1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20.

Uvod Najstarije veze Dubrovnika s Turskom Tursko-dubrovaki odnosi u vreme 1402. do 1430. godine Posredovanje Porte u Konavoskom ratu Privilegium navigationis ad partes Orientis Tursko-dubrovaki odnosi tridesetih godina XV veka Stav Porte prema Dubrovniku posle prvog pada despotovine. Prvi danak Prekid zvaninih odnosa Dubrovake Republike prema Porti posle obnove Despotovine Tursko posredovanje u ratu Dubrovnika sa hercegom Stevanom Dubrovaka Republika priznaje tursku vlast i obavezuje se na hara Jaanje turskog pritiska na Dubrovnik od 1459. do 1471. godine Novi turski zahtevi i poveenje haraa Konano tursko uvrenje na dubrovakim granicama Dubrovake privilegije u Turskoj Reavanje pravnih sporova izmeu Dubrovana i Turaka Uklanjanje smetnji za razvitak dubrovake trgovine u Turskoj u drugoj polovici XV veka Organizacija, podruje i predmeti dubrovake trgovine u turskim zemljama Dubrovani u turskoj slubi Otkupljivanje roblja Poloaj Dubrovake Republike prema Porti

Odnosi Dubrovake Republike i Osmanskog Carstva ( Turske ) od posljednjih decenija XIV stoljea do 80-tih godina XV stoljea

2 faze odnosa: 1) Osmansko Carstvo radi na slabljenju i osvajanju balkanskih zemalja ; Dubrovaka Republika se oslanja na antiosmanske akcije Zapada te izbjegava plaanje danka 2) Pad despotovine te dubrovako obvezivanje na plaanje danka

Podatci o balkanskim zemljama u srednjem vijeku ,zahvaljujui trgovini s Dubrovnikom

Niz pitanja koja nam daju uvid u krupne privredne i drutvene promjene u balkanskim zemljama nastale Osmanskim osvajanjima

Arhivske knjige Dubrovake Republike

U drugoj polovini XIV stoljea Dubrovaka Republika se iri a Osmansko Carstvo vri osvajanja na prostoru Balkana Trgovina Dubrovana sa balkanskim zemljama ( osobito sa Srbijom) Ugovor ugarskog kralja Lajoa III i Dubrovana o slobodnoj trgovini Oteana trgovina sa zbog nastalih problema uslijed dolaska novih vladara Dolazi do razvoja pomorske trgovine Rijedak kontakt s Osmanlijama na Levantu Potreba za papinom dozvolom za trgovinu s ,,nevjernim zemljama

Dubrovnik u antiosmanskim akcijama

Prve opasnosti od Osmanlija za Dubrovnik ( 1386. i 1388.) i sklanjanje napadnutih naroda na teritorij Republike Prvi pokuaj uspostave zvaninih kontakata s Osmanskim Carstvom Vie sporazuma (1396.,1398.,1399.)

Vrijeme interregnuma u Osmanskom Carstvu, Dubrovaka Republika pod opasnou od Ugara i u ratu s bosanskim kraljem Ostojom,problemi u Srbiji 1404. godine dogovor Mleana i kralja Ostoje Razvija se trgovina sa Srbijom 1408. godine sukob despota sa Osmanlijama i Vukom Brankoviem Musin prodor u Bosnu te poraz 1413. godine Dubrovnik se razvija kao trgovaki i zanatski centar Sukob Dubrovnika i despota Stefana 13.1.1428. godine despot ura potvruje privilegije Republici koje je 1405. godine da despot Stefan 1427. godine Murta II napada Novo Brdo U Albaniji Mleani uvruju svoj poloaj 1403. godine sultan Sulejman priznaje mletake kolonije na Levantu 1408. godine odreene granice Mletake Republike u Albaniji Rat sa sultanom Mehmedom II s Mleanima te mir 17.10.1414. godine Hamza-beg u ratu s Portom ugroava mletake interese U Bosni nesreene prilike zato je trgovina znatno umanjena 1414. godine provala Isak-beg u Bosnu te povlaenje Dubrovana u utvrene gradove Oteana veza sa Srbijom Pokuaj stvaranja kontakta Dubrovake Republike s Isak-begom Dubrovani u sukobu s bosanskim vojvodom Radoslavom Pavloviem obraaju se za pomo Osmanskom Carstvu

