Başlangıç Hükümleri-3.

Hafta

1
HÜKMÜN UYGULANABİLİR OLMASI:
1- YER İtibariyle Uygulanabilir Olma:
- Kanunların Mülkîliği Sistemi:Kanunların ait
olduğu devlet sınırları içinde bulunan herkese
uygulanması.
- Kanunların Şahsîliği Sistemi:Kişiye vatandaşı
olduğu ülke kanunlarının uygulanması.
- Karma Sistem:

2
2- ZAMAN İtibariyle Uygulanabilir
Olma:
Kural: Kanunlar, yürürlüğe girdikleri
tarih ile yürürlükten kalktıkları tarih
arasındaki dönemde meydana gelen
olaylara uygulanır.

3
 Kanunların Yürürlüğe Girmesi:
- Kanun metninde açıklık varsa: metinde belirtilen tarihte
- Kanun metninde açıklık yoksa: R.G.de yayın + 45 sonra

 Kanunların Yürürlükten Kalkması:

- Kanunun süresinin dolması,
- Kanunun Anay. Mahk. tarafından iptal edilmesi
- Yeni bir kanunun eski kanunu açıkça veya zımnen
yürürlükten kaldırması.

4
Kanunların Çatışması:
Uyuşmazlık konusu olay bakımından aynı anda
yürürlükte olan iki ayrı kanunda birbirine zıt iki
düzenleme olmasıdır.

1- Eski Kanun ile Yeni Kanundan

Her İkisi de GENEL
Her İkisi de ÖZEL ise:
↓
YENİ KANUN uygulanır.
5
Kanunların Çatışması:
Uyuşmazlık konusu olay bakımından aynı anda
yürürlükte olan iki ayrı kanunda birbirine zıt iki
düzenleme olmasıdır.

1- Eski Kanun ile Yeni Kanundan

Her İkisi de GENEL
Her İkisi de ÖZEL ise:
↓
YENİ KANUN uygulanır.
6
2- Eski Kanun --- GENEL
Yeni Kanun --- ÖZEL ise:
↓
YENİ, ÖZEL KANUN uygulanır.

3- Eski Kanun --- ÖZEL

Yeni Kanun ----GENEL ise:
↓
KANUN KOYUCUNUN İRADESİ araştırılır.

7
Kanunların Yürürlükleri Süresince Meydana
Gelen Olaylara Uygulanması Kuralının
İstisnaları:
1- Kanunun geçmişe etkili olduğu haller: Yeni
kanunun eski kanun zamanında meydana gelen
olaylara da uygulanması.
2- Kanunun yürürlük ötesi etkisi: Eski kanunun
yeni kanun zamanında da uygulanması.
- Kazanılmış haklar

8
3- NİTELİK İtibariyle Uygulanabilir
Olma:

Taraflarca aksi kararlaştırılabilir bir kanun hükmü söz konu

olup da taraflar sözleşme ile kanunda belirtilen esastan
farklı bir esas kabul etmişlerse: taraflar arasında
meydana gelen uyuşmazlıkta,
- Kanun hükmü değil,
- Tarafların kararlaştırdığı sözleşme hükmü uygulanır.

9
1- Emredici Hükümler:
Kişiler tarafından aksi kararlaştırılamayan
hükümlerdir.

Bir kanun hükmünün emredici olup olmadığı;

- Hükmün ifadesinden
veya
- Hükmün amacından (kamu düzenine, genel ahlâka,
kişilik haklarının korunmasına yönelik olma)
anlaşılır.

10
2- Yedek Hukuk Kuralları:
Taraflarca aksi kararlaştırılabilen kanun
hükümleridir.
a- Tamamlayıcı Hukuk Kuralları:
Tarafların akdettikleri bir sözleşmede düzenlemedikleri bir
hususu tamamlayan hukuk kurallarıdır.
Örn. ifa zamanına, ifa yerine ilişkin hükümler.
b- Yorumlayıcı Hukuk Kuralları:
Tarafların akdettikleri sözleşmede kullandıkları, ancak ne
anlama geldiğini açıklamadıkları bir hususu açıklayan
hukuk kurallarıdır.
Örn. TBK. m. 91: Ayın ortası; ayın 15. günü demektir.
11
KANUNDA BULUNAN HÜKMÜN
UYGULANIŞ TARZI:
/Doğrudan Uygulama
\Kıyasen Uygulama

1- Doğrudan Uygulama:
Kanunun düz veya zıt anlamı itibariyle kapsamına
giren olaya mantık kuralları gözetilerek
uygulanmasıdır.

