KÖMÜRLERE UYGULANAN

ANALİZLER
Çeşitli kömürleşme derecelerinde kömür özellikleri
(Tsai 1982)
 ANALİZ GRUPLARI

•TEKNOLOJİK ANALİZLER
•KİMYASAL ANALİZLER
•PETROGRAFİK ANALİZLER
•PALİNOLOJİK ANALİZLER
 TEKNOLOJİK ANALİZLER

Koklaştırma
-Yoğunluk • Potada şişme indeksi

-Tane boyu • King-Gray deneyi

-Yüzme-batma deneyi
• Arnu-Audibert Dilatometresi
-Kil kırılma
-Isıl değer tayini • Gieseler Plastometresi
-Kül ergime derecesi
• Roga indeksi
-Hardgrove indeksi
• Micum indeksi
 KİMYASAL ANALİZLER

•PROKSİMATE ANALİZLER
•ULTIMATE ANALİZLER
•DİĞER ÖZEL ANALİZLER
 Proximate Analiz (Kısa Analiz)

• Kömür kullanımıyla bağlantılı olarak kömür

karakterizasyonunun temelini belirlenir.

• Kömürün proximate analizi (ASTM D-3172),

kömürün genel özelliklerinin belirlenmesi
olarak kabul edilir.
 PROKSIMATE ANALİZLER

•SU (NEM, RUTUBET)

•KÜL
•UÇUCU MADDE
•SABİT (BAĞIL) KARBON
ULTIMATE ANALİZLER
– Elemental Analiz

•KARBON ORANI
•HİDROJEN ORANI
•AZOT ORANI
•KÜKÜRT ORANI
•OKSİJEN ORANI
DİĞER KİMYASAL ANALİZLER

• KÜKÜRT TÜRLERİ ANALİZİ

• CO2 ANALİZİ
• KLOR ANALİZİ
• FOSFOR ANALİZİ
• KÜL BİLEŞİMİ ANALİZİ
• İZ (ESER) ELEMENT ANALİZİ
• KÜLDE İZ (ESER) ELEMENT ANALİZİ
 NEM (RUTUBET) TAYİNİ
ISO 1015
• Cam numune kapları 105 oC ± 5 oC da sabit tartıma getirildikten sonra
içerisine 1’er gramlık numuneler konur.
• Numune kaplarının kapakları yarı açık şekilde, daha önce 105 oC ± 5 oC’a
ayarlanmış etüvde 3 saat bekletilir. Kapakları kapatılarak desikatörde
soğutulur ve tartılır. Bu kurutma işlemine 1’er saatlik aralıklarla sabit
tartıma gelinceye kadar devam edilir.

• Burada;
• R = Numunenin rutubet miktarı (%)
• A = Numune ile birlikte kabın ve kapağının kurutmadan önceki kütlesi (g)
• B = Kapağı ile birlikte numune kabının kütlesi (g)
• C = Numune ile birlikte kabın ve kapağının kurutmadan sonraki kütlesi (g)
Nem Fırını
 Kömürde Kül Analizi

• Kömür (ve kok kömürü) külünün analizi için test

yöntemleri (ASTM D2795; ASTM D3682).
• Dokuz ana kül bileşeninin (Silisyum dioksit,
alüminyum oksit, ferrik oksit, titanyum dioksit, fosfor
pentaoksit, kalsiyum oksit, magnezyum oksit, sodyum
oksit ve potasyum oksit) spektrofotometre teknikleri,
chelatometrik teknikler ve alev fotometrik
kombinasyonuyla belirlenmesi ASTM-D-2795).

• Mevcut çalışma sırasında bu yapıların tayini ve

manganez dioksit’in atomik absorpsiyon (ASTM D3682)
kullanılarak elde edilir.
13
Kül Fırını
 KÜL TAYİNİ
TS 1042 standardı

• 1g numune porselen bir kroze içine alınıp 815 oC sıcaklıktaki fırına

yerleştirilir ve bu sıcaklıkta 75 dakika bekletilir. Sonra desikatöre
alınıp oda sıcaklığına kadar soğutulur.

• Hesaplama ve sonuçların gösterilmesi:

• Burada;
• K = Numunenin kül miktarı (%)
• m1 = Porselen krozenin kütlesi (gr)
• m2 = Numune ile birlikte porselen krozenin fırınlanmadan önceki kütlesi (gr)
• m3 = Numune ile birlikte porselen krozenin sabit tartımdaki kütlesi (gr)
• Şayet kömürde yüksek kalsit ve pirit oranları mevcutsa kükürdün
külde bağlı kalmasına engel olmak için ısıtma iki basamaklı
gerçekleştiriliyor.

• Önce örnek 500 oC’de 1 saat tutuluyor. Sonra 750 oC’de 2 saat
bekleniyor; kütle sabit kalana dek 750 oC ile devam diliyor.
 UÇUCU MADDE TAYİNİ
TS 711
Uçucu madde (CO, CO2, SO4, CH4, başka hidrokarbonlar..) miktarı
tayini yapılmak istenen numuneden 1gr alınıp bir kroze içine
konur, üzerine 2-4 damla benzen damlatılır ve kapağı kapatılır.
Kroze, 900 oC sıcaklıktaki fırına konulur ve 7 dakika bekletildikten
sonra bir desikatöre alınarak oda sıcaklığına kadar soğutulur.