Konavolski rat (1430.-1432.) Panja Porte usmjerena prema Bosni i Dubrovakoj Republici 1429. godine Dubrovaka Republika moli Sigismunda za zatitu April 1430. godine Radoslav Pavlovi objavljuje rat Dubrovakoj Republici Razvoj diplomatike kod Dubrovana Poslanstvo bosanskog vojdvode u Porti Dubrovani ne alju poslanstvo

Sultan Murat II eli sasluat obje strane

Sastanak dubrovakog poslanstva sa sultanom Muratom II 06.12.1430. godine povelja o slobodi trgovine Radoslav Pavlovi ne pristaje na dogovor 15.10.1432. godine mir Dubrovake Republike i bosanskog vojvode Radoslava Pavlovia

Pojaava se osmanaska aktivnost na Balkanu od 1430. godine Slabljenje despotovine, esti napadi u Bosnu Antiosmanske akcije Sigismunda i njegova pomo Albancima u ustanku iz 1433. godine Osmanlije pustoe despotovinu i dolaze pred vrata Dubrovake Republike Dubrovani izbjegavali da se zamjere Osmanskom Carstvu Sukob Dubrovana i Kosae 1438. godine zbog Kotora U Albaniji sukob Mleana i Osmanlija Pokuaj osvajanja despotovine od strane Isak-beg Dubrovani koriste situaciju i protestuju zbog velikog broja carina Bankrot jednog dijela dubrovakih trgovaca zbog kredita Osmanlije preuzele privrednu, politiku i ekonomsku upravu nad despotovinom Zabrana izvoza srebra 1437. godine uslijed pustoenja despotovine dolazi do promjena Kuga i razliiti prodori slabe Dubrovaku Republiku Dolazi do promjena u odnosu Dubrovake Repubilke prema Porti

Jaanje veze dubrovakih trgovaca i muslimanski zemalja Pokuaji da se dobije dozvola za slobodnu trgovinu od pape 1427.,1429., 1432. godine Mole ugarskog kralja Sigismunda da se zaloi za njih pred papom Sukobi Mleana s enovljanima za teritorij na Levantu Sukobi u rimskoj crkvi Koncil u Bazelu 1433.godine Sigismund i Ivan Stojkovi urigirali su za Dubrovane ,,Privilegium navigationis ad partes Orientis 22.12.1433. godine Povlastice koje su Dubrovani dobili poveljom: 1) prevoz hadija u Svetu Zemlju i prenos robe u muslimanske zemlje 2) odravanje veza s muslimanima 3) podizanje crkava i grobalja te sluenje slube u muslimanskim zemljama 4) biranje svojih konzula i drugih inovnika 5) sve prava koja je papa prije dao drugim trgovakim gradovima Arhiepiskopi enove, Napulja i Mesine trebali preuzeti mjere da se Dubrovani ne zlostavljaju Traili potvrdu povelje i kod drugih papa

