
xuống dưới, cây
và không che xanh
chắn quang hợp
được gió.
thải oxirừng
Trong và thoát lại.  râm, mát.
hơi nước
thì ngược
- Còn ở bãi trống không có đặc điểm này
Đất trống, đồi trọc (A) Trong röøng rậm (B)

Ít Nhieà
u

Löôïng möa giöõa hai nôi A vaø B khaùc nhau

- Thực vật giúp giảm cường độ chiếu sáng xuống
mặt đất.
- Thực vật giúp giảm nhiệt độ
- Thực vật giúp tăng độ ẩm
- Thực vật giúp giảm tốc độ gió.
=> Thực vật có vai trò điều hòa khí hậu.
2. Thực vật góp
phần làm giảm ô
nhiễm không khí
- Quan sát hình 20.3 Nhận xét không khí ở 2 nơi: có
thực vật và không có thực vật
- Giải thích tại sao phải trồng nhiều cây xanh
- Sự khác nhau giữa hai hình:
+ Hình 20.3a: khói bụi mù mịt, ít cây xanh, con người phải
đeo khẩu trang
+ Hình 20.3b: nhiều cây xanh, bầu trời trong, ít khói bụi,
không phải đeo khẩu trang.
=> Cây xanh giúp ngăn bụi, làm cho không khí trong lành
hơn.
- Nếu cây xanh bị chặt phá quá mức thì nồng độ khí oxygen sẽ
giảm đi, bầu không khí sẽ trở nên ô nhiễm
bởi khói bụi, nồng độ khí carbonic tăng, các sinh vật sẽ bị ảnh
hưởng, thiếu dưỡng khí, sức khỏe con người bị giảm sút.
Cây trúc mây có tác
dụng lọc khí
formaldehyde, amm
onia và các chất gây
ảnh hưởng không tốt
tới hệ hệ hô hấp của
con người.
Cây Lan ý
được dùng để
hấp thụ khí
formaldehyde,
benzene,
trichloroethyle
ne và cả
xylene,..
Trầu bà là loại cây
được khuyên trồng
trong nhà bởi nó có
tác dụng loại bỏ khí
formaldehyde,
cacbon monoxide và
benzene. Không chỉ
có vậy, loại cây này
còn giúp giảm thiếu
các loại khí độc từ
máy tính.
Cây lưỡi hổ là loài có
tác dụng thanh lọc
không khí, hấp thụ
chất gây ô nhiễm như
nitrogen oxide và
formaldehyde, giúp
cải thiện không gian
sống.
Cây phất dụ (hay còn gọi là tre
may mắn, tre phong thủy) là
một trong những top loại cây
có khả năng chống bụi, hút
khí độc mà bạn nên trồng.
Cây phất dụ có thể lọc các loại
khí xylene, fomaldehyde,
trichloroethylene, vốn có rất
nhiều trong các sản phẩm sơn
mài, sơn dầu và chống thấm.
Cây lô hội là loại cây có khả năng giải phóng oxy, thanh lọc
khí có hại cho cơ thể như cacbondioxit, benzen và
formaldehyde, andehyde formic, cacbonic, lưu huỳnh oxit.
Không chỉ vậy, cây lô hội còn có tác dụng hút bụi bẩn, tiêu
diệt các loài vi khuẩn trong không khí.
3. Thực vật góp phần chống xói
mòn đất và bảo vệ nguồn nước
Quan sát hình ảnh và hoàn thiện bảng sau
 Khu vực A Khu vực B
Đặc điểm
( có rừng) (không có rừng

Phân bố cây
xanh

Lượng chảy
của dòng nước

Khả năng giữ

đất

Khả năng giữ

nước
 Khu vực A Khu vực B
Đặc điểm
( có rừng) (không có rừng

Phân bố cây Có nhiều, Chỉ là các cây

xanh phân tầng bụi

Lượng chảy
0,6m3/s 21m3/s
của dòng nước

Khả năng giữ Không giữ được

Giữ được đất
đất đất

Khả năng giữ Giữ được Không giữ được

nước nước nước
 - Vì sao lượng chảy
dòng nước mưa ở hai Mưa
Mưa
khu vực A và B? lại
khác nhau?

+ Vì khu vực A có Lượng Rơi

Lượng
chảy chảy
rừng nên tán lá đã giữ 0,6m3/giây
xuống
21m3/giây

lại một phần rồi mới

rơi xuống mà không A B
xối trực tiếp xuống đất Hình: Lượng chảy của dòng
nước mưa ở 2 nơi khác nhau
A. Có rừng
B. Đồi trọc
 Mưa
Mưa
- Thực vật đặc biệt
là thực vật rừng nhờ
có hệ rễ và tán lá
nên có khả năng giữ
đất, chống xói mòn Lượng Rơi Lượng
chảy xuống chảy
0,6m3/giây 21m3/giây

A B
Hình: Lượng chảy của dòng
nước mưa ở 2 nơi khác nhau
A. Có rừng B. Đồi trọc
Đất đồi trọc bị xói mòn
Một số hình ảnh về hiện tượng xói mòn
Hµ Giang Qu¶ng B×nh

