P R AW O S PA D K O W E

C Z Y M J E S T P R AW O S PA D K O W E ?

Prawo spadkowe to dział prawa cywilnego określający zasady przejścia praw i

obowiązków majątkowych po śmierci osoby będącej ich podmiotem. Określa ono
zasady nabywania praw i obowiązków wynikających z dziedziczenia, w tym przedmiot
dziedziczenia, osoby uprawnione do dziedziczenia, czy osoby uprawnione do
nabywania praw związanych ze spadkiem w inny sposób niż w drodze dziedziczenia, a
także zasady odpowiedzialności za długi spadkowe.
G D Z I E Z N A L E Ź Ć P R Z E P I S Y P R A WA
S PA D K O W E G O ?

Znajdują się one w największej części w dwóch aktach prawnych. Przepisy prawa
materialnego (czyli określające istotę poszczególnych elementów prawa) znajdują się
zasadniczo w Kodeksie cywilnym. Przepisy dotyczące proceduralnych aspektów prawa
spadkowego znajdują się z kolei zasadniczo w Kodeksie postępowania cywilnego.
Przepisy dotyczące prawa spadkowego znajdują się także w szeregu innych aktów
prawnych dotyczących zarówno prawa materialnego, jak i prawa procesowego. Za
przykład takich ustaw posłużyć mogą Prawo o notariacie, czy Prawo bankowe.
P R A W O S P A D K O W E O K R E Ś L A Z A S A D Y N A B Y W A N I A
P R A W S P A D K O W Y C H . D O D Z I E D Z I C Z E N I A M O Ż E D O J Ś Ć N A D W A
S P O S O B Y : W D R O D Z E D Z I E D Z I C Z E N I A U S T A W O W E G O ( B Ę D Ą C E G O
P O D S T A W O W Y M S P O S O B E M D Z I E D Z I C Z E N I A ) O R A Z W D R O D Z E
D Z I E D Z I C Z E N I A T E S T A M E N T O W E G O .
 D Z I E D Z I C Z E N I E U S TAW O W E

