Öğr.Gör.Dr.

Mehtap NİSARİ
Anatomi ABD
PHARYNX: YUTAK
Sindirim sisteminin ağız
boşluğundan sonra gelen
bölümü olup kas ve zardan
yapılmıştır.
Yukarıda kafatası
tabanından başlar. Aşağıya
doğru dikey olarak uzanır ve
6. boyun omurunun veya
cartilago cricoidea’nın alt
pharynx
kenarı hizasında
oesophagusla birleşerek
sonlanır.
Uzunluğu yaklaşık 12-15 cm
kadardır. larynx
Pharynx’in üst kısmı geniş alt kısmı dar olup huni şeklindedir. En
geniş yeri (yaklaşık 5 cm) os hyoideum hizasında, en dar yeri de
(yaklaşık 1.5 cm) alt ucunda yani özafagus ile birleştiği yerde
bulunur.
Pharynx’in arkasında fascia prevertebralis bulunur. Pharynx ile
fascia prevertebralis arasındaki aralığa spatium
retropharyngeum denir. Bu aralık pharynx’in yanlarında da
devam eder ve spatium lateropharyngeum adını alır. Bu
aralıklarda gevşek bağ dokusu bulunur.

fascia prevertebralis
Pharynx’in iç boşluğuna cavitas pharyngis denir. Cavitas
pharyngis choanae aracılığı ile burun boşluğuna, isthmus faucium
aracılığı ile ağız boşluğuna, aditus laryngis ile laryx’e bağlanır.
Cavitas pharyngis ön taraftaki komşuluğuna göre pars nasalis
pharyngis, pars oralis pharyngis ve pars laryngea pharyngis
olmak üzere üç bölüme ayrılır.

pars nasalis pharyngis

pars oralis pharyngis

pars laryngea pharyngis

Pars nasalis pharyngis: Burun boşluğunun arkasında
bulunur.
Üst sınırını kafa iskeletinin tabanı, alt sınırını ise
yumuşak damağın serbest arka kenarı hizasından
geçirilen horizontal bir düzlem oluşturur.
Solunum ve işitme organları ile ilgili olan bu bölüm
diğer bölümlerden daha geniş olup sürekli açıktır.
Önde choanae denilen geçitler ile burun boşluklarına,
isthmus pharyngis aracılığı ile de yutağın ikinci
bölümüne bağlanır.
Dış duvarında östaki borusunun deliği ostium
pharyngeum tuba auditiva bulunur.
Burada ortaya çıkan kabarıklığa torus tubarius denir.
Ostium pharyngeum tubae audutivae’nin önünde plica
salpingopalatina, arkasında plica salpingopharyngea
bulunur.
Ostium pharyngeum tubae audutivae’nin arkasında
bulunan derin çıkmaza resessus pharyngeus, pars nasalis
pharygis’in arka duvarındaki lenfatik yapıya ise tonsilla
pharyngealis denilir.
plica salpingopalatina ostium pharyngeum
tuba auditiva

torus tubarius

plica salpingopharyngea
Pars oralis pharyngis: Yutağın yumuşak damak ile os
hyoideum arasında kalan bölümü olup hem solunum ve
hem de sindirim sistemi ile ilgili fonksiyonu vardır.
Ön tarafta isthmus faucium aracılığı ile ağız boşluğuna
bağlanır.
Arkasında 2. boyun omuru ile 3. boyun omurunun üst
yarısı bulunur.
Yan duvarında ise arcus palatoglossus ve arcus
palatopharyngeus ile bu arcus’lar arasında tonsilla
palatina bulunur.
arcus palatoglossus arcus palatopharyngeus

tonsilla palatina
Pars laryngea pharyngis: Os hyoideum ile cartilago
cricoidea veya 6. boyun omurunun alt kenarı arasında
bulunur.
Önde aditus laryngis aracılığı ile larynx’e bağlanır.
Larynx ile arasında oluşan çıkmaza resessus priformis
adı verilir.
Bu çıkmazda yukarıdan aşagıya doğru uzanan mukoza
kabartısına plica nervi laryngei superioris adı verilir.
Bu plikayı n. laryngealis superior’un ramus internus’u
ve a. laryngea superior oluşturur.
 aditus laryngis plica nervi
laryngei superioris