Poetak propadanja despotovine 1439. godine Dubrovaka Republika naredila svojim kolonijama da ne bjee ve potpomognu despota Krajem 1440. godine dubrovako poslanstvo moli za vraanje cijene carina kao u vrijeme despota Stefana Gubitak kontrole nad kolonijama, dubrovai trgovci sami vode pregovore s Osmanlijama Promjene nastale na Balkanu dovode do promjene ponaanja sultana Murata II prema Dubrovakoj Republici 1440. godine trai da mu poslanstvo donese hara na to Republika ne odogovara odmah Dubrovako poslanstvo pokualo izbjei plaanje haraa Dolazi do sukoba poslanstvo i mnogi dubrovaki trgovci uhapeni Jaanje obrane Dubrovake Republike Dubrovako poslanstvo opet pokualo postii dogovor na Porti 1441. godine pada Novo Brdo, trgovina na Balkanu zapada u krizu Pregovori sa ehabinom 1441. godine te obnavljanje veza sa Osmanskim Carstvom Februar 1441. godine povelja , Porta dobija prihode a Dubrovaka Republika pravo slobodne trgovine Dubrovaka Republika centar pomorske a Balkan centar kopnene trgovine Osmanlije slabo potuju dogovor pa se Dubrovani nadaju pomoi Zapada Papa pokrenuo akcije za pripremu kriarskog rata 1444. godine Sultan Murat II sklapa mir s ugarskim kraljem u aprilu 1444. godine u Jedrenu Mir prekinut 10.11.1444. godine Dubrovaka Republika moli despota uraa za pomo

Bilo potrebno srediti odnose Dubrovake Republike i Porte Dolazi do oporavka despotovine te odnos Republike prema Porti izgleda sve vie kao onaj prije 1439. godine Smatrali desopta najpogodnijim za raiavanje odnosa sa Osmanlijama Preko despota slali hara jer su smatrali da se vie ne treba mjeati sa Osmanlijama 1447. godine dobili povelju po kojoj je sklopljen mir Osloboenje uslova iz 1442. godine Oporavak trgovine u Srbiji U septembru 1445. godine od despota dubrovako poslanstvo dobija povelju po kojoj smiju trgovati srebrom, nema novih carina te se ukida srebrenika carina

Trgovina nakratko prestaje samo u vrijeme ratova

Bosna i nije igrala neku veliku ulogu u trgovini Sporovi Dubrovana i bosanskog kralja oko Srebrenice Sukobi Dubrovake Republike i hercega Stevana Vukia Kosae Zabrana prelaska preko hercegove teritorije Herceg Stevan Kosaa traio dozvolu od Osmanskog Carstva da napadne Dubrovaku Republiku Upad Osmanlija 1448. godine nakratko obustavio ovaj sukob Zabranio kupovinu dubrovake soli Sukob o pitanju Konavla Dubrovaka Republika moli za pomo ugarskog i bosanskog kralja te srpskog despota 1451. godine herceg zauzima Konavle Poslanstvo kod sultana vie puta 1452. godine mir izmeu Dubrovnika i Hercega Stevana Kosae (odravanje ranijih granica i odnosa) Konavle vraeno Dubrovanima te sukobi ponovo oivljavaju Sultan traio podjednako lojalan stav i od Dubrovana i od hercega Stevana Kosae Propao plan pomirbe Dubrovana i hercega jer on nije elio da nadoknadi nastalu tetu 1453. godine situacija se pogorava,upad Osmanlija u Hum Dubrovani stali na stranu Jelene i Vladislava u borbi protiv hercega 10.04.1454. godine mir hercega i Dubrovake Republike 1451. godine povelja o trgovini od strane bizantskog cara Pritisak Mleana sve je jai

Pad Carigrada 1453. godine dovodi do osvajanaj balkanskih teritorija 1454. godine pohod protiv despotovine Loa situacija i na zapadu Sklapanje lige te pregovori sa sultanom Pripreme za kriarski rat u Italiji, Njemakoj i Ugarskoj Dubrovani podravali sve antitturske akcije Pregovori da se Dubrovani ukljue u eventualni mir s Osmanskim Carstvom Pritisak od strane hercega i Osmanlija Dubrovani vidjevi situaciju rade na jaanju svojih gradova Samostalni dubrovaki trgovci sami zapoinjali pregovore o trgovini s Osmanlijama U toku 1456. godine zbog elje pojedinih Dubrovana da osiguraju svoju linu korist odnosi su bili zategnuti 1456. i 1457. godine Dubrovnikom harala kuga Dolaze papini delegati da propovjedaju kriarski rat Dubrovani ekali da se pokrene ta antiturska akcija Suradnja sa Isa-begom 1458. godine dubrovako poslanstvo kod sultana Stvari se nisu odvijale kako su Dubrovani zamiljali Sultan Mehmed II 1458. godine izdaje povelju Odnosi Dubrovake Republike prema Porti regulisani su 1458. godine Dubrovaka Republika redovno plaa danak