Do dziedziczenia ustawowego dochodzi z mocy samych przepisów prawa

spadkowego – w tym zakresie nie jest potrzebna żadna ingerencja spadkodawcy.
Przepisy prawa spadkowego określają szczegółową kolejność dochodzenia do spadku
bliższych i dalszych krewnych spadkodawcy, przewidują także możliwość wejścia w
prawa spadkowe osób niespokrewnionych ze spadkodawcą.
W P R Z Y P A D K U D Z I E D Z I C Z E N I A U S T A W O W E G O W P I E R W S Z E J K O L E J N O Ś C I D O
S P A D K U S Ą P O W O Ł A N E D Z I E C I S P A D K O D A W C Y O R A Z J E G O M A Ł Ż O N E K .
D Z I E D Z I C Z Ą O N I W C Z Ę Ś C I A C H R Ó W N Y C H , J E D N A K M A Ł Ż O N E K J E S T D O D A T K O W O
C H R O N I O N Y – C Z Ę Ś Ć , K T Ó R A M U P R Z Y P A D N I E , N I E M O Ż E B Y Ć M N I E J S Z A N I Ż
2 5 % C A Ł O Ś C I S P A D K U . D Z I E C K O P R Z Y S P O S O B I O N E , D Z I E D Z I C Z Y T A K , J A K B Y
B Y Ł O D Z I E C K I E M B I O L O G I C Z N Y M . N I E D Z I E D Z I C Z Y N A T O M I A S T P O S W O I C H
B I O L O G I C Z N Y C H R O D Z I C A C H , K T Ó R Z Y M U S I E L I Z R Z E C S I Ę P R A W D O N I E G O ,
A B Y M O G Ł O Z O S T A Ć A D O P T O W A N E .
KTO DZIEDZICZY
PO OSOBIE
BEZDZIETNEJ?
Jeśli spadkodawca nie miał dzieci ani dalszych
zstępnych, to do spadku są powołani jego
małżonek i rodzice. W takiej sytuacji udział
przypadający rodzicom wynosi 25% całości
spadku. Jeżeli ojcostwo rodzica nie zostało
ustalone, udział spadkowy matki
spadkodawcy wynosi połowę spadku.
G DY S PAD KO DAWC A N I E M I A Ł
DZIECI, DALSZYCH ZSTĘPNYCH ANI
M A Ł ŻO N K A , C A ŁY S PAD E K
P R Z Y PAD N I E J E G O RO DZ I COM P O
RÓWNO. W RAZIE NIEDOCZEKANIA
P R Z E Z R O DZ I C A OT WA R C I A S PAD K U
U D Z I A Ł S PA D KO W Y, K TÓ R Y B Y M U
P R Z Y PADA Ł , P R Z Y PADA R O DZ E Ń S TWU
S PADKODAWC Y W R ÓW N YC H
CZĘŚCIACH.
 W P R Z Y P A D K U B R A K U
M A Ł Ż O N K A , R O D Z I C Ó W ,
R O D Z E Ń S T W A O R A Z D Z I E C I
R O D Z E Ń S T W A S P A D K O D A W C Y
D Z I E D Z I C Z Y Ć B Ę D Ą
D Z I A D K O W I E .
P R Z Y P A D A J Ą C Y I M U D Z I A Ł W
C A Ł O Ś C I S P A D K U W Y N O S I
P O 5 0 % . J E Ś L I K T Ó R Y Ś Z
D Z I A D K Ó W N I E D O Ż Y J E
O T W A R C I A S P A D K U , T O
J E G O C Z Ę Ś Ć P R Z Y P A D N I E
J E G O Z S T Ę P N Y M . P O R Z Ą D E K
D Z I E D Z I C Z E N I A M O Ż E W I Ę C
U W Z G L Ę D N I A Ć R Ó W N I E Ż
W U J Ó W , S T R Y J Ó W I C I O T K I
S P A D K O D A W C Y .
JEŚLI SPADKODAWCA NIE POZOSTAWIŁ MAŁŻONKA
ANI KREWNYCH WSKAZANYCH POWYŻE J, TO
DZIEDZICZYĆ PO NIM MOŻE PASIERB (DZIECKO
MAŁŻONKA POCHODZĄCE Z INNEGO ZWIĄZKU).
JEŚLI SPADKODAWCA NIE MIAŁ
MAŁŻONKA, DZIECI MAŁŻONKA,
RODZEŃSTWA, RODZICÓW ANI INNYCH
KREWNYCH, SPADEK PRZYPADA GMINIE
O S TAT N I E G O M I E J S C A Z A M I E S Z K A N I A
SPADKODAWCY JAKO SPADKOBIERCY
U S TAW O W E M U. J E Ś L I M I E J S C A
Z A M I E S Z K A N I A N I E DA S I Ę U S TA L I Ć A L B O
ZNA JDOWAŁO SIĘ ONO ZA GRANICĄ,
SPADEK PRZYPADA SKARBOWI PAŃSTWA
J A KO S PA D KO B I E R C Y U S TAW O W E M U.
 D Z I E D Z I C Z E N I E T E S TA M E N T O W E

Spadkodawca może także ustanowić spadkobiercę w testamencie, powołując go do

całości lub części spadku. Możliwa jest sytuacja, w której do dziedziczenia jednego
spadku dojdzie zarówno w drodze dziedziczenia ustawowego, jak i w drodze
dziedziczenia testamentowego. W tym zakresie przepisy prawa spadkowego określają
zasady sporządzania i odwoływania testamentów.
K T O M O Ż E S P O R Z Ą D Z I Ć T E S TA M E N T ?

Testament sporządzić może osoba, która posiada zdolność testowania. Mowa tu o

osobie fizycznej, która ukończyła 18 lat i nie jest ubezwłasnowolniona. W przypadku
testamentu notarialnego ostatnią wolę podaje się w obecności notariusza, a w
przypadku testamentu alograficznego (sporządzanego ustnie przed określonym
urzędem) – w obecności urzędnika i świadków.
 ZACHOWEK

Prawo spadkowe wprowadza także mechanizmy ochrony spadkobierców przed

całkowicie dowolnym rozporządzeniem majątkiem spadkowym przez przyszłego
spadkodawcę. Mechanizmem tym jest zachowek – majątek, który powinny otrzymać
od spadkodawcy osoby najbliższe za życia tego spadkodawcy lub po jego śmierci.
Przepisy prawa spadkowego określają w szczególności krąg osób uprawnionych do
otrzymania zachowku, krąg osób obowiązanych do zapłaty zachowku, zasady
dziedziczenia zachowku, czy wreszcie zasady przedawnienia roszczenia o wypłatę
zachowku.
 P O D Z I A Ł S PA D K U