• Burada;
• U.M. = Numunenin uçucu madde miktarı (%)
• m1 = Kapağı ile birlikte krozenin kütlesi (g)
• m2 = Numune ile birlikte kroze ve kapağının fırınlanmadan önceki kütlesi (gr)
• m3 = Numune ile birlikte kroze ve kapağının fırınlanmadan sonraki kütlesi (gr)
• R = Numunenin rutubet miktarı (%)
 SABİT (FIX-BAĞIL) KARBON ORANI
TAYİNİ

• KURU KÖMÜR BAZINDA HESAPLANIR.

• SABİT C%=100-(Uçucu madde %+Kül %)

• Uçucu madde hesaplanırken kömür bazı kuru kömür bazına indirgenir.

Nem oranından gelen uçucular ile anorganik bileşenlerden kaynaklanan
nem içerikleri sıfır kabul edilir.
 ULTIMATE (ELEMENTAL) ANALİZ

Ultimate analiz kömürün temel bileşiminin

mutlak bir ölçüsüdür.

Ultimate analiz (ASTM D-3176), kökenine

bakılmaksızın Kömürün (% karbon,
hidrojen, oksijen, azot, kükürt ve kül)
bileşimini ifade eder.
Ultimate Analiz(CHNS)
EURO-VECTOR –EA-3000
 ASTM D 5373–08 “Kömür ve Kok Analiz Numunesindeki
Karbon, Hidrojen ve Azot Tayini için Standart Test Metodu”

Analiz numunesinin yakılması sonucu ortaya yanma gazlarının infirared detektörlerde

karbon hidrojen azot ve kükürt element miktarları tespit edilerek bu elementlerin
numune içerisindeki oranları hesaplanır.
 ULTIMATE ANALİZLER
N- TAYİNİ

KJELDAHL CİHAZIYLA TAYİN EDİLİR.

%0.5 ile %2.5 arasındadır ve kömür kalitesi açısından önemi yoktur.

 ULTIMATE ANALİZLER
S-TÜRLERİ

• PİRİTİK KÜKÜRT • YANAR KÜKÜRT

• ORGANİK KÜKÜRT • YANMAZ (KÜLDE)
• SÜLFAT KÜKÜRTÜ KÜKÜRT
• TOPLAM KÜKÜRT
• TOPLAM KÜKÜRT

Kömür kalitesi açısından önemli bir elementtir ve % 0.5 ile % 2.5 arasındadır.
 Kükürt

Kömürde kükürt
Organik olarak bağlı kükürt veya inorganik kükürt olarak
(pirit, markazit ve sülfatlar).

Kükürt, kömür kullanımında önemli bir husustur. En çok

kullanılan üç yöntem
(1) Eschka yöntemi (Toplam kükürt tayini),
(2) Bomba yanma yöntemi ve
(3) Yüksek sıcaklıkta yanma.
 Leco-Sülfür belirleyicisi

Infra-Red Cell kullanan

örneklerin Yüksek
Sıcaklıkta yanması
sonucu üretilen Sülfür
veya S02'yi belirler
 ULTIMATE ANALİZLER
S TAYİNİ

IR Absorbsiyon Detektörlü
Kükürt Tayin Cihazı

Analiz numunesi 1350°C sıcaklıktaki fırın içerisinde yakılır. Numune içerisindeki

kükürtlü bileşikler parçalanıp yanarak kükürt dioksit gazına dönüşür. Bu gaz cihaz
detektörleri içerisinden geçer. Gaz içerisindeki kükürt dioksit miktarı tespitinden
sonra ilgili hesaplamalar ile numunenin kükürt oranı bulunur.
Kömür örneklerinin kükürt analiz sonuçları

Kadıköylü 2005’ den alınmıştır

 ULTIMATE ANALİZLER
O- TAYİNİ

• DOĞRUDAN TAYİN SADECE ÖZEL AMAÇLAR İÇİN YAPILIR.

• HESAPLAMA İLE BULUNUR.

•O %=100 – (C+H+N+S)
Farklı yakıtların C, H, O miktarları
 DİĞER KİMYASAL ANALİZLER
CO2-ANALİZİ

• CO2 İÇERİĞİ TAYİNİDİR. KARBONATLI MİNERALLERDEN KAYNAKLANIR.

 DİĞER KİMYASAL ANALİZLER
Cl - ANALİZİ

• NaCl, KCl vb MİNERALLERDEN KAYNAKLANIR.

• ESCHKA KARIŞIMI+KÖMÜR İÇERİĞİ 675 ± 5°C

SICAKLIKTA YAKMA METODU İLE İNDİRGENEREK
TİTRİMETRİK OLARAK HESAPLANIR.

• Termik santral kazanlarında korozyona neden olur.

 DİĞER KİMYASAL ANALİZLER
P - ANALİZİ

• APATİT, ORGANİK BAĞLI FOSFOR vb BİLEŞİKLERDEN KAYNAKLANIR.

• SPEKTROFOTOMETİK VEYA XRF İLE BELİRLENEBİLİR.

Bu madde kömürde çok az bulunur. Kömür ısıtma amacı için kullanıldığında bu

maddenin önemi yoktur.
Kömür metalürjik amaçla kullanılırsa (Örneğin: Ergitme) bu maddenin miktarı
önem kazanır.
 DİĞER KİMYASAL ANALİZLER
ESER ELEMENT ANALİZLERİ

• DOĞRUDAN KÖMÜRDEN VEYA KÜLDEN

BELİRLENEBİLİR.

• KÖMÜRDEN BELİRLENMEDE KAYAÇLARIN

ANALİZLERİNDE OLDUĞU ŞEKİLDE YAPILIR.

• KÜLDE İSE ÖNCE KÖMÜR KÜLLEŞTİRİLİR VE AYNI

YÖNTEMLE ANALİZ EDİLİR.