Pripreme za konano pokoravanje despotovine Pripreme za kriarski rat su umanjene zbog raznih problema u kojima su se zemlje nalazile Dubrovani bili neutralni Veliki broj izbjeglica se skrivao na dubrovakom teritoriju te su Dubrovani to probali umanjiti Situacija u Bosni je krajnje opasna jer je bosanski kralj Stjepan preao na papinu stranu Izrada prijedloga o odbrani Dubrovnika i teritorija,skanjanju stanovnitva u utvrene gradove 1463. godine provala Osmanlija u Bosnu i u Hercegovinu,pali bitniji gradovi Zapad i Dubrovaka Republika nisu se odazvali na pozive u pomo koje je Bosna slala Poziv od sultana da mu se donese hara Dubrovaka republika novano presuila U julu 1463. godine dolazi do smirivanja situacije usred Osmanskog povlaenja Pad Bosne uzbudio zemlje Zapada, ugarski kralj sklapa mir te priprema napad protiv Osmanlija Situacija sasvim drukija od one koju je papa oekivao, veina vladara pokuava se izvui Dolazi do smjenjivanja uprave nad pojedinim dijelovima Dubrovani odravaju dobre odnose s Osmanskim Carstvom koje nudi mir Ugarskoj i Mletakoj Republici Nastavlja se rad na uvrivanju gradova na Dubrovakoj teritoriji Dubroveni su pomagali svima iz sjene ali nisu eljeli zauzeti jasan stav Ni Dubrovaka granica nije bila sigurna jer su vlasi iz Hercegovine koji su bili u osmanskoj slubi upadali 1470. godine Dubrovaka Republika morala pristati na poveanje haraa ( 5 000 dukata) Sultanu upueno poslanstvo koje je imalo zadatak da malo umanji hara Poslanstvo nije postiglo mnogo toga Dolazi do jo jaeg pritiska na Dubrovaku Republiku zbog poveanja harai

1471. godine opet dolazi do zategnua odnosa izmeu Dubrovake Republike i Osmanskog Carstva Sultan trai da se hara udvosturi ( 10 000 dukata) Neuspjeli dogovori dovode do jo vee opreznosti i utvrenja gradova Hamza-beg po sultanovom nareenju napada taj prostor Dubrovaka vlada pristala na poveanje haraa a sultan naredio da im se vrate oduzete stvari Borbe u Hercegovini se nisu stiavala pa se Dubrovani nastavili na utvrivanjima gradova 1472. godine sastanak Hamza-beg i Dubrovana po pitanju utvrenja Dubrovani bili u takvoj situaciji da im je bila potrebna pomo Zapada Herceg Vlatko stalno gomilao pritube na Dubrovane te vidjevi da Osmanlije nee nita poduzeti 31.06.1473. godine sklapa mir Do kraja vladavine Mehmeda II dubrovaka teritorija bila je upotpunosti iscrpljena 1476. godine otvara se nova carina odmah iznad Dubrovnika Dubrovani slali poslanstvo vezano za carine koje je na kraju uspjelo ukinuti novonastalu carinu Od 1478. godine Dubrovani moraju plaati danak od 12 500 dukata Morale se obnoviti kopnene veze Postojale su jasno odreene carine za neki materijal 06.04.1480. godine opi zajma u Dubrovakoj republici zbog loeg financijskog stanja Uvedni mnogi nameti U ovakvu situaciju Dubrovaku Republiku su dovele Osmanlije Osmansko Carstvo imalo je neosporivu prevlast na Balkanu

