VULLKANET DHE

TERMETET
PUNOI; RITA BEHLULI X/9
LENDA; GJEOGRAFI
Vullkanet dhe termetet si dukuri natyrore

 Vullkanet kane formen e nje mali te formuar nga materiali I zjarrte shkembor, qe del nga
nga mbrendesia e Tokes gjate shperthimit-erupsionit.Disa vullkane kane erupsion te qete,
ndersa disa kane erupsione te fuqishme.Elementet perberese te nje vullkani jane; krateri
ose gryka e vullkanit,kanali kryesor, I lidhur me mbrendine e Tokes dhe disa vullkane
kane kanale anesore.Gjate shperthimit, vullkani nxjerr qe nga mbrendia ne siperfaqe te
Tokes,permes kanalit ne karter,produkte vullkanike;lave,hi,tym,avuj dhe gaze.Lava eshte
lende minerale qe del e shkrire dhe shume e nxehte e pastaj ngrin. Kur gjendet ne brendi
te Tokes quhet magme.Magma formohet nga shkembinjte magmatike.
VULLKANET
 Vullkanet ndahen ne passive dhe active.Vullkanet
active veprojne vazhdimisht apo kohe pas kohe duke
shperthyer,ndersa pasivet jane te shuara dhe nuk kane
aktivitet.Vullkanet jane te vetnet vende ku ne mund te
vijme ne kontakt me mbrendesine e Tokes.
Zonat active vullkanike

 Zona qe ka me se shumti vullkane eshte ne Oqeanin Paqesor dhe ndryshe quhet Unaza e
Zjarrte.Unaza e zjarrte perfshin pjesen perendimore te Amerikes Jugore dhe
Veriore,pjesen Lindore tr Azise dhe Australise.Ne Evrope vullkanet active gjenden ne
Mesdhe dhe ne Islande.Vullkanet per nga menyra e ndertimit te tyre ndahen ne dy forma
kryesore; ne forme kupole dhe ne forme konike.Vullkanet ne forme kupolevjane me te
thjeshta dhe mete gjera.Keto vullkane formohen nga rrjedha e laves shume e lengshme,qe
perbehet nga guralece dhe gaze.Vullkane te tilla jane vullkanet ne ishujt Hawai.Vullkanet
ne forme konike formohen nga perzierja e laves me hi,tym e gure te permasave te
ndryshme.Lava e mbushur me gaze,qe shpesh gjendet nen presion,rrjedh ne forme
rrekeje,duke krijuar re me ngjyre te kuqe.Vullksne te tilla gjenden ne Vezuvi ne Itali dhe
Fuxhijama ne Japoni
RENDESIA E VULLKANEVE

 Vullkanet shkaktojne deme te medha materiale dhe humbje ne njerez.Vullkani Kratoka ne

mes te ujdhesave Java dhe Sumatra ne Indonezi, ka shkaktuar 36,500 viktima ne njerez,
me teper nga valet e detit, qe ishinte larta 15-30m.Valezimi I krijuar prej tije eshte ndier
ne te gjitha oqeanet, kurse pluhuri I ngritur e ka pershkruar te gjithe rruzullin tokesor. Por
vullkanet kane rendesi edhe per krijimine pasurive mineralogjike,pasurimin e tokave etj.
TERMETET

Termete quajme lekundjet e shpejtate siperfaqes se Tokes , qe vijne nga thellesia e kores se
saj. Ato jane dukuri te shpeshta ne Toke.Termetet jane dukuri natyrore shume te perhapura, qe
ne disa raste shkaktojne deme te medha,por fatmiresixht shumica e termeteve jane te dobet
per nga fuqia. Vendi ne thellesi te Tokes ku lind termeti,quhet vater e termetit ose
hipoqender.Vendi ne siperfaqen e Tokes qe eshte mbi dhe me afer vatres se termetit,quhet
epiqender.Shumica e tyre lindin per shkak te krijimit te qarjeve,zhvendosjeve dhe shkeputjeve
qe ndodhin ne mbrendesi te Tokes dhe quhen termete tektonike.Keto termete manifestohen
me lekundje te fuqishme dhe perfshijne sip te madhe te Tokes.Rreth 90% e termeteve qe
shkaktohen jane tektonike.
 Termetet vullkanike kane lidhje te ngushte me vullkanet,te cilet gjate shperthimit te tyre
shkaktojne lekundje te Tokes perreth.Termetet jane shperndare kryesishr ne dy anet e
Oqeanit Paqesor dhe ne brezin e Mesdheut.Shkenca qe merret me studimin e termeteve
quhet sizmologji,ndersa aparati qe perdoret per te regjistruar edhe dridhjet me te dobeta
qe njeriu nuk mund ti ndjeje, quhet sizmograf.Shkallet qe perdoret per te klasifikuar
termetet sipas demeve te shkaktuara, quhen Merkal dhe intensiteti fillon nga shkalla 1, qe
regjistrohet vetem me sizmografet, deri ne shkallen 12,qe eshte shkaterrim I
teresishem.Shkalla Rihter klasifikon termetet sipas madhesise se valeve dhe energjise se
krijuar.Kjo shkalle mat energjine e termeteve ne epiqender.
PASOJAT E TERMETEVE

 Termetet, kur jane te forta,sjellin pasoja dhe ndryshime ne siperfaqen e Tokes. Ato mund
te krijojne te qara,shkaterrim ndertesash,viktima ne njerez,prishin diga,rruge,hekurudha
etij. Termet I fuqishem ka ndodhur ne vitin1920 ne province Ningxia ne Kine.Ky termet
7.8 Rihter shkaktoi rreth 200.000 viktima dhe shume deme te konsiderueshme materiale.
CUNAMI
 Kur epiqendra e termetit ndodhet ne fund te oqeanit,atehere shkaktohet levizje e ujit,te
cilat mund te zhvendosen ne nje distance te gjate ne oqean.Keto levizje te ujit, ne breg
arrijne deri ne 30 metra lartesi dhe shkaktojne deme te kunsiderueshme.Keto dallge quhen
cunami.
PYETJE

CKA JANE VULLKANEt?

SI NDAHEN VULLKANET?
RENDESIA E VULLKANEVE DHE DEMET QE SHKAKTOJNE VULLKANET?
CKA JANE TERMETET?
QFARE DEME KRIJOJNE TERMETET?
NE SA SHKALLE KLASIFIKOHEN TERMETET ?
CFARE ESHTE SHKALLA RIHTER?
QFARE ESHTE CUNAMI?