PROBLEME YÖNELİK BİR

YAKLAŞIM
GELİŞTİRİLMESİ
Nereye gideceğini bilmiyorsan hangi yoldan gittiğinin hiçbir
önemi yoktur…
Neyi araştıracağız?
Nasıl araştıracağız?

PROBLEM NEDİR?
 Araştırma Sorununun Tanımlanması

Bütünleştirme Bütünleştirme
Sınırlandırma
Tanımlama

Araştırılacak Tanımlama
sorun dilimi

Araştırma amaçla-
rının belirlenmesi

Kaynak: Karasar, 1995, s. 39

Araştırma Sorusunun Özellikleri
1. Açıklık ve kesinlik
2. Neyin araştırılacağının saptanması
3. Ana sorunun, temel etmenlerin ve değişkenlerin
saptanması;
4. Temel kavramların ve terimlerin saptanması;
5. Araştırmanın sınırlarının/parametrelerinin açıklanması;
6. Tanımlayıcı verinin yorumlanması
7. Bulguların strateji üretimine katkısı

Kaynak: Hernon ve Schwartz, 2007, s. 307

ARAŞTIRMA PROBLEMİ
Bir bilimsel araştırma bir problem ile başlar. Araştırma
problemi sizin gerçekleştireceğiniz araştırma ile çözüm
bulmayı planladığınız sorundur.
Araştırılabilir nitelikte iyi bir problemin ve soruların özellikleri
şunlardır:
Akla yatkın olmalı
Anlamlı olmalı
Açık ve anlaşılır olmalı
İfadeler olasılık veya emir kipi şeklinde kurulmamalıdır
Sınanabilir test edilebilir ölçülebilir olmalıdır
Orijinal ve özgün olmalı
Etik olmalıdır.
Figure 2.7 Errors in Defining
the Market Research Problem
Araştırması Problemi Belirlenirken
Yapılan Hatalar

Hatalar

Problemi çok geniş Problemi çok dar

tanımlamak tanımlamak
• Diğer aşamalar için • Sorunun önemli
rehberlik bileşenlerinin
sağlayamaması gözden kaçırılması
• Ör: Firma imajının • Ör: Rakiplerin fiyat
geliştirilmesi değişikliklerine tepki
olarak fiyat
değiştirmek
Araştırma Sorusunun Daraltılması
Sektör Açısından
Konu açısından (çalışma süresi: part/full/kısa çalışma
süresi)
Zaman Kriteri (Belirli süreler arasında 2000-2020
arası)
Coğrafi Alan
Yaş grupları- Kuşak farklılıkları
Çinsiyet ya da meslek grupları
Araştırma Sorusu ve Hipotezler
Araştırma Sorusu (RQ) Araştırma problemin alt
unsurlarının arıtılmış şekli.
Hipotez (H) araştırmacının ilgilendiği faktör ya da
olaylarla ilgili, henüz ispatlanmamış durum ya da
önerme. Genellikle, hipotez araştırma sorusunun
olası cevabıdır!!!
H1 H2 Ho H4
ARAŞTIRMA HİPOTEZLERİ

 H1: İş performansı çalışma türüne göre olumlu düzeyde farklılık

gösterir.
 H1: Yaş artıkça mobil bankacılık kullanımı eğilimi artar.
 H1: Organik etiket kullanımı tüketici satın alma davranışını olumsuz
etkiler.

 H2: Korku ile iş performansı arasında ilişki vardır.