1465. godine Osmanlije se poinju sistematski uvrivati u Hercegovini Dubrovaka granica bila je okruena osmanlijskim vazalima Posebne odredbe o ureenju Stona te dubrovakih zidina Osmanlije razbili i posljednja mjesta otpora na granicama s Dubrovakom Republikom do 1485. godine Od 1480. godine zapoinje realizacija plana da se Dubrovnik potini Osmanlijama 07.05.1480. godine 2 povelje od strane Mehmeda II potvrdio im dotadanje privilegije a podigao danak na 15 000 dukata 1481. godine Bajazit II pristaje na smanjenje haraa Mehmed II uspio zauzeti i grad u Italiji Smrt Mehmeda II i borba za prijestolje bude nadu na Zapadu Iz svih smjerova dolaze na prostor Balkana da bi se tu suprostavili novom vladaru 22.11.1481. godine berat Bajezita II kojim se Dubrovanima priznaju privilegije te garantuje bezbjednost Sandakbeg Hercegovine Ajaz elio zauzeti Novi to Dubrovanima nije ilo u korist Bajezit II upozoren da Dubrovani potajnu pomau Zapadu izdaje nareenje da prestanu u svrhu ouvanja mira Padom Novog Brda Osmanlije postaju potpuni gospodari na dubrovakoj granici Dubrovani budno pratili svaki pokret Osmanlija Dubrovani morali susjede obasipati zlatom te usavriti svoje diplomatske sposobnosti Ve sad je Dubrovaka vlada odravala samo formalne veze sa ugarskim kraljem Fiksirani politiki,pravni i trgovaki principi odnoa Dubrovake Republike i Osmanskog Carstva

Krajem XIV i poetkom XV stoljea Osmansko Carstvo nije imalo razraene ugovore stalnih odnosa U poetku Dubrovani nisu eljeli biti blisi s Osmanlijama zato su im i odgovarali ovakvi ugovori Padom despotovine dolazi do promjena, dolazi do preciziranja odnosa izmeu Osmanlija i Dubrovana Dubrovani slali poslanstvo svakom novo sultanu da potvrdi prethodnu povelju 3 grupe Dubrovakih povelja: 1) odredbe o politikom odnosu 2) odredbe o dubrovakoj trgovini u Turskoj 3) odredbe o sudstvu i pravnim odnosima Za hara sultan pristao da garantira bezbjednost i autonomiju Republike Dozvoljena nesmetana trgovina , na neprodatu robu nisu morali plaati carinu Ovim im je otvoren cijeli Balkan za trgovinu Pravne odredbe u sultanovim beratima: 1) sudske nadlenosti za dubrovake graane 2) postupak pri naplati dugova 3) ostavtine Dubrovana koji umru u Osmanskom Carstvu u dubrovakim kolonijama biran o sudsko tijelo U pojedinim situacijama rasprave je vodio i kadija Praksa u mnogoemu bila razliita Odredbe u beratima sluile kao smjernice za regulisanje odnosa meu Dubrovakom Republikom i Osmanskim Carstvom

esti bili meusobni sukobi za koje je dozvoljeno da se rijeava bez odlaska na sud Dubrovani nisu prekidali s praksom biranja svojih konzula koji su radili kao sudije Ponekad su se obraali i kadijama, najee u periodu ratova Obraanje kadijama bilo potrebno kad dubrovake sudije nisu znale kako postupiti Kada Osmanlije nisu mogle doi do nekog krivca smatrale su dubrovaku vladu krivom 1467. godine Dubrovani se ale Mehmedu II na rad Osmanskih sudova Situacije u kojima su inovnici ili pak sam sultan traili putanje nekoga na slobodu ili intervenisao u sukobu izmeu dvojice Dubrovana U Osmanskom Carstvu proti krivaca obraalo se kadijama Kod Dubrovana krivci ili izvoeni pred sud ili predavani Osmanlijama na njihov zahtjev Ponekad su Osmanlijama bili izruivani i optueni za graanske krivice Za doseljenike predlagani koncepti meusobnog sudstva Postankom Dubrovnika kao stalnog haraara Osmanlije su se ponekad obraale i Dubrovakoj vladi Pravo Dubrovana na zaostavtinu dubrovakih trgovaca u Osmanskom Carstvu Dubrovani su uspjeli da uvrstepravnu sigurnost i izvjestan autonomni poloaj

