Zaburzenia psychotyczne w

tym:
schizofrenia, zespoły
urojeniowe i inne zaburzenia
psychotyczne

MGR JUSTYNA ŚNIADACH

Psychoza (choroba):
Schizofrenie
Zaburzenie schizotypowe
Uporczywe zaburzenia urojeniowe (zespół paranoiczny)
Ostre i przemijające zaburzenia psychotyczne
Indukowane zaburzenie urojeniowe
Zaburzenia schizoafektywne
+
Organiczne zaburzenia psychotyczne
Zaburzenia psychotyczne spowodowane używaniem substancji
psychoaktywnych
 Różnicowanie
1. Zaburzenie nie jest uwarunkowane chorobą mózgu. (padaczka wyklucza
rozpoznanie)
 Infekcje o.u.n. (np. opryszczkowe zapalenie mózgu)
 Zaburzenia naczyniowe (np. toczeń układowy)
Rodzaj objawów – np. złożone omamy wzrokowe mogą wskazywać na podłoże
„organiczne”

2. Zaburzenie nie jest uwarunkowane zatruciem, uzależnieniem lub

odstawieniem alkoholu lub innej substancji psychoaktywnej.
– wywiad, badanie na obecność substancji w moczu
Schizofrenia

Zaburzenie schizotypowe

Zaburzenia urojeniowe (uporczywe)

Ostre i przemijające zaburzenia psychotyczne

Zaburzenia schizoafektywne
Różnicowanie
Stany spełniające wymagania objawowe schizofrenii,
lecz trwające krócej niż jeden miesiąc (leczone lub
nie) należy rozpoznawać najpierw jako ostre
zaburzenia psychotyczne podobne do schizofrenii.
Nie należy rozpoznawać schizofrenii, jeżeli obecne są
liczne objawy depresyjne lub maniakalne, chyba że
objawy schizofreniczne wyraźnie poprzedzają
zaburzenia afektywne.
Jeśli oba rodzaje objawów psychotyczne i afektywne,
rozwijają się razem i są niemal zrównoważone należy
rozpoznać zaburzenia schizoafektywne, nawet wtedy,
gdy same objawy psychotyczne uzasadniałyby
rozpoznanie schizofrenii.
 Schizofrenia choroba o nie znanej etiologii, która
manifestuje się objawami psychotycznymi. Cechująca się
podstawowymi i charakterystycznymi zaburzeniami
myślenia i spostrzegania oraz niedostosowanym i
spłyconym (bladym) afektem. Intymne myśli, uczucia i
działania są często odczuwane jako znane innym,
odsłonięte co czasem powiązane jest z rozwojem
wyjaśniających urojeń np. działania nadnaturalnych sił.
Typowe omamy, słuchowe mogą zawierać komentarze do
zachowań, myśli pacjenta. Często zmienione
spostrzeganie barw i dźwięków jako nadmiernie żywe.
Peryferyjne, nieistotne cechy pojęć wysuwają się na
pierwszy plan, nieadekwatnie do sytuacji. Myślenie staje
się puste, niejasne a w jego toku częste są przerwy lub
wstawki, opisywane jako gonitwa lub wykradanie myśli.
 Epidemiologia i przebieg
Zachorowalność ok. 1% (równie często u K i M)
Ujawnia się najczęściej w wieku 15-35 lat (u
50% poniżej 25 roku życia, rzadko po 40)

W przebiegu przewlekłym fazy: zwiastunów, ostra i

zejściowa

16% - tylko jeden epizod, bez trwałych następstw

32% - Kilka epizodów, bez następstw lub z minimalnymi
9% - następstwa po I epizodzie, postępujące
pogorszenie
43% - Narastające pogorszenie bez powrotu do normy
Kraepelin Emil (1856-1926) - niemiecki psychiatra, uważany za twórcę
biologicznie zorientowanej psychiatrii i prekursora klasyfikacji w psychiatrii
opartej na zasadach nozologii. Odszedł od koncepcji jednej psychozy
(Einheitspsychose) i uznał odrębność nozologiczną psychozy maniakalno-
depresyjnej (obecnie choroby afektywnej dwubiegunowej). W odniesieniu do
schizofrenii, najbardziej znanym terminem związanym z pracami Kraepelina jest
dementia praecox (otępienie przedwczesne, chociaż określenie to pochodzi od
Picka), koncepcja zakładająca organiczny, postępujący proces chorobowy
będący istotą choroby. Z tą koncepcją wiąże się przekonanie o postępującym i
nieodwracalnym przebiegu choroby, pociągające za sobą pewien nihilizm
terapeutyczny. Wprawdzie koncepcja ta nie znajduje obecnie potwierdzenia,
jednakże część współczesnych badaczy skłonna jest rozpoznawać postać
„kraepelinowską" schizofrenii u tych chorych, których cechuje postępujący i
przewlekły charakter psychozy oraz mato korzystne efekty leczenia. Dlatego
niektórzy badacze sądzą, ze podział objawów schizofrenii na pozytywne i
negatywne oraz przyznanie dużej roli zaburzeniom funkcji poznawczych w
schizofrenii jest dowodem na słuszność poglądów Kraepelina co do charakteru
choroby (proces przewlekły i postępujący).
 Kryteria według E. Kraepelina
Zaburzenia uwagi i pojmowania
Omamy, szczególnie słuchowe (głosy)
Ugłośnienie myśli, Poczucie wpływu na myśli
Zaburzenia toku myśli, zwłaszcza rozluźnienie skojarzeń
Upośledzenie funkcji poznawczych i krytycyzmu
Stępienie (bladość) afektu
Zaburzenia zachowania (spadek napędu, stereotypie, podniecenie katatoniczne,
negatywizm
Bleuler Eugeniusz (1857-1939) - szwajcarski psychiatra związany z Zurychem,
uważany – obok Kraepelina - za twórcę współczesnej psychiatrii. Jest twórcą
pojęcia „schizofrenia". Opracował zasady rozpoznawania tej choroby, w tym tzw.
4A=objawy podstawowe. Był też pod znacznym wpływem
teorii psychoanalizy, jakkolwiek uważany jest za zorientowanego wybitnie
biologicznie. Od jego nazwiska schizofrenia bywa niekiedy nazywana „chorobą
Bleulera".
Autyzm - Przejawia się zamknięciem się w sobie, skupieniem się
chorego na wewnętrznych przeżyciach, co wiąże się z negowaniem
świata zewnętrznego (dereizm = objaw psychopatologiczny polegający
na zmianie postrzegania otoczenia „przeczenie rzeczom” i brak
realnego odnoszenia się do rzeczywistości, nieliczenie się z realiami
rzeczywistości – zaprzeczanie im lub nie dostrzeganie ich – chorobowo
stanowi podstawę urojeń – objawy wtórne.)
Chory traci kontakt z otoczeniem, nie jest zainteresowany tym, co się
wokół niego dzieje. Najczęściej przejawia się to cechami określanymi
jako załamanie linii życiowej: chory wypada z roli społecznej (np.
ucznia, rodzica, pracownika), zamyka się w sobie, żyje w świecie
wewnętrznym, do którego nikt nie ma dostępu. Przejawia się to w
izolowaniu się od innych, w stereotypowych zachowaniach, w wyraźnej
odmienności postępowania w porównaniu z grupą rówieśniczą, w
zmianie lub utracie zainteresowań, ochłodzeniu relacji emocjonalnych z
innymi (autyzm dziecięcy to osobna kategoria diagnostyczna).
AMBI objaw uważany za klasyczny przejaw rozpadu struktury,
rozszczepienia osobowości = istota schizofrenii, podstawowy proces
patologiczny tłumaczący wiele osiowych objawów schizofrenii.
Koncepcja ta zakłada, że osobowość, która powinna być monolitem,
w schizofrenii ulega rozpadowi, co przejawia się brakiem spójności
(rozdźwiękiem) pomiędzy poszczególnymi sferami życia
psychicznego człowieka (emocjonalną, wolicjonalną i intelektualną).