resessus priformis
Waldeyer’in lympha halkası:
Tonsilla lingualis,
tonsilla pharyngis,
tonsilla palatina ve
tonsilla tubaria

tonsilla lingualis

tonsilla palatina
 tonsilla tubaria

tonsilla pharyngis

tonsilla palatina tonsilla lingualis

Pharynx’in yapısı: Pharynx’de içten dışa doğru dört
tabaka vardır.
1-Tunica mucosa: Pars nasalis pharyngis’i döşeyen
mukoza burun boşluğunu döşeyen mukoza karakterinde
(çok katlı silli silindirik epitel),
Pars oralis ve pars laryngea pharyngis’i döşeyen mukoza
ise ağız boşluğunu döşeyen mukoza karakterindedir (çok
katlı yassı epitel).
Mukoza altında lenfatik dokudan zengin bir yapı bulunur.
Bu yapının içerisinde bol miktarda müköz bezler bulunur.
Bu bezlerin salgısı kayganlığı sağlar.
2-Tunica fibrosa: Çok sağlam bağ fascia pharyngobasilaris
dokusundan yapılmış olup elastik
lifler de ihtiva eder.

Kas tabakasının bulunmadığı

pharynx’in üst kısmında kalındır ve
kafa tabanına tutunur. Bu bölüme
fascia pharyngobasilaris denilir.

Alt kısımda ise hyoid kemiğe, larynx

kıkırdaklarına ve lig.
pterygomandibulare’ye tutunur.

Tunica fibrosa aşağıya doğru

indikçe incelir ve sonunda
özafagusun submukoza katına
karışır.
3-Tunica muscularis: İstemli olarak çalışırlar.
Ancak otonom sistemlede bağlantısı vardır.
Yutma hareketi başladıktan sonra isteğimizle
durduramayız.
Pharynx kasları mm. levatores ve mm. constrictores
olmak üzere iki grupta incelenir.
Pharynx’in levator kasları ekstrinsik kaslardır ve iç
tarafta yer alırlar,
konstriktör kasları ise intrinsik kaslar olup dış tarafta
yer alırlar.
M. stylopharyngeus: Uzun ve silindir şeklinde olan bu kas,
processus styloideus’dan başlar. Farinksin yan tarafında aşağıya
doğru uzanarak m. constrictor pharyngis superior ve medius
arasına girer ve tunica mucosa’nın dış yüzüne dağılarak sonlanır.

m. stylopharyngeus
Bir kısım lifleri constrictor kasların liflerine karışırken bir kısım
lifler ise m. palatopharyngeus’un lifleri ile birleşerek thyroid
kıkırdağın arka kenarında sonlanır.
Siniri: N. glossopharyngeus.
Görevi: Yutma esnasında pharynx’i yukarı kaldırır ve genişletir.

m. stylopharyngeus
M. salpingopharyngeus: Tuba auditiva’nın deliğinin alt
kısmından başlar, aşağı doğru uzanarak m. palatopharyngeus’un
arka bölüm lifleri ile karışır.
Siniri: Plexus pharyngealis.
Görevi: Pharynx’in yukarı kaldırılmasına yardımcı olur.

m. salpingopharyngeus
M. palatopharyngeus: Yumuşak damaktan başlar, tonsilla
palatina’nın arka tarafında aşağıya doğru uzanarak
thyroid kıkırdağın arka kenarında sonlanır.

Bir kısım lifleri farinks kasları arasında kaybolurken, bir

kısım lifleri de orta hattı çaprazlayarak karşı tarafa geçer.
Kasın başlangıç lifleri arasından m. levator veli palatini ve
m. uvula geçer.

Siniri: Plexus pharygealis.