Razvoj dubrovake trgovine nije uvelike ovisio o Osmanskom Carstvu Privreda Osmanskog Carstva bila je u zaostatku Na podruju balkanskih zemalja dolazi ,ne samo do zastoja, ve i do unazaenja u razvoju privrede Zahvaljujui rudarstvu dolazi do razvoja Osmanlije nisu ba mnogo radile za razvoj privrede,njihov glavni izvor prihoda bili su ratovi i plijen Osvajanja prekidala i onemoguavala trgovinu sa Zapadom Uklanjanjem Mleana dolazi do prestanka trgovine sa Azijom ali se oslobaa put za Dubrovane da postanu najaa trgovaka sila U periodu izmeu pada despotovine i osvojenja Novog Brda dolazi do najveeg razvoja dubrovake trgovine 1462. godine kritian trgovaki odnos Dubrovake Republike i Osmanskog carstva Deavalo se da se trgovci zatvore i da im se roba zaplijeni Stalno su bile neke zabrane izvoza odnosno uvoza Uestali ratovi prekidali su redovne linije kojima je roba prevoena Novootvorene carine su isto bile razlog zbog slabljenja a ponekad i prestanka trgovine u nekom smjeru Epidemije kuge dovode do slabljenja trgovakih veza sa zalaem este zabrane trgovine soli, olovom ,srebrom Sol se mogla prodavati na samo 4 mjesta: Drijevima, Dubrovniku, Kotoru i Sv. Sru na Bojani Oslabljena razliitim dancima Republika ponekad nije bila u novanoj situaciji da se bavi trgovinom Za sve nastale probleme Dubrovani su se morali obraati sultanu Bilo je ponekad i dosta razmirica meu trgovcima koje su zahtevale uee vlade te time dovodili do usporavanja trgovine Sve ovo gore navedeno nide dozvolilo da dubrovaka trgovina u Osmanskom Carstvu dobije od samog poetka pravi zamah

Dubrovnik u Xv stoljeu razvija se u znaajan centar pomorske trgovine Usavrava se pomorska tehnika, dolazi do porasta robnog prometa na Sredozemlju,potiskuju se vodee sile Dolazi i do razvoja kopnene trgovine, suradnja s zemljama koje su bogate rudama Sklapanje trgovakih drutava i ortakluka, ugovori o zajednikom poslovanju, trokovi se dijele na pola Drutva esto sklapana samo za jednu trgovinu Neki su slali druge trgovce da kupuju za njih, davani zajmovi za kupovinu Dubrovaki trgovci ulagali dosta truda i robe,u doba krize dravna kasa je bila prazna zbog haraa, razliitih carina i zajmova Centri trgovaki podruja su istovremeno i sjedita dubrovakih kolonija,trgovina Dubrovana aktivna je bila na Balkanu i Levantu Neki od veih centara: Novo Brdo , Srebrenica, Vrhbosna,Praa,Olovo, Gorade,Foa, Visoko;Trgovite,Novi Pazar, Kratovo, Skoplje,Sofija,Jedrene,Valona U XV stoljeu dolazi do naglog razvoja domaih trgovaca,formira se domaa graanska klasa Pod napadom Osmanlija dobar broj stanovnika je razbijeno a njihova imovina oduzeta Mnogi stnaovnici naputali svoje gradove i skrivali se na prostoru Dubrovake teritorije dolazi do meusobnog zaduivanja Osmanlije imali svoje radnje u kojima su drugi radili,esto su se Dubrovani zaduivali kod njih,pojedinci osnivali i drutva Uloga Osmanlija u trgovini bila je mnogo manja nego ostalih naroda na Balkanu Dolaskom Republike pod osmansku vlast ne mjenja se mnogo roa koja se prodaje, dolazi do zabrana izvoza nekih ruda i sirovina Trgovali rudama, tkaninom,zainima,srebrom,sol,ito,koom i ostalim stonim proizvodima,vunom,olovom,gvoem,vosak Dolazi do koritenja osmanskog novca ( aka ) Dolazi i do opdanja vrijednosti novca U periodu kad Osmansko Carstvo postaje neosporni vladar na Balkanu Dubrovnik dobija nekadanji znaaj Stvaraju se prilike za veliku i bogatu trgovinu

