POMPALAR

1
Pompalar; güç kaynağından aldıkları mekanik
enerjiyi ilgili sıvıya veren makinalardır.

• Döner, Alternatif, Santrifüj

• Santrifüj;
– Genelde basit makinalardır. Eskimeleri
yıpranmaları durumunda verim düşse de işlevlerini
yerine getirirler.
– Daha az yer kaplar, hafiftir ve ucuzdur.
– Düşük debi ve yüksek basınçlarda verimleri
düşüktür.
2
Santrifüj pompalar
• tarımsal sulama
• su temininde
• endüstriyel yıkama
makinelerinde
• hidrofor
• ısıtma
• soğutma
• havalandırma
3
4
Santrifüj Pompanın Çalışma Prensibi
• Santrifüj pompalarda sıvı hareketi kesiksiz
olmakta, emme ve basma ağızlarında bir engel
bulunmamaktadır.
• Pompa çarkı sıvıya enerji kazandırmakta,
kinetik momentini değiştirmekte ve ivme
kazandırmaktadır.
• Emme ve basma ağızları arasında basınç farkı
doğmakta bu basınç farkı sıvının emilmesine
ve basılmasına neden olmaktadır.
5
• Bir santrifüj pompada sıvının hareketi cebri vorteksle (sabit
ivmeli dairesel hareket) açıklanmaktadır. Sıvının yüzeyindeki
basınç dağılımı sıfırdır. Basınç merkezden uzaklaştıkça artmakta
ancak düşey yönde basınç değişimi hidrostatik olmaktadır.

6
• Santrifüj pompa, bir gövde içinde belli bir hızla
hareket eden çark yardımıyla suya enerji verir.

• Bu enerji yardımıyla su, boru içinde hareket eder ve

bir yerden bir yere iletilir.

7
• Bir gövde içinde dönen kanatlı çark kanatları
arasındaki suyu çevreye fırlatır. Suyun kanatlar
arasındaki hareketi sırasında basıncın
yükselebilmesi için kanatlara özel bir şekil
verilmiştir.

• Suyun artan kinematik enerjisi gövde içinde

genişleyen bir kanalda basınç enerjisine
dönüşür.

8
9
SEKİL 4.4

1- çark 7- gövde
2- salyangoz 8- emme borusu
3- difizör 9- dip klapesi
4- sızdırmazlık bileziği 10- vana
5- salmastra kutusu 11- basma borusu
6- mil 10
SANTRİFÜJ POMPANIN KISIMLARI
• ÇARK; Mekanik enerjiyi hidrolik enerjiye çeviren ve üzerinde
çok sayıda kıvrık kanatlar bulunan organdır.

• SALYANGOZ; Çarktan çıkan suyu toplayıp basma borusuna

veren kısımdır.

• DİFÜZÖR; Bazı pompalarda çark ile salyangoz arasına

yerleştirilen ve çarktan çıkan suyun hızını azaltarak yüksek
kinetik enerjinin bir kısmını basınç enerjisi haline dönüştüren
halka şeklindeki kısımdır.

• SALMASTRA KUTUSU; Mil ile gövde arasında doğacak

kaçakları önlemek için alınmış düzendir.

• MİL; Tahrik organı ile çark arasını bağlayan ve çarkı taşıyan

organdır. 11
• GÖVDE; Tulumbanın salyangoz ve diğer organları taşıyan
kısmıdır.

• EMME BORUSU; Emme haznesiyle tulumba girişi arasındaki

borudur.

• DİP KLAPESİ VE SÜZGEÇ; Emme borusunun girişinde tek

taraflı akış sağlayan yani tulumba dururken tulumba içindeki
ve emme borusundaki suyun geri boşaltılmasına engel olan
bir klape mevcuttur. Genel olarak bu klape bir süzgeç içerisine
konmuştur.

