Socjologia

Kultury
Mikołaj Jaroński
Etymologia i początki
słowa kultura
Słowo Kultura wywodzi się z łacińskiego terminu cultura. Termin ten pierwotnie
wiązał się z uprawą roli i pochodzi od łacińskiej sentencji cultura agri (uprawa
ziemi). Oznaczał on przekształcenie poprzez ludzką prace naturalnego stanu
zjawisk przyrody w stan inny, bardziej pożądany i użyteczny dla człowieka.

Cyceron używał słowa cultura w wyrażeniu cultura animi (uprawa umysłu) na

określenie filozofi. Jego charakterystyka filozofi może być uznana za pierwsze
przedstawienie koncepcji filozofii w literaturze.

Termin kultury zaczęto wiązać z wszelkimi czynnościami ludzkimi mającymi na

celu:

• pielęgnowanie

• kształcenie

•doskonalenie

Starożytni Grecy używali słowa pelomai do wyrażenie podobnej myśli. Łączyli z

nim wyobrażenia wewnętrznym wysiłku, zmierzającym do przekształcenia sfery
ludzkiego myślenia.
Grecy używali również słowa paideia jako odpowiednika cycerońskiego słowa
cultura, które oznaczało kształtowanie w człowieku ideału człowieczeństwa.
Według prof. Mariana Filipiaka
Kultury nie da się w 100% zdefiniować, gdyż każda dziedzina nauki,
będzie ją nieco inaczej definiować a jej granice będą wyznaczone
poprzez przedmiot badań danej nauki.

Autor dzieli kulturę na dwie różne grupy defionwane poprzez sposób

badania zjawiska kultury:
Pierwsza grupa
znaczeń

• Kultura jest własnością ludzkich zbiorowości,

• Obejmuje ona wszystkie cechy, które wyróżniają
dane zbiorowości ludzkie, od zbiorów organizmów
społecznie nieukształtowanych,
• Czasem włącza się do niej wzory zachowań i
myślenia,
• Umiejętności i przepisy,
• język,
• wszystko czego człowiek potrzebuje, aby
odnaleźć się w danej kulturze.
Druga grupa
znaczeń

• interesuje się przede wszystkim

treścią kultury, a nie jej ludzkim
podłożem,
• jest określana jako pewien wzorzec
zachowań o określonym kształcie i
treści,
• uwaga badaczy koncentruje się na
treści znaków i przekazów
poszczególnych zjawisk kulturowych.
Typy
definiowania
kultury
Definicja opisowo-
wyliczająca
• definiuje kulturę jako określony
zbiór konkretnych przedmiotów,
• wylicza części składowe kultury
• Obejmuje wierzenia, wiedzę, sztukę,
moralność, prawa, obyczaje, oraz inne
zdolności i nawyki nabyte,
Definicja historyczna
• kładzie nacisk na czynnik tradycji jako mechanizm
przekazywania dziedzictwa kulturowego
• kulturę definiuje się tu jako charakterystyczny dla
człowieka rodzaj przekazu minionego doświadczenia
przyszłym pokoleniom,
• kultura jest dobrem zbiorowym i zbiorowym
dorobkiem.
Definicja
Normatywna
• akceptuje podporządkowanie się
zachowań ludzkich normom,
wzorom, wartościom i modelom,
• normy, wzory itd. Są traktowane
jako elementy konstytutywne
kultury
• podporządkowanie się tym
normom jest traktowane jako
właściwość zachowań kulturowych,
Definicja
psychologiczna
• skupia się na psychicznych mechanizmach
kształtowania się kultury,
• analizuje mechanizmy uczenia się, formowania
nawyków kulturowych, internalizacji norm i wartości
obowiązujących w danej kulturze,
• bada wpływ kultury na kształtowanie się
osobowości jednostek w danej zbiorowości,
Definicja
struktualistyczna

• interesuje się ona w głównej mierze, strukturą

danej kultury, to znaczy zasadniczymi elementami
tej kultury i ich wewnętrznymi powiązaniami,
• najczęściej wymienianymi powiązaniami są
cztery kategorie elementów kultury
Materialno-techniczne, społeczne, ideologiczne i
psychiczne
Definicja genetyczna

•stara się wyjaśnić pochodzenie kultury

•wewnętrzy rozwój kultury
•wyłanianie się kultury z natury
•stara się wyjaśnić związki między natura a kulturą
• kulturę traktuje się tu jako sumę wytworów zachowań
ludzkich powstałych w wyniku aktywności człowieka
Pojęcia:
Subkultura
zespół zjawisk kulturowych,
częściowo autonomiczny wobec
kultury dominującej, jednakże
nigdy niezrywający całkowicie
związków z tą kulturą.
Kontrkultura
Określa względnie spójną grupę
społeczną, która wyraża sprzeciw
zarówno wobec zastanej kultury, jak i
wobec tworzenia nowej.
Kultura alternatywna

Typ kultury, przeciwstawny kulturze dominującej w

danym społeczeństwie czy społeczności. Powstaje
zawsze w opozycji do kultury oficjalnej,
popularnej, skomercjalizowanej, propagowanej
przez oficjalne media; najczęściej jako kontynuacja
działań kontrkulturowych. Kultura alternatywna
nie walczy z tradycyjną kulturą, a jej znaczeniem
jest przede wszystkim odmienne spojrzenie na
sztukę, muzykę, medycynę, a nawet sposób
odżywiania, ale również inne dziedziny życia; W
odróżnieniu od kontrkultury jej przedstawiciele
wybierają raczej wyizolowanie się od społeczności,
stworzenie własnych wzorców i norm.