Dubrovani su stupali u Osmanlijsku slubu kao zakupci carina i rudnika Neophodni Osmanlijama jer kod nji nije bilo dovoljno strunih ljudi Mnogi zakupljali carine kada je Osmansko Carstvo postao neosporni vladar i za njihove dugove odgovarala je dubrovaka vlada Postoji vie primjera o zakupu esto zakup nije vren direktno ve preko posrednika Dolazilo do potpune konfuzije uslijed nedostatka pisanih podataka Mnogi su uspjeli da zaobiu plaanje preostalih dugova zbog te konfuzije Sve ee Dubrovani su dobijali i vee pozicije u dravnoj upravi Osmanskog Carstva Velika povezanost Dubrovake Republike i Osmanskog Carstva esto je rezultirala prelaskom na islam Izvori koji nam govore o ovoj pojavi u XV stoljeu su jako rijetki

Mogunost otkupljivanja kranskog roblja Vremenom ovo postao jedan od bitnijih izvora prihoda U sluaju diplomatskog neuspijeha pri povratku zarobljenika rodbina mogla otkupiti zarobljenika Sauvan prilian broj podataka o otkupljivanju robova u knjigama Dubrovakog arhiva Postojali trgovci koji su uz odreeni procent ili da u ime nekoga otkupe zarobljenika U sluaju da rodbina ne moe otplatiti zarobljenika oni uzimaju zajam Sve vie trgovaca je posredovalo u otkupu zarobljenika Cijena otkupa zavislila od toga koliko je ta osoba mona Neki od trgovaca bavili su se otkupom jer su to smtrali pobonim djelom Trgovci su esto donosili vijesti od ljudi koji su zarobljeni i nudili svoje usluge u pregovorima i otkupu Ponekad se i vlada mjeala u oslobaanje jednog dijela zarobljenika Relativno mali broj sauvanih ugovora Usmena primopredaja Roblje teko ivjelo,esto umiralo zato je ugovorom odreena i ta situacija U pojedinim situacijama nije dolazilo ko prodaje kranskog zarobljenitva ve do zamjene za turskke zarobljenike esto se znalo dogoditi da se nekom dubrovakom trgovcu obrati i stranac iji je lan obitelji u zarobljenitvu Dubrovani su znali prije svoje smrti odrediti zaostavinu u svrhu oslobaanja zarobljenika esto su prilikom uspostave dobrih odnosa robovi poklanjani kao darovi Zarobljenici su prodavani po veim graadskim centrima npr. Vrhbosna i Skoplje esto su trgovci znali otkupiti roba i drati ga kod sebe dok ne otplati svoju slobodu Bilo je situacija i gdje su robovi sami bjeali

Utvreni politiki,pravni i trgovinski odnosi Dubrovake Republike i Porte Osmanske trupe se uvrstile na dubrovakoj granici Nastojali ne zamjerati se Osmanskom Carstvu Dubrovaka Republika sve do Mohake bitke ( 1526.g) nominalno priznavala vlast ugraskog kralja Republika sauvala punu gradsku samostalnost i pravo samostalnog voenja unutarnje i vanjske politike Dubrovaka Republika je prozor za odravanje trgovakih veza izmeu europskih zemalja i Osmanskog Carstva Dubrovani dobili najbolji poloaj i najpovoljnije odonose za trgovinu