Ambisentencja oznacza współistnienie u chorego na schizofrenię

sprzecznych sądów.
Ambitendencja oznacza współistnienie u chorego na schizofrenie
sprzecznych dążeń.
Ambiwalencja - oznacza współistnienie u chorego na schizofrenie
sprzecznych uczuć.
Afekt zaburzony, tępy, blady - podstawowy objaw negatywny. Przejawia
się upośledzeniem (lub brakiem) reakcji emocjonalnych na przeżycia czy
sytuacje zewnętrzne. Zamiennie bywa nazywany afektem stępiałym,
tępym lub sztywnym, usztywnieniem emocjonalnym, spłyceniem
afektywnym, zblednięciem afektywnym. Blady afekt jest powodem, dla
którego chorzy na schizofrenię uważani są za osoby pozbawione emocji, a
co za tym idzie inne, dziwne, niezrozumiałe. W początkowym okresie
choroby, pierwszym epizodzie schizofrenii, blady afekt przejawia się
chłodem uczuciowym, co sprawia, że rodzina zauważa, ze młody człowiek
stał się inny - dziwny, mniej czuły, stracił naturalny dla młodego wieku
kontakt potrzebny do obcowania z innymi i dzielenia się swoimi emocjami.
Może to być jednym z pierwszych i najbardziej wyczuwanym z objawów
rozpoczynającego się procesu chorobowego. Blady afekt, podobnie jak
inne objawy negatywne, stosunkowo trudno poddaje się leczeniu.
Niekiedy, mimo ustąpienia objawów pozytywnych i poprawy
funkcjonowania, utrzymuje się jako objaw przetrwały. Jest bardzo wyraźny
u chorych na schizofrenie rezydualną.
Asocjacja zaburzenia - dosłownie zaburzenia kojarzenia, oznacza przede wszystkim
rozluźnienie skojarzeń, typowe dla schizofrenii. Przejawia się w rozkojarzeniu = objaw
psychopatologiczny polegający na braku logicznego związku między słowami, zwrotami
lub zdaniami wypowiadanymi przez chorego. Należy do zaburzeń toku myślenia i jest
patognomonicznym objawem schizofrenii. Przyczyny rozkojarzenia należy dopatrywać
się w rozszczepieniu osobowości chorego Rozkojarzenie jest przejawem wewnętrznej
dyscypliny myślowej chorego, jednak inną, która nie kieruje się logiką według ogólnie
akceptowanych zasad. Tak więc z punktu widzenia osoby chorej to, co mówi (i o czym
myśli), jest spójne i celowe, natomiast z punktu widzenia badającego - trudno się takiej
celowości dopatrzyć. „Nazywam się Górecki, góra Synaj, gdyby syn Góreckich".
Rozkojarzenie może mieć nikły wyraz, czyli od czasu do czasu chory wypowiada
pojedyncze treści niepowiązane ze sobą, albo może być bardzo wyraźne, dotyczące
całych ciągów nielogicznie powiązanych zdań, utrudniające zrozumienie wypowiedzi
chorego (sałata słowna). Brak logicznego związku miedzy poszczególnymi słowami czy
zdaniami. Stan ten nie jest przejawem zaburzeń świadomości, organiki, ani obniżonej
sprawności umysłowej chorego. Rozkojarzenie trzeba różnicować z inkoherencją
(porozrywanie związków myślowych wynikające z zaburzeń świadomości, np. w
splątaniu), perseweracją, echolalią czy afazją. Chory kieruje się własną dyscypliną
myślową, trudną do zrozumienia dla osoby postronnej, ale dla niego trafną
Zaburzenia myślenia w schizofrenii
Zaburzenia treści myślenia Zaburzenia formalne myślenia

Urojenia: Spowolnienie/przyśpieszenie toku

- ksobne Otamowania
- prześladowcze
Natłok myśli
Myślenie paralogiczne
- wielkościowe
Nadmiernie konkretne
- oddziaływania
Nadmiernie abstakcyjne
- małej wartości Niewłaściwe wnioskowanie
Niespójność myślenia
Agramatyzm
Ześlizgi/zbaczanie z dyskursu
Splątanie
Rozkojarzenie
 Objawy podstawowe i wtórne E. Bleulera
Objawy podstawowe (zaburzenia) Objawy dodatkowe

Asocjacji - rozluźnienie kojarzeń,

formalne zaburzenia, ześlizgi Zaburzenia spostrzegania
myślenia (omamy)
Afektu – zubożenie, stępienie, Urojenia
sztywność, spłycenie,
Niektóre zaburzenia pamięci
niedostosowanie afektywne
Zmiana cech osobowości
Ambiwalencja – woli i zachowania
Objawy katatoniczne lub
Autyzm – wycofanie się z
Inne ostre zespoły zaburzeń
rzeczywistości i przewaga życia
psychicznych (depresyjne,
wewnętrznego
maniakalne, czy inne)
Zaburzenia poczucia własnego „Ja”
Schneider Kurt (1887-1967) - niemiecki psychiatra, definiował
rozpoznania zaburzeń psychicznych na podstawie ich postaci, formy,
a nie treści. Najbardziej znany jako twórca tzw. pierwszorzędowych
kryteriów schizofrenii, które nie są tożsame z kryteriami
diagnostycznymi ICD-10, ale są pomocne w diagnostyce różnicowej.