Z chwilą otwarcia spadku wszyscy spadkobiercy stają się współwłaścicielami majątku

spadkowego w częściach odpowiadających udziałom spadkowym. Z tego powodu
zachodzi konieczność rozdysponowania majątku pomiędzy poszczególnych
spadkobierców, mówiąc inaczej podziału spadku.
P R AW O S PA D K O W E
PRZYZNAJE
MOŻLIWOŚĆ
DOKONANIA
D Z I A Ł U S PA D K U
N A D WA S P O S O B Y:
 U M O W N Y D Z I A Ł S PA D K U

Jest to dział spadku dokonywany w drodze umowy zawartej pomiędzy wszystkimi

spadkobiercami. Z uwagi na to, przepisy prawa spadkowego wymagają aby dział
spadku dokonywany był w przypadku zgody pomiędzy wszystkimi osobami
uprawnionymi do spadku. Brak takiej zgody uniemożliwia przeprowadzenie
umownego działu spadku, pozostawiając spadkobiercom jedynie sądowy sposób
podziału spadku.
 S Ą D O W Y D Z I A Ł S PA D K U

Dokonanie sądowego działu spadku jest możliwe zarówno w przypadku zgody

pomiędzy spadkobiercami co do zasad podziału spadku, jak i w przypadku braku takiej
zgody. W przypadku braku takiej zgody jest to wyłączna możliwość podzielenia spadku,
którą przewidują przepisy prawa spadkowego.
ZAZWYCZA J CELOWE JEST DOKONYWANIE
UMOWNEGO DZIAŁU SPADKU ZE WZGLĘDU
NA JEGO SZYBKOŚĆ ORAZ POTENCJALNIE
N I Ż S Z E KO S Z T Y. S Ą D OW Y DZ I A Ł S PA D K U
DOKONYWANY JEST ZAZWYCZA J W
PRZYPADKU BRAKU MOŻLIWOŚCI
OSIĄGNIĘCIA POROZUMIENIA CO DO
W YC E N Y M A J ĄT K U S PA D KO W E G O L U B
PRZYZNANIA POSZCZEGÓLNYM
SPADKOBIERCOM KONKRETNYCH
ELEMENTÓW SPADKU.
 P O D AT E K O D S P A D K U

Osoby fizyczne, które nabyły majątek w drodze spadku, w przypadku, gdy jego
wartość przekracza kwotę wolną od podatku są zobowiązane do uiszczenia podatku
od nabytego spadku.
 KTO PODLEGA OBOWIĄZKOWI
P O D AT K O W E M U ?

Osoby fizyczne, które otrzymały darowiznę o wartości, która przekracza kwotę wolną
od podatku. Przy nabyciu darowizny obowiązek podatkowy powstaje:
• z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego
• z chwilą przekazania darowizny obdarowanemu (w razie zawarcia umowy bez
zachowania formy aktu notarialnego)
ZWOLNIENIE Z OBOWIĄZKU
P O D AT K O W E G O

Podatkowi nie podlega nabycie majątku w spadku o czystej wartości

nieprzekraczającej kwoty wolnej, która wynosi:
• 9637 zł – dla osób należących do I grupy podatkowej
• 7276 zł – dla osób należących do II grupy podatkowej
• 4902 zł – dla osób należących do III grupy podatkowe
 G R U P Y P O D AT K O W E

• I grupa podatkowa: małżonek, wstępni (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie), zstępni

(dzieci, wnuki, prawnuki), pasierb, ojczym, macocha, rodzeństwo, teściowie, zięć,
synowa
• II grupa podatkowa: zstępni rodzeństwa (np. dzieci siostry, wnuki brata), rodzeństwo
rodziców (np. ciotki, wujowie), zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie
rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków,
małżonkowie innych zstępnych (np. mąż wnuczki)
• III grupa podatkowa: pozostali nabywcy
 ŹRÓDŁA:

• www.podatki.gov.pl
• Ministerstwo Finansów - Portal Gov.pl (www.gov.pl)
• Dziedziczenie ustawowe – dla kogo spadek, jaka jest kolejność? (unicef.pl)
• Testament – kiedy jest ważny, rodzaje, co po śmierci testatora? (unicef.pl)

Karolina Bryła
Ekonomia, studia stacjonarne I rok