Görevi: Palatum molleyi aşağı çekerek pharynx’i yukarı

kaldırır.
m. palatopharyngeus
Dış (constrictor ya da external) kaslar: Konstriktör kaslar
farinks duvarında iç içe geçmiş alt ucu kesik külahlar şeklinde
(üstteki içte, alttaki de dışa gelecek şekilde) üç kastır.
Bu kaslar yutma esnasında yukarıdan aşağıya doğru
kontraksiyon yaparak gıdaları özafagus’a doğru iterler.
Bu kaslar:
M. constrictor pharyngis superior
M. constrictor pharyngis medius
M. constrictor pharyngis inferior
M. constrictor pharyngis superior: Dörtgen şeklinde ve
diğerlerinden daha ince olan bu kas başladığı yerlere göre
isimlendirilen dört bölümden oluşur.

Pars pterygopharyngea: Lamina medialis processus

pterygoidei ve hamulus pterygoideus’dan başlar.

Pars buccopharyngea: Raphe pterygomandibularis’den

başlar.

Pars mylopharyngea: Linea mylohyoidea’nın arka

ucundan başlar.

Pars glossopharyngea: Dilin yan kenarından başlar.

raphe pharyngis

1
2
3
4

M. cons. pharyngis sup.

1-pars pterygopharyngea
2-pars buccopharyngea
3-pars mylopharyngea
4-pars glossopharyngea
Kas lifleri arkaya doğru uzanarak orta hatta bulunan raphe
pharyngis’de sonlanır ve bağ dokusu aracılığı ile de
yukarıda tuberculum pharyngeum’a tutunur.
Bu kasın üst kenarı kafa tabanına kadar çıkmaz. M. levator
veli palatini ve tuba auditiva’nın hemen altında konkav bir
kenar şeklinde sonlanır.
Kasın üst kenarı ile kafa tabanı arasında sadece aponeurosis
pharyngealis bulunur ve buraya Morgagni sinusu denilir.
Yutma esnasında kasın serbest üst kenarı pharynx
mukozasını ön tarafa doğru kabartır.
Bu kabartıya Passavant kabartısı denilir
M. constrictor pharyngis medius: Diğer iki kastan
daha küçük olan bu kasın lifleri iki bölüm halinde
başlar.

Pars chondropharyngea: Os hyoideum’un cornu

minus’undan ve lig. stylohyoideum’dan başlar.

Pars ceratopharyngea: Os hyoideum’un cornu

majus’undan başlar.

Kas lifleri arkaya doğru uzanarak raphe pharyngis’de

sonlanır.

Siniri: Plexus pharyngeus’tan gelir.

Görevi: Pharynx’i büzer.

5
6

M. cons. pharyngis medius

5-pars chondropharyngea
6-pars ceratopharyngea
M. constrictor pharyngis inferior: Diğer iki kastan daha kalın
olan bu kas iki bölüm halinde başlar.

Pars thyropharyngea: Thyroid kıkırdağın dış yüzündeki linea

obliqua’dan başlar.

Pars cricopharyngea: Cricoid kıkırdağın yan tarafından başlar.

Arkaya ve içe doğru uzanan lifleri orta hatta raphe pharygis’de

sonlanır. Kasın en altta bulunan lifleri özofagus’un sirküler kas
lifleri ile birleşir.

Siniri: Plexus pharyngeus’tan gelir.