SPOSTRZEŻENIA UROJENIOWE
ODCZUCIE WPŁYWU NA MYŚLI – ugłośnienie, odciąganie,
wkładanie, przesyłanie na odległość
GŁOSY - dyskutujące, kłócące się, komentujące,
OMAMY CIELESNE - doświadczanie wpływu zewnętrznego na
stan somatyczny
Objawy II rzędu:
Depresyjne, euforyczne zmiany nastroju; Zubożenie uczuciowe,
Natłok myśli; Nagłe „olśnienia”, idee urojeniowe.
Rozpoznanie schizofrenii wg. ICD-10

Wymaga się by co najmniej jeden objaw o bardzo wyraźnym nasileniu (zwykle

dwa lub więcej mniej wyrazistych) z grup a. – d. były wyraźnie obecne przez
większość czasu w ciągu okresu jednego miesiąca lub dłużej.
a. Echo myśli, nasyłanie i zabieranie myśli oraz
odsłonięcie myśli.
b. Urojenia oddziaływania, wpływu lub owładnięcia,
wyraźnie odnoszone do ruchów ciała lub kończyn lub
do szczególnych myśli, działań czy odczuć,
spostrzeżenia urojeniowe.
c. Głosy omamowe komentujące na bieżąco zachowanie
pacjenta lub dyskutujące o pacjencie między sobą,
albo innego typu głosy omamowe pochodzące z
pewnych części ciała
d. Utrwalone urojenia innego rodzaju, których treść jest
niedostosowana kulturowo i zupełnie niemożliwa do
zaistnienia, jak: urojenia tożsamości religijnej lub
politycznej, nadludzkich mocy czy zdolności (np.
oddziaływania na pogodę, bycie w łączności z UFO)
Rozpoznanie schizofrenii wg. ICD-10

lub co najmniej dwa z grup e. – h. były wyraźnie obecne przez większość czasu
w ciągu okresu jednego miesiąca lub dłużej.
e. Utrwalone omamy z zakresu jakiegokolwiek zmysłu,
jeżeli towarzyszą im albo zwiewne i na wpół
ukształtowane urojenia bez wyraźnej treści afektywnej,
bądź utrwalone myśli nadwartościowe, lub gdy
występują codziennie od tygodni lub miesięcy.
f. Przerwy lub wstawki w toku myślenia, prowadzące do
rozkojarzenia lub niedostosowanych wypowiedzi albo
neologizmy.
g. Zachowania katatoniczne: pobudzenie, zastyganie lub
giętkość woskowa, negatywizm, mutyzm i osłupienie.
h. Objawy „negatywne”: apatia, zubożenie wypowiedzi i
spłycenie lub niespójność reakcji emocjonalnych, co
zwykle prowadzi do społecznego wycofania się i
zmniejszenia dostosowania społecznego (przy
wykluczeniu depresji i leczenia neuroleptycznego)
 Psychopatologia schizofrenii
Koncepcja objawów pozytywnych i negatywnych
N. Andreasen (Skala PANSS)

Pozytywne Negatywne
Niezwykłe treści myślenia Spłycenie afektu
Urojenia Wycofanie
Omamy (wszystkie modalności) Bierność/apatia
Unikanie kontaktów społecznych
Brak spontaniczności