• YIPRANMA HALKASI VE HİDROLİK CONTA; Dönen çark ile

tulumba gövdesi arasında bulunan ve çarkın basma kısmında
emme kısmına bu geçit yolu ile kaçan akışkan miktarını
önlemek için alınan düzendir.
12
 Santrifüj Pompaların Sınıflandırılması
1-) Suyun pompa içindeki hareketine göre ;
a-) Radyal Akışlı Pompa: Radyal pompalarda pompaya su
aksiyal yönde girer ve radyal yönde çarkı terk eder. Düşük verdili
ve yüksek basınçlıdır.

13
 Volüt gövdeli pompalarda;

Gövdenin volüt kısmı çark

tarafından basılan suyu
toplamakta ve hız enerjisini
potansiyel (basınç) enerjisine
dönüştürmektedir.

Bir santrifüj pompada volüt

gövdenin alanı başlangıçtan
itibaren suyun çıktığı noktaya
kadar artmakta çarkın etrafını
360 çevirmekte (kuşatmakta)
ve sonra suya çıkışı
vermektedir.
Volüt gövde
Difizör gövdeli pompa 14
Difizör gövdeli pompalarda;

Bir santrifüj pompada difizör

gövdenin gelişimiyle verim
yükselmesi olmuştur. Ama
daha sonra volüt gövdelerin
gelişimi ile difizör gövdenin
önemi azalmıştır.

Difizör gövdelerin radyal

itmeleri dengelemesi üstün
yönüdür.

Genellikle düşey milli

pompalarda ve tek kademeli
düşük basınçlı çarklı
pompalarda kullanılmaktadır. 15
b-)Aksiyal Akışlı
Pompa:

Düşük basınçta
yüksek verdi verirler.
Özgül hızları
yüksektir. Bu
pompalarda su çarka
aksiyal (eksenel)
yönde girer , aksiyal
yönde çıkar.
16
c-)Karışık Akışlı Pompa:

*Orta basınçlı, orta verdili pompalardır.

*Su çarka aksiyal yönde girer, aksiyal ve radyal
doğrultular arasında çarktan çıkar.
*Radyal pompalara göre, özgül hızları ve
verdileri yüksek ancak basınçları düşüktür.
*Çark kanatları arasındaki kanal genişliği fazla
olduğundan içinde yabancı madde bulunduran
suların iletimine uygundur.
*Gövde çoğunlukla “volüt” tiptedir.
17
 Kaplin
Üst gövde
Yatak
Çıkış dirseği

Ara kaplin
zemin

Merkezleme elemanları
Ara mil
Basma borusu

Pompa mili
Çark
Gövde

Giriş
18
2-) Kademe Sayısına Göre ;

a-)Kademesiz Pompa:
Bu tip pompalar tek bir çark ile çalışırlar.

b-)Kademeli Pompa:
Bu tip pompalarda birden fazla çark bulunur.
Santrifüj pompalarda iletim yüksekliği arttığında bu
yüksekliğe tek kademeli pompayla sıvı iletmek
mümkün olmamaktadır.
19
• İletim yüksekliği sınırı tek kademeli küçük
pompalarda 25 m

• Tek kademeli büyük pompalarda 40-50 m

civarındadır.

• Çark çapını büyüterek bu sınırları aşmak

olanaklı ise de manometrik yüksekliğin
artmasıyla özgül hız küçülür.

20
 Özgül hızın küçülmesi ise;
• Çark kanal kesitlerinin çok daralmasına,
• kayıpların artmasına ve
• verimin azalmasına neden olur.
Bu nedenle belirli verdi değerleri içerisinde
pompadan yüksek basınç istenilirse pompanın
seri bağlanması ya da aynı pompada birden
fazla çarkın arka arkaya bağlanması gerekir.
Aksi halde çarkın daralması ve çark çapının
büyütülmesi gerekir.
21
• Kademeli Pompa Kullanım Alanları:
• Genel su temini, tarımsal sulama, yağmurlama.
• Basınçlı su temini.
• Hidrofor sistemleri.
• Kazan besleme ve kondens.
• Isıtma ve soğutma sistemlerinde.
• Sirkülasyon,
• Sanayi,
• Yangın söndürme sistemleri,
• Güç istasyonlarında kullanılmaktadırlar.