Görevi: Pharynx’i büzer.
7 M. cons. pharyngis inf.
8 7-pars thyropharyngea
8-pars cricopharyngea
 1
2 1
3 2
5 4 3
6 4 M stylopharyngeus
7 5
6
8
7

M. cons. pharyngis sup.

M. cons. pharyngis medius
1-pars pterygopharyngea M. cons. pharyngis inf.
5-pars chondropharyngea
2-pars buccopharyngea 7-pars thyropharyngea
6-pars ceratopharyngea
3-pars mylopharyngea 8-pars cricopharyngea

4-pars glossopharyngea
4-Tunica adventitia: Pharynx’in en dış tabakasıdır.
M. buccinator’u örten fascia buccinatoria’dan başlar.
Aşağıya doğru ilerleyerek özafagusu örten fascia ile karışır.
Yutkunma: Ağıza alınan besin maddeleri dişler tarafından
öğütülerek tükürük ile karıştırılır ve yutulabilecek kıvama
getirilir.
Dilin ve m. buccinatorun hareketleri sayesinde besinler dişler
arasında tutulurlar.
Besinler çiğnendikten sonra dilin intrinsik kasları ve m.
mylohyoideus dili yükseltip sert damağa dayar.
Dil ve damak arasında bulunan lokmalar dilin hareketleri
sayesinde arkaya doğru yönlendirilir.
Bu sırada dil kökünü yukarı ve arkaya doğru çeken m.
styloglossus aktif olarak çalışır.
M. palatopharyngeus’un kasılması gıdaların isthmus
faucium’dan geçerek pars oralis pharyngis’e ulaşmasını sağlar.
Yutkunmanın bundan sonraki bölümü isteğimizin dışında
gerçekleşir.
Bu sırada yumuşak damak arkaya ve yukarı doğru çekilir ve m.
constrictor pharyngis superior’un kasılarak oluşturduğu
Passavant kabartısına değer.
Böylece farinksin üst ve orta kısımlarının bağlantıları kesilerek
besinlerin burundan gelmesi önlenir.
Farinksin levator kasları kasılarak farinks yukarı doğru çekilir
ve her yönde genişleyerek lokma farinkse geçer.
Farinksin yukarı çekilmesi esnasında larynx’te m. thyrohyoideus
tarafından yukarı doğru çekilir ve bu esnada aditus laryngis
hyoid kıkırdağın arkaya doğru eğilmesiyle kapatılır.
Bu işlevi m. thyroarytenoideus’un pars thyroepiglottica’sı ve m.
aryepiglottica gerçekleştirir.
Lokma farinkse girer girmez farinksi kaldıran kaslar gevşer ve
farinks aşağı iner.
Bu sırada farinksin konstriktör kasları yukarıdan başlayarak
aşağıya doğru kontraksiyon yapar ve lokmanın özafagusa doğru
sevkini sağlar.
 Arterleri:

a. pharyngea ascendens, a. thyroidea superior (a. carotis externa),

a. palatina ascendens (a. facialis)

a. palatina descendens (a. maxillaris).

a. facialis
thyroidea superior
 a. palatina descendens

a. pharyngea ascendens
Venleri: V. jugularis interna ve externa ile plexus pterygoideus’a
drene olur

plexus pterygoideus

v. jugularis externa

v. jugularis interna
Lenf drenajı:
Nodi lymphatici retropharyngealis’e,
nodi lymphatici submandibularis’e ve
nodi lymphatici cervicalis lateralis profundus’un üst bölümüne
drene olur.

Sinirleri: Motor lifleri ve sensitif liflerinin çoğu plexus

pharyngeus (n. vagus, n. glossopharyngeus ve ggl. cervicale
superius’dan gelen sympatic dallardan oluşur)’dan gelir.
 n. glossopharyngeus

ggl. cervicale sup.

n. vagus

plexus pharyngeus
nodi lymphatici
cervicalis profundus
Tonsilla pharyngea’nın enfeksiyonu (adenoiditis), ostium tubae
auditiva ve choanae’ya yakın komşuluğu nedeniyle bu
oluşumların ağzını tıkayarak orta kulak enfeksiyonlarına neden
olabilir ve burun yoluyla nasopharynx’e hava girişini
engelleyebilir.
Adenoidlerin aşırı büyümesi ağızdan soluk almayı zorunlu kılar
ve bu durumun kronikleşmesi adenoid yüzü denilen karakteristik
bir ifadeye dönüşür (ağız açık, dil ileriye uzamış, yüzde donuk ve
aptalca bir ifade vardır).