12
2- Kıyasen Uygulama:
Kıyas veya evleviyet yoluna;
-Kanun hükümlerinin yorumlanmasında
-Kanun boşluklarının hakimin hukuk yaratması
yoluyla doldurulmasında
-Bir kanun hükmünün başka bir hükme kıyasen
uygulama atfı yaptığı hallerde
başvurulur.

13
Kıyas:
Bir kanun hükmü tarafından doğrudan
düzenlenmemiş bir konuda, benzer bir durumu
düzenleyen kanun hükmünden yararlanmadır.

Evleviyet:
Kanunda bulunan daha hafif bir duruma ilişkin
hükmün, kanunda düzenlenmemiş daha ağır
bir duruma uygulanmasıdır.

14
HÜKÜM İÇİ BOŞLUK:
Bir kanun hükmünün, somut olaya uygulanabilmesi
için gerekli tüm unsurları bünyesinde
barındırmayıp, hâkime unsurları tamamlama
görevi bırakmış olmasıdır.

- Kanunda bir hüküm mevcuttur.(≠Kanun Boşluğu)

- Ancak hükmün uygulanabilmesi hakim tarafından
hüküm dışı unsurlarla tamamlanması ile
mümkündür.

15
Hüküm İçi Boşluğun Başlıca Çeşitleri:
1- Atıflar:
a- Başka bir kanun hükmüne atıf
b- Yerel örf-adete atıf
- Bu tür hüküm içi boşluk, hakimin /atıf yapılan hükmü
veya
\yerel örf-adeti
bulup uygulaması ile doldurulur.
2- Genel Kayıtlar veya İçi Boş Normlar:
Örn. Kanun hükmünde “hakim takdir eder”, “durum gerektiriyorsa”,
“haklı sebepler varsa” gibi ifadeler kullanılmışsa.
- Bu tür hüküm içi boşluk, hakimin takdir yetkisini kullanması ile doldurulur.

16
3- Tanımlama Boşluğu:
Kanunda olaya uygulanacak bir hüküm vardır, ancak
hükmün uygulanabilmesi için hükümde geçen bazı
kavramların hakim tarafından tanımlanması
gerekmektedir.
Örn. TMK 175 “Boşanma yüzünden yoksulluğa düşecek taraf
(…) diğer taraftan (…) nafaka isteyebilir.”

- Bu tür hüküm içi boşluk, hakimin takdir yetkisini kullanması ile

doldurulur.

17
Hakimin TAKDİR YETKİSİNİ
Kullanması:
TMK. m. 4 “Kanunun
/takdir yetkisi tanıdığı
veya
\durumun gereklerini ya da haklı sebepleri göz
önünde tutmayı emrettiği konularda hakim,
hukuka ve hakkaniyete göre karar verir.

18
a- Kanun hükmünün hakime açıkça
takdir yetkisi vermesi:

b- Kanun hükmünün ifadesinden

hakime takdir yetkisi verildiğinin
anlaşılması:
Örn. Kanun hükmünde “hakkaniyete göre” “somut
olayın şartları” “durumun gerekleri” “uygun
miktar” “önemli sebep” “haklı sebep” gibi
ifadeler yer alıyorsa.
19
Hakime takdir yetkisi üç hususta verilebilir:

1- Şartlarda takdir yetkisi

2- Sonucu tayinde takdir yetkisi
3- Hem şartlarda, hem sonucu tayinde takdir
yetkisi

20
Hakim takdir yetkisini kullanırken,
Hukuka uygun karar vermeli:
Vardığı sonuç hukuk düzeninin geneline aykırı
olmamalı
+
Hakkaniyete uygun karar vermeli:
Menfaatler durumunu, hükmün amacını
ve
somut olayın tüm özelliklerini göz önünde
bulundurarak adil bir sonuca ulaşmalı.
21