1. Grupa objawów wytwórczych (pozytywnych)

2. Grupa objawów ubytkowych (negatywnych)
3. Grupa objawów dezorganizacji psychicznej
 Urojenia. Nieuzasadnione, nieprawdziwe i nie podlegające perswazji sądy. Podstawa oceny:
P1 treści myśli wyrażone w rozmowie i jej wpływ na stosunki społeczne i zachowanie w kontaktach
z pracownikami podstawowej opieki medycznej lub rodziną.
Formalne zaburzenia myślenia. Dezorganizacja procesu myślenia charakteryzująca się
rozpadem jego celowo ukierunkowanej kolejności, np. rozwlekłością, ześlizgiwaniem wątków,
P2
osłabieniem kojarzenia, oderwaniem, nasiloną nielogicznością lub otamowaniem myślenia.
Ocena: obserwacja procesów poznawczo-słownych podczas badania.
Zachowania omamowe. Wypowiedzi lub zachowanie wskazujące na doznania nie powstające
pod wpływem bodźców zewnętrznych. Dotyczyć mogą zmysłu słuchu, wzroku, węchu lub czucia
P3
cielesnego. Podstawa oceny: wypowiedzi i obawy stwierdzane podczas badania, informacje o
zachowaniu przekazywane przez personel i rodzinę.
Pobudzenie. Nadmierna aktywność przejawiająca się przyspieszeniem zachowań ruchowych,
wzmożoną gotowością do reagowania na bodźce, wzmożoną czujnością lub nadmierną
P4
zmiennością nastroju. Podstawa oceny: zachowanie podczas rozmowy oraz informacje na temat
zachowania przekazywane przez personel lub rodzinę.
Postawa wielkościowa. Podwyższona samoocena i nierealistyczne przekonanie o własnej
wyższości obejmujące urojenia o nadzwyczajnych zdolnościach, bogactwie, wiedzy, sławie,
P5
mocy i moralnej prawości. Podstawa oceny: wypowiedzi w czasie rozmowy i ich wpływ na
zachowanie oraz na podstawie informacji od personelu i rodziny.
Podejrzliwość i urojenia prześladowcze. Nierealistyczne lub wyolbrzymione wyobrażenie o
prześladowaniu, przejawiające się ostrożnością, nieufnością, podejrzliwą nadmierną czujnością
P6 czy wręcz urojeniami, że inni zamierzają zaszkodzić. Podstawa oceny: treść myśli
wypowiadanych w czasie rozmowy i ich wpływ na zachowanie.
Wrogość. Słowne i niewerbalne wyrażanie gniewu, żalu, czy urazy obejmujące złość, sarkazm,
zachowania bierno-agresywne, przeklinanie i napastliwość. Podstawa oceny: zachowanie
P7 wobec osób w czasie rozmowy oraz informacje przekazane przez pracowników podstawowej
opieki lub rodzinę.
 Spłycenie afektu. Obniżona zdolność do ekspresji emocji przejawiająca się ograniczeniem
N1 mimiki twarzy, modulowania uczuć i gestykulacji. Podstawa oceny: obserwacja przejawów
ekspresji emocji i reaktywności emocjonalnej przy badaniu
Wycofanie emocjonalne. Brak zainteresowania wydarzeniami życiowymi, zaangażowania w
N2 nie i emocjonalnego uczestnictwa w nich. Podstawa oceny: informacje o funkcjonowaniu i
obserwacja zachowań podczas badania.
Słaby kontakt. Brak empatii, otwartości w rozmowie i poczucia bliskości, zainteresowania lub
zaangażowania podczas rozmowy. Przejawia się dystansem interpersonalnym, ograniczeniem
N3 słownej i bez słownej komunikacji. Podstawa oceny: zachowanie interpersonalne podczas
badania.
Bierność, apatia, wycofanie społeczne. Zmniejszone zainteresowanie i brak inicjatywy w
kontaktach społecznych, spowodowane biernością, apatią, brakiem energii lub bezwolnością.
N4 Prowadzi do ograniczenia uczestnictwa w kontaktach międzyludzkich i zaniedbywania
czynności życia codziennego. Ocena: informacje od personelu lub rodziny.
Zaburzenia myślenia abstrakcyjnego. Upośledzenie myślenia abstrakcyjno-symbolicznego
wyrażające się trudnościami z klasyfikowaniem, tworzeniu uogólnień oraz wykraczanie poza
N5 myślenie konkretne lub egocentryczne przy rozwiązywaniu zadań. Ocena; podobieństwa i
interpretacje przysłów, myślenie konkretne / abstrakcyjne w badaniu.
Brak spontaniczności i płynności rozmowy. Ograniczenie prawidłowej płynności rozmowy
związane z apatią, brakiem motywacji, postawą obronną, wycofaniem lub deficytem
N6 poznawczym. Widoczne w zmniejszeniu płynności i ubóstwem treści rozmowy. Podstawa
oceny: obserwacja procesu werbalno-poznawczego podczas badania.
Myślenie stereotypowe. Zmniejszona płynność, spontaniczność i elastyczność myślenia
przejawiające się sztywnością, powtórzeniami i jałowością treści myślenia. Ocena: obserwacja
N7 procesu słowno-poznawczego w badaniu.
 Troska o ciało. Skargi na dolegliwości somatyczne lub przekonanie o chorobie, czy
zaburzonym funkcjonowaniu ciała. Ich zakres rozciąga się od niejasnego poczucia bycia chorym
G1 fizycznie aż do wyraźnych urojeń o ciężkiej chorobie somatycznej. Podstawa oceny: Jeśli
stwierdza się urojenia dotyczące dolegliwości somatycznych ocena powinna być minimum 5.
Treść myśli wypowiadanych w czasie badania.
Lęk. Subiektywne poczucie nerwowości, zmartwienia, obawy, czy niepokoju, od nadmiernego
G2 zatroskania o teraźniejszość, aż do paniki. Podstawa oceny: wypowiedzi w trakcie badania i
towarzyszące objawy somatyczne.
Poczucie winy. Wyrzuty sumienia lub samooskarżanie się z powodu prawdziwych lub
G3 wyobrażonych przewinień z przeszłości. Podstawa oceny: wypowiedzi świadczące o poczuciu
winy oraz ich wpływ na postawę i myśli pacjenta.
Napięcie. Widoczne przejawy strachu, lęku i podniecenia, np.: sztywność, drżenie rąk, obfite
G4 pocenie się i niepokój. Ocena: wypowiedzi świadczące o niepokoju i związany z nim,
obserwowany, stopień napięcia somatycznego.
Manieryzmy i zastyganie. Nienaturalne ruchy lub pozycje ciała, sprawiające wrażenie
G5 niezdarności, nienaturalności, nieuporządkowanego lub dziwacznego wyglądu. Podstawa
oceny: obserwacja zachowania i informacje od opieki.
Depresja. Uczucie smutku, zniechęcenia, bezradności i pesymizmu. Podstawa oceny:
G6 wypowiedzi o obniżeniu nastroju i ich zaobserwowany wpływ na postawę i zachowanie
badanego.
Zahamowanie ruchowe. Ograniczenie aktywności ruchowej przejawiające się spowolnieniem
G7 lub zmniejszeniem ruchów i wypowiedzi, obniżeniem reaktywności na bodźce i osłabieniem
napięcia ciała. Ocena: obserwacja badanego.
Brak współpracy. Czynna odmowa zastosowania się do woli ważnych osób w tym
prowadzącego badanie, personelu szpitalnego czy rodziny, co może łączyć się z nieufnością,
G8 wycofaniem się, oporem, negatywizmem, odrzucaniem autorytetów, wrogością czy
wojowniczością. Podstawa oceny: zachowanie w trakcie badania i informacje personelu.
 Niezwykłe treści myślenia. Myślenie cechujące się dziwnymi pomysłami, dziwacznymi,
fantastycznymi wyobrażeniami, począwszy od takich, które są odległe, czy nietypowe, do
G9
takich, które są zniekształcone, nielogiczne i całkowicie niedorzeczne. Podstawa oceny: treść
myśli wypowiadanych w trakcie badania.
Dezorientacja. Brak orientacji we własnych związkach z otoczeniem, obejmujące osoby
G10 miejsce i czas, wynikające z pomieszania lub wycofania. Podstawa oceny: odpowiedzi na
pytania o orientacje w trakcie badania.
Zaburzenia uwagi. Upośledzenie uwagi przejawiające się trudnościami w koncentracji i łatwej
jej odwracalności pod wpływem bodźców wewnętrznych i zewnętrznych oraz trudnościami w
G11
skupieniu, podtrzymywaniu lub przenoszeniu uwagi na inny bodziec. Podstawa oceny:
obserwacja podczas badania.
Brak krytycyzmu i wglądu. Nie uświadamianie sobie, lub nie rozumienie własnego stanu
psychicznego i sytuacji życiowej. Wyraża się nie zdolnością do rozeznania przeszłych lub
G12 obecnych objawów choroby psychicznej, sprzeciwem wobec potrzeby hospitalizacji czy
leczenia. Decyzjami słabo liczącymi się z ich następstwami i nierealistycznymi planami na
krótszy i dłuższy okres czasu. Podstawa oceny: treść myśli wypowiadanych w trakcie badania.
Zaburzenie woli. Trudności w rozpoczynaniu, podtrzymywaniu i kontroli własnych myśli,
G13
ruchów i mowy. Podstawa oceny: treść wypowiedzi i zachowanie w czasie badania.
Działania impulsywne. Zaburzenie regulacji i panowania nad działaniami popędowymi,
prowadzące do nagłych, często błędnie skierowanych, nie kontrolowanych wybuchów
G14
rozładowania emocji, nie liczących się z okolicznościami i konsekwencjami. Podstawa oceny:
zachowanie podczas rozmowy oraz informacje.
Zaabsorbowanie myślami. Pochłonięcie własnymi myślami, odczuciami wewnętrznymi i
G15 przeżywaniem autystycznym, powodujące ograniczenie orientacji w rzeczywistości i zachowań
adaptacyjnych. Ocena: zachowanie podczas badania.
Czynne unikanie kontaktów społecznych. Zmniejszenie kontaktów społecznych związane z
G16 nieuzasadnionym strachem, wrogością czy brakiem zaufania. Ocena: informacje o
funkcjonowaniu społecznym od personelu i rodziny.
Schizofrenia:
◦ Paranoidalna
◦ Hebefreniczna
◦ Katatoniczna
◦ Niezróżnicowana
◦ Rezydualna
◦ Prosta
 Schizofrenia paranoidalna
Nasilone urojenia i omamy (takie jak: urojenia
prześladowcze, odnoszące, wysokiego
urodzenia, szczególnej misji, zmiany postaci ciała
lub niewiary; głosy zagrażające lub
nakazujące, omamy węchowe lub dotykowe,
wrażenia seksualne lub cielesne innego
rodzaju). Spłycenie lub niedostosowanie afektu,
objawy katatoniczne albo rozkojarzenie wypowiedzi
nie dominują w obrazie klinicznym, choć mogą
występować z mniejszym nasileniem.
Nagranie
 Schizofrenia hebefreniczna

