Punim në lëndën e kimisë

Punoi:Elton Gacaferi
Lënda:Kimi
Klasa:IX/1
Arsimtari/ja:Granit Maka
Komponimet organike të karbonit
Çka studion kimia organike
Numri I komponimeve organike është jashtzakonisht I madh.Për këtë shkak,këto komponime I
studion kimia organike,e cila është degë e veçantë e kimisë.
Kimia organike është kimia e komponimeve të karbonit.
Përveç në bimë e në shtazë,komponimet organike janë përbërës të
ushqimeve,barnave,veshmbathjeve e shumë produkteve të tjera me rëndësi për jetën e
njeriut.Numri më I madh I komponimeve të karbonit bën pjesë në komponime organike.Përkundër
kësaj,një numër I vogël I komponimeve të karbonit,si karburanti I kalciumit dhe karbonatet e
tjera,dyoksidi I karbonit e monoksidi I karbonit,kanë veti të ngjajshme me komponimet
inorganike,prandaj sdudijohen nga kimia inorganike
Produktet me përbërje organike
Lëndët e djegshme,siç janë:nafta,qymyri e gazi natyror janë përzierje e komponimeve organike.Këto lëndë shfrytëzohen për e
automjeteve,për ngrohje të objekteve të banimit,për përfitimin e enërgjisë elektrike e për shumë nevoja të tjera industrial.
Produkte me përbërje organike janë:Produktet ushqimore,veshmbathjet,mjetet higjenike,orenditë nga plastika,prdouktet nga
goma,produktet e kozmetikës,barnat dhe lëndët e djegshme.
Çka na meson kimia organike?
Kimia organike jep përgjigje për shumë çështje të rëndësishme,si për shembull:
Si zhvillohen proceset jetësore në organizmin tonë?
Si shfrytëzohet energjia e diellit përmes fotosintezës së bimëve të gjelbërta?
Si përftohet energjia nga lëndët e djegshme dhe si shfrytëzohet për lëvizje të automjeteve?
etj.
Zhvillimi historik I kimisë organike
Kur ka filluar përdorimi I komponimeve organike?
Komponimet organike janë përdorur qysh në kohët e lashta.Balsamimi I kufomave njihet qysh nga kohët e hershme në
egjiptin e lashtë.Edhe pse nuk ishin të zhvilluara njohuritë për ligjshmërinë e kimisë organike,në periudha të hershme janë
bërë përpjekje për përfitimin e barërave për sherim.
Si janë zhvilluar njohuritë nga kimia organike?
Njohuritë nga kimia organike janë zhvilluar në kohët më të vona.Për here të pare emrin kimi organike e ka përdorur Bercelius
më 1806,duke u bazuar në prejardhjen e komponimeve që ajo I studion.Lavoazieu ka vendosur bazat e kimisë organike si kimi
e komponimeve të karbonit.Ai kishte hulumtuar përbërjen e komponimeve organike dhe kishte vërtetuar se të gjitha
komponimet organike përmbajnë karbon.
Si është hedhë poshtë teoria vitalistike
Për here të pare,shkencëtari gjerman Fridrih Vohler e sintetizoj një komponim organik në laborator.Ai,më 1828,e ka
sintetizuar urenë nga produktet inorganike,duke ngrohur cianatin e amonit,sipas reaksionit kimik:
Përbërja e komponimeve organike
Cilët elemente janë përbërës të komponimeve organike?
Përbërjen e komponimeve organike për here të pare e hulumtoi Lavoazieu në vitin 1781.Duke I analizuar produktet e djegies
së komponimeve organike(si alkoolit,sheqerit,uthullës),ai vërtetoi se këto komponime gjithnjë përmbajnë karbon dhe
hidrogjen,shpeshëherë edhe oksigjeni e ndonjëherë edhe azoti,sulfuri,fosfori e elementet e tjera halogjene.Përveç
këtyre,komponimet në raste të rralla përmbajnë edhe ndonjë element metalik,si magnez, natrium,baker etj.
Karboni element përbërës I komponimeve
organike
Çfarë strukture elektronike ka atomi I karbonit?
Karboni është përbërësi kryesor I komponimeve organike.Siç dihet,atomi I karbonit përmban gjashtë
elektrone.Në shtresën e fundit elektronike karboni ka katër elektrone.Elektronet e shtresës së
fundit quhen elektrone valente.Si I tillë,ai paraqitet gjithnjë si katërvalent.Pra,ai mund të formojë
katër lidhje kimike me atome të tjera.
Lidhjet kimike në komponime organike
Si formohen lidhjet kimike midis atomeve?
Gazrat fisnike kanë plotësuar shtresën e fundit elektronike dhe si të tilla kanë konfiguracion elektronik stabil.Atomet e
elementeve të tjerë mund të arrijnë konfiguracion stabil,duke lëshuar apo duke pranuar elektrone.
Përveç kësaj,lidhjet kimike mund të formohen edhe me çiftëzim të elektroneve.Për shembull,dy atome të hidrogjenit,të cilat
kanë nga një electron,lidhen mes vete,duke formuar një çift elektronik të përbashkët.Në këtë rast firmohet lidhja kovalente.
Formulat e komponimeve organike
Komponimet organike mund t’i paraqesim me modele molekulare apo me formula përkatëse të tyre.Për këtë qëllim mund të
përdoren lloje të ndryshme të formulave,si formulat imperike,molekulare e strukturore.Formulat empirike,molekulare e
strukturore.Formulat emperike tregojnë raportin më të thjeshtë të atomeve në molekulë.Për shembull,acetileni dhe benzene
kanë formulë emperike CH,eteni,propeni,buteni dhe alkenet e tjerë kanë formulë empirike CH2,etj.
Çka paraqesin formulat molekulare?
Formulat molekulare paraqesin numrin e saktë të atomeve në molekulë.Për shembull,CH4 është formula molekulare e
metanit,ndërsa C6H6 është formula molekulare e benzenit.Eteni ka formulë molekulare C2H4,propeni C3H6, metanoli CH3OH
etj.
Vetitë e komponimeve organike
Komponimet organike dallohen nga ato inorganike për nga vetitë e tyre.Vetitë e tyre varen nga struktura e molekulave të
tyre.Në vijim janë paraqitur dallimet kryesore mes komponimeve organike dhe atyre inorganike.
Klasifikimi I komponimeve organike
Çfarë lloj vargjesh formojnë atomet e karbonit?
Është e njohur se atomet e karbonit mes vete mund të lidhen në disa mënyra.Ato mund të formojnë varg të hapur.Përveç
kësaj,atomet e karbonit mes vete mund të lidhen edhe në vargje të mbyllura.
Si klasifikohen komponimet organike sipas llojit të vargut?
Në bazë të vargut karbonik,komponimet organike klasifikohen në dy grupe të mëdha;aciklike dhe ciklike.Komponimet aciklike
ndahen në të ngopura dhe të pangopura.Ndërsa komponime ciklike ndahen në karbociklike dhe heterociklike.Dhe
karbocikliket ndahen në aliciklike dhe aromatike.
Klasifikimi I komponimeve organike sipas
grupeve funksionore të tyre
Përveç këtyre,ekzistojnë
edhe klasa të tjera të
komponimeve organike.
ato kanë structure më të
ndërlikuar dhe disa prej
tyre përmbajnë më shumë
grupe funksionore.