§¾c L¾c Thõa Thiªn Huế

Cho biết khi xảy ra mưa lớn, điều gì sẽ xảy ra ở
hình a, b. Cần làm gì để khắc phục điều đó?
Em có biết

Ở nước ta, mỗi Hồ Thác Bà hằng

năm 1 ha đất năm nhận khoảng
trống (không có 2,7 triệu tấn chất
rừng) bị trôi mất lắng đọng do
173 tấn đất mặt, rừng đầu nguồn
trong khi đó nếu bị phá làm xói
có rừng che phủ mòn trôi xuống.
thì mất 1 tấn đất.
- Em hãy trình - Nước mưa sau khi rơi
bày quá trình hình xuống rừng sẽ giữ lại
thành nước ngầm? một phần và thấm dần
xuống các lớp dưới tạo
thành dòng chảy ngầm-
Mưa > Thực vật góp phần
bảo vệ nguồn nước
ngầm.

Rơi
xuống
Lượng chảy
0,6m3/
A
giây
Thấm xuống đất
Sông suối…
Dòng chảy ngầm
Mưa Thấm xuống đất Dòng chảy ngầm
 So sánh hai nơi A và B,
nơi nào nguồn nước
ngầm nhiều hơn? Tại
sao?
Mưa
Mưa
+ Nơi A nguồn
nước ngầm nhiều
hơn vì nơi A có
rừng
Lượng chảy
Lượng chảy Rơi 21m3/giây
0,6m3/giây xuống

A B

Thấm xuống đất

Sông suối… Dòng chảy ngầm

 Thực vật có vai trò
Mưa
gì đối với nguồn
Mưa
nước ngầm?

+ Thực vật có vai

trò bảo vệ nguồn
Lượng chảy
Lượng chảy Rơi 21m3/giây
0,6m3/giây xuống

nước ngầm
A B

Thấm xuống đất

Sông suối… Dòng chảy ngầm

- Đất ở đồi trọc sẽ bị xói mòn khi có mưa xuống vì
không có thực vật, nước sẽ chảy tiếp xuống dưới đất với
một lực mạnh mà không có sự cản lại của các tán cây
đất dễ bị xói mòn rửa trôi.
- Thực vật có tác dụng hạn chế đất xói mòn và sạt lở vì:
+ Khi mưa xuống, nước mưa sẽ rơi xuống lá cây, tán
cây giúp lực chảy yếu đi, làm giảm hiện tượng xói mòn
của đất.
+ Rễ cây có khả năng giữ đất, thực vật còn có tác dụng
giảm lực cản của sóng khi đánh vào bờ làm hạn chế sự
sạt lở đất ven sông, ven biển.
- Nước mưa sau khi ngấm xuống đất là nguồn nước
quan trọng cung cấp sinh hoạt và nông nghiệp.
 4. Vai trò của
thực vật với đời
sống của ĐV
 Nơi ở của động vật

STT Tên động vật

Thân, cành
Lá cây Gốc cây
cây

Sâu cuốn lá
1
Chim sẻ
2
Khỉ
3
Kiến thợ dệt
4
Ong
5
STT Tên Tên Bộ phận của cây mà con vật
động cây sử dụng
vật Lá Rễ, Quả Hạt
củ

1 Thỏ Cà rốt
2 Ốc sên Rau xà
lách
3 Trâu Ngô
4 Khỉ Hạt dẻ
5 Gà Lúa
- Thực vật cung cấp oxygen và thức ăn cho động vật:
một số loài động vật ăn thực vật như thỏ, chim, hươu
cao cổ, khỉ, chuột,... sử dụng các cơ quan khác nhau
cho thực vật làm thức ăn.
- Thực vật cung cấp nơi ở và nơi sinh sản cho động
vật: một số loài động vật dụng thực vật làm nơi ở và
nơi sinh sản như khi, nhím, chim, sóc…
=> Nếu không có thực vật thì động vật sẽ thiếu oxygen
để hô hấp và động vật ăn thực vật không có thức ăn
dẫn đến các động vật sẽ không tồn tại được.
 Cân bằng khí
oxi và cacbonic
Cung cấp oxi, thức ăn,
nơi ở, nơi sinh sản cho
động vật

Điều hoà khí hậu

THỰC VẬT

Giảm ô nhiễm Góp phần bảo vệ

môi trường nguồn nước ngầm

Giữ đất, chống

Góp phần hạn chế
xói mòn
ngập lụt, hạn hán
III. Trồng và bảo vệ cây xanh

Thực trạng
thảm thực vật
của nước ta
hiện nay?
III. Trồng và bảo vệ cây xanh

Chúng ta cần
làm gì để môi
trường sống có
thêm nhiều
thực vật
• Mỗi người chúng ta cần có ý thức bảo vệ rừng,
trồng và bảo vệ cây xanh
• Chăm sóc các loài thực vật
• Tuyên truyền, ngăn chặn những Hành vi trái
phép trong chặt phá rừng đầu nguồn