Występuje którekolwiek z następujących:

◦ wyraźne i utrzymujące się spłycenie lub pustka afektywna,
◦ wyraźne lub utrzymujące się niespójność lub
niedostosowanie afektu.
◦ zachowanie raczej bezcelowe i niepowiązane niż
ukierunkowane celowo,
◦ wyraźne zaburzenia myślenia, przejawiające się
wypowiedziami niepowiązanymi, chaotycznymi lub
rozkojarzonymi.
 Annę przyjęto w trybie przymusowym na oddział w szpitalu
psychiatrycznym z powodu pobudzenia psychoruchowego, myśli prześladowczych
i niespójności afektu.
W wieku 16 lat badana nagle porzuciła swoją pracę sekretarki-
praktykantki, stała się niespokojna i pobudzona, zaczęła też kłócić się ze swoimi
rodzicami. Czuła się prześladowana i stwierdziła, że myszy wyjadają jej brzuch i
że widziała węże w pobliżu swojego łóżka. Chora została przyjęta na oddział
psychiatryczny, rozpoczęto leczenie haloperydolem. Jej stan znacznie się poprawił
i została wypisana po 3 miesiącach. Przez następne 9 miesięcy czuła się całkiem
dobrze i kontynuowała leczenie w trybie ambulatoryjnym. Ukończyła z dobrym
wynikiem szkolenie sekretarek. Ponieważ czuła się zdrowa, przestała przyjmować
neuroleptyki i odwiedzać lekarza w przychodni.
Obecnie została ponownie przyjęta na oddział psychiatryczny z powodu
narastającego lęku i bezsenności, z omamami czuciowymi i wzrokowymi oraz z
powodu występowania wybuchów agresji ukierunkowanej przeciw matce. Podczas
pobytu w szpitalu wydawała się pobudzona, z rozkojarzoną mową i
niedostosowanym nastrojem. Poparzyła się, gdy nalała parafiny na swoje łóżko i
podpaliła je. Oparzenia obejmowały znaczną część jej ciała.
 Schizofrenia katatoniczna
Przez okres co najmniej 2 tygodni występuje jedno lub więcej z następujących
zachowań katatonicznych:
1.osłupienie (znaczny spadek reaktywności wobec otoczenia oraz zmniejszenie
spontanicznej ruchliwości i aktywności) lub mutyzm,
2.pobudzenie (wyraźnie bezcelowa aktywność ruchowa, nie poddająca się
wpływowi bodźców zewnętrznych).
3.zastyganie (dobrowolne przyjmowanie i utrzymywanie pozycji niedostosowanych
lub dziwacznych).
4.negatywizm (wyraźnie nieumotywowany opór wobec wszelkich poleceń lub prób
spowodowania ruchu, albo - ruch w przeciwnym kierunku).
5.sztywność (utrzymywanie sztywnej pozycji przy próbach spowodowania ruchu),
6.giętkość woskowa (utrzymywanie kończyn i tułowia w pozycjach nadanych z
zewnątrz).
7.automatyzm nakazowy (automatyczne poddawanie się poleceniom).
Pacjentka została przywieziona do szpitala psychiatrycznego w trybie
pilnym przez policję, ponieważ zaatakowała dziecko. Szczęśliwie
interweniowało kilku przechodniów, przytrzymując Annę która nagle stała
się nieruchoma i sztywna jak posąg, z jednym ramieniem wyciągniętym w
kierunku dziecka i utkwionym w nie błędnym wzrokiem, wezwano policję.
Gdy przyprowadzono ją na oddział, nadał pozostawała w pozycji stojącej
w drzwiach opierała się propozycjom, aby wejść dalej. Odmówiła jedzenia
czegokolwiek i przejścia do pokoju badań. Pozostawała sztywna w pozycji
stojącej z prawym ramieniem wyciągniętym przed siebie, ze wzrokiem
utkwionym w swoją rękę. Nie odpowiadała na pytania, w żaden sposób nie
reagowała na polecenia personelu oddziału. Po kilku godzinach została w
końcu zaprowadzona do swojego pokoju i przy niewielkim użyciu siły
położona do łóżka. Leżała w takiej pozycji, w jakiej ją położono, wpatrując
się w sufit. Wyglądała na napiętą, z wyrazem obawy i lęku na twarzy.
Później zasnęła. Następnego ranka ponownie znaleziono ją zastygłą w
pozycji stojącej, tym razem za drzwiami. Oddała mocz na podłogę w kącie
pokoju.
Schizofrenia rezydualna