22
 *Altı
kademeli
pompa

* İki kademeli
pompa
23
3-) Çarkların Yapım Biçimine Göre:

a-) Açık Çarklı Pompalar:

Bu çarkta çark kanatları ön ve arka taraftan açıktır.
b-) Yarı Açık Çarklı Pompalar:
Yarı açık çarkta çark kanatlarının arka tarafı kapalıdır.
Bu tip çark radyal ve karışık akışlı pompalarda
kullanılır.
c-) Kapalı Çarklı Pompalar:
Çarkın ön ve arka tarafları kapalıdır.
24
4-) Suyun Çarka Girişine Göre:
a-) Tek Girişli Pompalar
b-) Çift Girişli Pompalar
5-) Gövde Yapısına Göre:
a-) Salyangoz Gövdeli Pompalar
b-) Difizör Gövdeli Pompalar
6-) Suyu Emme Durumlarına Göre:
a-) Kendinden Emişli Pompalar
b-) Kendinden Emişli Olmayan Pompalar

25
7-) Pompa Milinin Durumuna Göre:
a-) Yatay Milli Pompalar
b-) Düşey Milli Pompalar
c-) Eğik Milli Pompalar
8-) Gövdenin Ayrılma Durumuna Göre:
a-) Yatay Düzlemde Ayrılan Pompalar
b-) Düşey Düzlemde Ayrılan Pompalar
9-) Basınç Durumuna Göre:
a-) Yüksek Basınçlı
b-) Orta Basınçlı
26
• Düşey eksenli pompa

27
Santrifüj pompa parçaları
Çarklar ve sızdırmazlık bilezikleri
Pompa mili
Gövde
Salmastralar ve sızdırmazlık elemanları
Pompa yatakları
Kaplinler ve yatakları
Çatı

28
 Çarklar ve sızdırmazlık bilezikleri
 Suyun çarka girişine göre
 Tek girişli çarklar
 Çift girişli çarklar

 Çarkın biçimine ve kanatların şekline göre

 Radyal akışlı çarklar
 Karışık akışlı çarklar
 Aksiyal akışlı çarklar

 Çarkların mekanik tasarımına göre

 Açık çarklar
 Yarı açık çarklar
 Kapalı çarklar 29
Pompa mili
Görevi;
motordan aldığı momenti çarka ve diğer döner
elemanlara iletmektir.

Pompa milleri; paslanmaz çelikten veya

korozyona dayanıklı malzemeden yapılır.

30
Gövde
Çark tarafından suya verilen kinetik enerjiyi
basınç enerjisine dönüştürür. Çarktan çıkan
suyu basma borusuna iletir ve pompanın giriş-
çıkış ağızlarının boru hattına bağlanmasına
yardımcı olur. Pompa çarkına, mile ve
salmastra kutusuna yataklık eder. İki şekilde
imal edilir
• volüt (salyangoz)
• difizör
31
Salmastralar
Mil ve gövde arasındaki sızdırmazlığı sağlar veya
pompadaki su kaçaklarını kontrol altına alır.
Sızdırmazlık elemanları ve diğer yardımcı
elemanlar bir arada bir kutu içinde
bulundurularak sızdırmazlık sağlanır. Bu kutuya
salmastra kutusu denir.

32
Pompa yatakları
Görevi; radyal ve aksiyal yükler altında pompa
milini sabit parçalara göre dönme ekseninde
tutar.
Taşınan yüke göre
Radyal yük taşıyan yataklar
aksiyal yük taşıyan yataklar
Yapılarına göre
Düz (kaymalı) yataklar
Rulmanlı yataklar
33
Kaplinler ve yatakları
Görevi; güç kaynağı olan motor ile iş makinası
olan pompa arasındaki bağlantıyı sağlamak ve
motordan pompaya hareketi iletmektir.
Kaplinler milleri eksenel yönden birbirine
bağlayan elemanları
Rijit
Esnek

34
Çatı
Motor ve pompa milinin aynı eksende tutulması
amacıyla çatı kullanılmaktadır. Her koşulda
pompa mili ve motor aynı eksende
bulunmalıdır.

35