A. Ogólne kryteria schizofrenii spełnione w jakimś okresie

czasu w przeszłości, lecz obecnie nie występują.
B. Co najmniej cztery z następujących objawów
"negatywnych" utrzymywały się w okresie poprzedzających 12
miesięcy:
1.spowolnienie psychoruchowe lub niedostateczna aktywność,
2.wyraźne spłycenie, zblednięcie afektu.
3.bierność i brak inicjatywy,
4.zubożenie ilości albo treści wypowiedzi,
5. słaba komunikacja niewerbalna za pośrednictwem mimiki,
kontaktu wzrokowego, modulacji głosu albo postawy ciała.
6.słabość pełnienia ról społecznych i troski o swoje sprawy.
Schizofrenia prosta
A. Przez okres co najmniej jednego roku powolny, lecz postępujący
rozwój wszystkich trzech z następujących:
1.znacząca, konsekwentna i rozległa zmiana jakości niektórych
aspektów indywidualnego zachowania, przejawiajaca się utratą
napędu i zainteresowań, bezcelowością, bezczynnością, zamknięciem
w sobie i społecznym wycofaniem się.
2.stopniowe ujawnianie i pogłębianie się objawów "negatywnych",
takich jak: znaczna apatia, ubóstwo wypowiedzi, niedostateczna
aktywność, spłycenie afektu, bierność i brak inicjatywy oraz słaba
komunikacja niewerbalna (za pośrednictwem wyrazu twarzy,
kontaktu wzrokowego, modulowania głosu czy pozycji ciała).
3.znaczny spadek funkcjonowania społecznego, szkolnego lub
zawodowego.
B. Zaburzenia nigdy nie spełniały kryteriów jakiejkolwiek innej postaci
schizofrenii ani jakiegokolwiek innego zaburzenia psychotycznego.
Pan Bruno został przywieziony do poradni psychiatrycznej z powodu
wycofania z kontaktów społecznych i zaniedbania się. W wieku lat 17 zaczął
przyjmować różne substancje psychoaktywne, okres nadużywania
narkotyków trwał 2-3 lata. Od 18 roku życia zaczął tracić kontakt ze
społeczeństwem i przestał pracować. Unikał spotkań z ludźmi, większość
czasu zaczął spędzać w łóżku i nie dbał nawet o mycie się. W wieku lat 20
został powołany do służby wojskowej, ale zwolniono go po kilku tygodniach.
Pan Bruno był apatyczny, zachowywał się nieodpowiedzialnie i nie
wywiązywał się z obowiązków. Skierowano go do kliniki psychiatrycznej, ale
zgłosił się tam tylko dwukrotnie i nie stosował się do porad i zalecanej kuracji.
Mieszkał ze swoimi rodzicami, którzy nadal opiekowali się nim. Pan Bruno
spędzał cały swój czas w domu nic nie robiąc, nie zwracał uwagi na higienę
osobistą, był drażliwy, a czasami agresywny, gdy słyszał wymówki ze strony
rodziny. Nie miał żadnych dziwnych myśli ani urojeń. Brak informacji o jakichś
wyimaginowanych głosach lub rozmowach z niewidzialnymi osobami. W
ciągu miesiąca poprzedzającego wizytę w szpitalu badany odmówił
opuszczania łóżka, jadł bardzo niewiele i kilka razy zanieczyścił się. Rodzice
uznali, że nie są w stanie sprawować nad nim opieki i zawieźli go do kliniki.
F21 Zaburzenie schizotypowe (typu schizofrenii)
A. Przez okres co najmniej 2 lat w sposób ciągły lub powtarzający się badany przejawia co
najmniej cztery z następujących:
1. niedostosowany albo ograniczony afekt, osoba wydaje się chłodna i obojętna.
2. niezwykłe, ekscentryczne dziwaczne zachowanie lub wygląd.
3. słaby kontakt z innymi i tendencja do społecznego wycofywania się.
4. niezwykłe sądy lub myślenie magiczne, wpływające na zachowanie i niespójne z normami
subkulturowymi.
5. podejrzliwość lub nastawienia urojeniowe.
6. ruminacje bez wewnętrznego oporu, często o treściach dysmorfofobicznych, seksualnych lub
agresywnych,
7. niezwykłe spostrzeżenia zmysłowe obejmujące iluzje somatosensoryczne (cielesne) lub inne,
albo depersonalizację lub derealzację.
8. puste, drobiazgowe, metaforyczne, nadmiernie wypracowane lub często stereotypowe
myślenie, przejawiajające się dziwacznoscią wypowiedzi albo w inny sposób, bez
wyraźniejszego rozkojarzenia.
9. chwilowe, przemijajace i zwykle wyslepujące bez zewnętrznej przyczyny epizody quasi-
psychotyczne z intensywnymi iluzjami, omamami słuchowymi lub innymi oraz z przekonaniami
podobnymi do urojeń.
F22 Uporczywe (utrwalone) zaburzenie urojeniowe:

A. Występują urojenia albo zespół powiązanych urojeń, innych niż

wymienione jako typowe dla schizofrenii tj. inne niż zupełnie
niemożliwe i kulturowo niedostosowane. Typowymi przykładami są
urojenia prześladowcze, wielkościowe, hipochondryczne, niewiary lub
erotyczne.
B. Urojenia wymienione w kryterium A występują przez, co najmniej
trzy miesiące.
C. Nie są spełnione ogólne kryteria schizofrenii.
D. Brak utrwalonych omamów z zakresu jakiegokolwiek zmysłu
natomiast przemijająco lub chwilowo mogą występować omamy
słuchowe, lecz nie w postaci wypowiedzi w trzeciej osobie, ani w
postaci bieżącego komentowania.
F23 Ostre i przemijające zaburzenie psychotyczne
1. Ostre wystąpienie urojeń, halucynacji, niezrozumiałych albo rozkojarzonych
wypowiedzi albo ich kombinacji. Okres od pierwszego pojawienia się jakiegokolwiek z
objawów psychotycznych do pełnego rozwinięcia się zaburzenia nie powinien
przekraczać dwóch tygodni.
2. Jeżeli występują przemijające stany zagubienia, błędnego utożsamiania lub
zaburzenia uwagi i koncentracji, to nie spełniają kryteriów zaburzeń przytomności
uwarunkowanych organicznie.
3. Zaburzenie nie spełnia objawowych kryteriów epizodu maniakalnego, depresyjnego,
ani zaburzeń depresyjnych nawracających.
4. Nie ma dostatecznych przesłanek pozwalających na stwierdzenie, że ostatnio
używane były substancje psychoaktywne w sposób spełniający kryteria intoksykacji,
ryzykownego używania, uzależnienia lub zespołu abstynencyjnego. Ciągłe,
umiarkowane i w zasadzie nie zmieniające się używanie substancji w ilościach albo z
częstością, do których osoba jest przyzwyczajona, nie wyklucza rozpoznania F23.
5. Nie mogą występować organiczne zaburzenia psychiczne ani poważne zakłócenia
metaboliczne wpływające na ośrodkowy układ nerwowy (nie obejmuje to porodu),
6. Ostry początek choroby może wiązać się z ostrym stresem (występującym 2 tygodnie
lub krócej przed pojawieniem się pierwszych objawów psychotycznych lub występować
bez towarzyszącego ostrego stresu.
 Aspekty psychologiczne
Omamy słuchowe
Slade & Bentall podjęli próbę zdefiniowanie halucynacji w oparciu o szerszą, psychologiczną
perspektywę:
Halucynację definiują jako: każde doznanie podobne do percepcyjnego (percept-like) które:

1 – pojawia się bez ODPOWIEDNIEJ stymulacji;

2 – ma pełną ważność i siłę dla obecnie spostrzeganej rzeczywistości;
3 – nie podlega wolicjonalnej kontroli ze strony osoby je doświadczającej.
 Grupa kliniczna a zdrowa
Skoro dwie grupy doświadczają podobnych stanów jaka zmienna różni je miedzy sobą?
Osoby zdrowe nie doznają dyskomfortu z powodu halucynacji (lub halucynoidów).
Treści halucynacji wśród osób zdrowych rzadko przybierają treści nakazujących, karzących,
komentujących, jak to ma miejsce w przypadku osób cierpiących z ich powodu (Barret &Caylor,
1998)
Ponadto dwie grupy różnią się między sobą przekonaniami na temat pochodzenia i siły swoich
głosów – włączają je w system doświadczeń.
 Wiedza o głosie - przekonania
Głos i pacjenta charakteryzuje podobna relacja, do tej którą znamy z kontaktów
międzyludzkich. A więc pacjent ma na temat głosu pewną wiedzę, która to wiedza
wpływa na jego stosunek do głosu. Wiedzę tę często dostarcza sam głos (jak to
bywa również w relacjach między ludzkich). Wiedzą tą są między innymi
przekonania na temat głosu (beliefs). Jaki głos jest, kim jest i skąd pochodzi.
Ponadto głos dostarcza „dowodów” potwierdzających przekonania.

M. Birchwood i P. Chadwick (1994, 1995) badani spostrzegali swój głos jako

omnipotentny i wszechwiedzący. Ponadto można wyróżnić grupę chorych dla
których głos jest dobry i grupę dla których głos jest zły. Zły wywołuje strach, lęk,
pacjent stawia mu opór. Dobry wywołuje reakcje pozytywną, pacjent próbuje
nawiązać z nim współpracę.

Badania potwierdzają pośredniczącą rolę przekonań w reakcji emocjonalnej i

behawioralnej w stosunku do słyszanego głosu, zatem: czy zmiana przekonań na
bardziej adaptacyjne pomoże w zmniejszeniu lęku związanego z głosem?
 Aspekty psychologiczne
Model deficytu
◦ Neuropsychologiczny model podkreśla deficyt (brak)
funkcji poznawczych odpowiedzialnych za monitorowanie
aktywności jednostki (Frith, Hemsley, David).
Model błędów poznawczych
◦ Modele psychologiczne podkreślają rolę procesów góra-
dół (przekonań) w błędnym przypisywaniu aktywności
wewnętrznej jako obcej (Bentall, Morrison, Birchwood).
Neuropsychologia – action monitoring
Propozycja rozumienia halucynacji jako
nieadekwatnego rozpoznawania własnej aktywności
jako obcej.
„Mówię do siebie, ale żywię przekonanie, że to co
mówię pochodzi z zewnątrz…” (Frith, 1988).
Moja aktywność vs Nie moja aktywność = znaczenie
aktywności (lebelling system)
Frith: monitorowanie zamiaru oraz ocena
wykonywanej czynności ma swoje miejsce w OUN w
interakcji pomiędzy Hipokampem (monitor system) a
korą przedczołową (zamiar).
 Rys. 1 Mechanizmy omamów słuchowych w oparciu o teorię myśli
intruzywnych i przekonań metapoznawczych A. Morrisona.
DOŚWIADCZENIA INTRYZYWNE
(poznawcze, cielesne, emocjonalne, pochodzenia zewnętrznego)

PRZEKONANIA METAPOZNAWCZE

DYSONANS POZNAWCZY
(rozbieżność pomiędzy tym, jak myślę o swoich
myślach a tym co rzeczywiście się dzieje)

OMAMY SŁUCHOWE

SPOSOBY RADZENIA SOBIE

(np. uporczywa próba pozbycia się głosów)

Uproszczony model halucynacji słuchowych na podstawie A. Morriosna i in. (1995).

Niektóre objawy pozytywne powodowane błędnym
monitorowaniem przebiegu czynności
Intencja Doświadczenie z Objaw
powodu błędu
monitorowania
Wykonać coś Niechciana czynność Urojenie wpływu
(to act)

Pomyśleć Niezamierzona myśl Urojenie nasyłania

myśli

Pomyśleć Niespodziewana Halucynacje słuchowe

(subvocalizacja) subwokalizacja
 Redukcja niezgodności…
Niezgodność między intencją a akcją może być redukowana dwiema drogami.
1. Sygnał do monitorowania zamiaru wykonania czynności powinien być wzmocniony
2. Pobudzenie, które inicjuje self-generate acts winno być zredukowane.
Drugą drogę (hamowania) wykorzystują leki blokujące dopaminę…

Leki wpływają na objawy związane z patologią OUN, ale nie wpływają bezpośrednio na te
anomalie
 Implikacje terapeutyczne
25% pacjentów doświadcza objawów wytwórczych mimo przyjmowania leków…
Możliwość zastosowania technik terapii poznawczo behawioralnej
Terapia objawów negatywnych

Normalizacja doświadczeń psychotycznych!

Psychoedukacja
Zapobieganie nawrotom
 Psychoterapia
Modele poznawczo-behawioralne
◦ Praca nad przekonaniami dotyczącymi np. głosów
◦ Testowanie rzeczywistości
◦ Aktywizacja – planowanie dziennej aktywności

◦ Normalizacja doświadczenia
◦ Trening meta-poznawczy – praca nad
zniekształceniami występującymi w psychozach
 Trening meta-poznawczy
Cele:
◦ zwiększenie świadomości zniekształceń poznawczych i zwrócenie
uwagi pacjentów na ich związek z epizodem psychotycznych. Wiedza
przedstawiona pacjentom poparta jest przykładami, tak aby część
edukacyjna nie miała formy jedynie suchego wykładu.
◦ jest demonstracja, poprzez odpowiednio zaprojektowane ćwiczenia,
zniekształceń poznawczych i dyskusja na temat ich konsekwencji dla
funkcjonowania pacjentów (np. konsekwencje podejmowania
pochopnych decyzji) oraz sposoby unikania zniekształconych sądów
poznawczych

◦ Grupowa forma oddziaływań

◦ Ustrukturyzowana metoda pracy
◦ W konwencji CBT
 Zniekształcenie
Moduł Opis ćwiczeń treningowych
poznawcze
Cel: zachęcenie pacjentów do rozważania różnych możliwych przyczyn zjawisk;
zwrócenie uwagi na złożoność czynników powodujących dane zdarzenie.
1) Style Ćwiczenia: pacjenci rozważają przyczyny prezentowanych zjawisk; zachęca się
Błędy atrybucji pacjentów do budowania obiektywnych i złożonych atrybucji; pacjenci
atrybucji
dyskutują różne przyczyny w grupie, określając ich prawdopodobieństwo;
zwraca się uwagę na złożoność prezentowanych zjawisk.

Cel: omówienie konsekwencji „przeskoku do konkluzji”; zwrócenie uwagi na cechy

wykluczające i potwierdzające daną hipotezę.
2) Przeskok
Przeskok do Ćwiczenia: pacjentom prezentowane są obrazki w sekwencji – od fragmentów do
do
konkluzji całości obrazka; zadaniem pacjentów jest określenie prawdopodobieństwa, co
konkluzji I
przedstawia obrazek na każdym stadium; dyskutowane są cechy potwierdzające
i wykluczające daną hipotezę.
Cel: zwrócenie uwagi na zmianę przekonań, pod wpływem napływających
informacji i znaczenia zmiany przekonań dla funkcjonowania w życiu
Negowanie codziennym; zapobieganie uleganiu „pierwszemu wrażeniu”.
3) Zmiana dowodów Ćwiczenia: historyjki obrazkowe (3 obrazki) prezentowane w odwróconej
przekonań sprzecznych z kolejności; prezentowane są 4 możliwe wyjaśnienia przedstawionej historyjki, z
tezą których jedna jest prawdziwa; pacjenci na poszczególnych etapach oceniają i
dyskutują w grupie prawdopodobieństwo poszczególnych odpowiedzi;
sekwencje inspirowane były podtestem „historyjki” WAIS.
Cel: wzmocnienie zdolności rozpoznawania emocji i przewidywania intencji innych
osób.
Deficyty w zakresie
Ćwiczenia: pacjenci rozpoznają podstawowe emocje z prezentowanych twarzy;
teorii umysłu;
zachęca się pacjentów do dyskutowania poszczególnych hipotez; w następnej
błędne
4) Empatia I kolejności prezentowane są zbliżenia (bez szerszego kontekstu) postaci i 4
rozpoznawanie
możliwe odpowiedzi; pacjenci określają prawdopodobieństwo każdej z nich,
emocji i intencji
następnie pokazany zostaje szerszy kontekst; kolejnym ćwiczeniem jest
innych osób
 Cel: zwrócenie uwagi na ograniczenia pamięci; wzmocnienie zdolności rozróżniania
między fałszywymi i prawdziwymi wspomnieniami.
Nadmierna
Ćwiczenia: pacjentom prezentowane są obrazki, następnie pacjenci proszeni są o
pewność w
5) Pamięć wskazanie elementów, które nie były prezentowane na obrazku; isotntym
fałszywe
elementem jest dyskutowanie pewności sądów oraz wyrazistość wspomnień jako
wspomnienia
wskazówka pozwalająca różnicować fałszywe wspomnienia od Prawdziwych.

Teoria umysłu; Cel: wzmocnienie zdolności rozpoznawanie emocji i intencji innych osób.
deficyty w Ćwiczenia: w pierwszej kolejności pacjenci dyskutują przydatność różnych
zakresie wskazówek we wnioskowaniu o emocjach czy intencjach innych osób (np.
6) Empatia rozumienie mimika, gesty itp.); w dalszej kolejności prezentowane są historyjki obrazkowe
II stanów (w formie komiksu), zadaniem pacjentów jest przyjęcie perspektywy bohatera
emocjonalnych historyjki oraz wnioskowanie, co bohater może myśleć o innych osobach;
innych osób i dyskutowane są informacje, które posiadają uczestnicy treningu, a których nie
ich intencji; posiadają bohaterowie historyjki o sobie nawzajem.

Cel: omówienie konsekwencji pochopnych decyzji; zachęcenie pacjentów do

testowania hipotez; dyskutowanie czynników wykluczających i potwierdzających
7)
Przeskok do hipotezę.
Przeskok
konkluzji; Ćwiczenia: omówienie na przykładach tworzenia teorii spiskowych; w dalszej części
do
liberalna prezentacja obrazów z przykładowymi tytułami (jeden prawdziwy); pacjenci
konkluzji
akceptacja dyskutują, który najbardziej odpowiada obrazowi oraz dyskutują dowody
II
potwierdzające i wykluczające dany tytuł oraz określają prawdopodobieństwo
prawdziwości podanych propozycji.
Cel: dyskusja depresyjnego stylu poznawczego; omówienie sposobów
wspomagających radzenie sobie z obniżonym nastrojem w oparciu o terapię
Niska samoocena; poznawczo – behawioralną.
8) Nastrój i depresyjne Ćwiczenia: dyskusja na temat objawów depresji; odwołanie się do doświadczeń
samoocena schematy pacjentów – omówienie charakterystycznego sposobu myślenia podczas
poznawcze; obniżonego nastroju; dyskusja sposobów radzenie sobie z obniżonym nastrojem;
omówienie adaptacyjnych sposobów wzmacniania samooceny (np. zapisywanie
 Psychoedukacja
Zwiększenie i wzmocnienie sposobów radzenia sobie
z choroba
Wypracowywanie metod redukcji objawów
Wypracowywanie metod zapobiegania nawrotom
Wzmacnianie poczucia wpływu na przebieg – rola
farmakoterapii i psychoterapii
Włączenie rodziny w proces leczenie
Wykorzystywanie metod behawioralnych!