 H2: Gelir düzeyine göre organik etikete yönelik farkındalık farklılık
göstermez.
 H2: Online paketin yapıldığı malzeme tekrar satın almayı etkiler.
İSTATİSTİKİ HİPOTEZLER
 H0: Korku ile iş düzenine uyma arasında ilişki yoktur.
 H1: Korku ile iş düzenine uyma arasında ilişki vardır.
 ---
 H0: Yöneticiye duyulan güven ile performans arasında ilişki yoktur.
 H1: Yöneticiye duyulan güven ile performans arasında ilişki vardır.
-----
Pandemi döneminde işyeri izolasyonunun çalışan motivasyonuna etkisi
Ho=İşyerinden uzaktan çalışmanın çalışma motivasyonuna etkisi yoktur.
Ho=İş arkadaşlarıyla aynı mekanda çalışmamak çalışma motivasyonunu etkilemez
Ho: H1: Hoa:
H1: H2: H1:
---- H3: ----
Ho= H4: Hob=
H2= H5: H1 =
--- H6: ----
H0= Hoc=
H3= H2=
---
H0d=
H3=
Sıfır Hipotezi (H0 )= Daha önce doğru olduğu
ispatlanan veya ortak kabul görmüş yargılara sıfır
hipotezi denir. Her zaman eşitlik söyleyen hipotezdir.
Aksi ispat edilemedikçe H0 hipotezi doğru kabul edilir.
Alternatif Hipotez(H1 )= Sıfır hipotezinde belirtilen
yargının tersi bir yargıyı içinde bulunduran hipoteze
alternatif hipotez denir.
ÖRNEK
AS : Müşterilerin bir restorana gitme
nedenleri nelerdir?
Ho= Yemek kalitesi ile restorona gitme sıklığı
arasında ilişki yoktur.
H1 : Yemek kalitesi artıkça restorana gidilme sıklığı
artar.
H0: Fiyat düzeyi ile restoran tercihi arasında ilişki
yoktur.
H2: Fiyat düzeyi ile restoran tercihi arasında ilişki
vardır
H3 : Restoranın poüler olması tercih edilme
sıklığını olumlu etkiler.
AS: Kimler tatil için yurtdışını tercih eder?
 Ho: Gelir düzeyi ile yurt dışına tatile gitme sıklığı arasında ilişki
yoktur.
 H1: Gelir düzeyi arttıkça yurt dışına tatile gitme sıklığı artar.
 2300 5000 100000 7500 4000 2350 7340 20300
 Gelir gruplarına göre yurt dışına tatile gitme sıklığı farklılık
göstermez.
 Yüksek-Orta-Düşük 2300-4600 4601-6900 6901-9200
 Çalışan düzeyine göre yurt dışına tatile gitme sıklığı farklılık
göstermez.
Ho: Eğitim durumuna göre yeniliklere adaptasyon süresi farklılık
göstermez.
Hipotez Türleri
Tek-Örneklem Ortalama (Oran) için hipotez testleri
H1: Üniversite öğrencilerinin eğlenceye karşı tutum
ortalaması 75’den farklıdır.
H0:  = 75
H1:   75

Fark Hipotezleri
H1: Kadın müşterilerle erkek müşterilerin Mavi-Jeans
markasına karşı beğenilirlikleri birbirinden farklıdır.
 H0: μ1 = μ2
 H1: μ1  μ2
Hipotez Türleri
İlişkisel Hipotezler
 H1: Bir markanın reklam beğenilirliği ile markanın satın alma
eğilimi arasında ilişki vardır.
H0: ρ = 0 (ilişki yok)
H1: ρ  0 (ilişki var)

 H1: Gelir arttıkça lüks tüketim artar

H0: ρ = 0 (ilişki yok)

H1: ρ >0 (pozitif ilişki var)
Nedensel Hipotezler
 H1: Kalite algısı müşteri memnuniyetini belirler.
 H2: Olumlu kulaktan kulağa iletişimin artması satın alma eğilimini
etkiler.

H0: β = 0 (etki yok)

H1: β  0 (etki var)
 DEĞİŞKENLER
Örneğin “Yönetim stillerinin A otomobil firmasındaki
örgütsel değişime uyum üzerindeki etkisi nedir?” şeklinde bir
araştırma problemimiz olsun.
Yönetim stilleri yöneticiden yöneticiye değişir mi?
Cevabınız evet ise öğrenme stilleri bir değişkendir.
Uygulanan test sonucunda tüm çalışanların uyum puanı
aynı olur mu? Cevabımız hayır ise bu bize örgütsel uyum
kavramının da bir değişken olduğunu gösterir.
Peki, A otomobil bir değişken midir? Cevabımız hayır
olacaktır. Çünkü tüm çalışanlar A otomobil firmasındadırlar. Bu
durumda bu bir değişken değil tüm çalışanlar için sabittir.
 DEĞİŞKENLER
Örneğin: “Öğrencilerin başarıları uygulanan öğretim
yöntemine ve cinsiyetlerine göre farklılık göstermekte midir?”
şeklinde bir soru soralım. Sonuç öğrenci başarısıdır yani bağımlı
değişkendir. Başarının üzerinde etkisi incelenen değişkenler;
öğretim yöntemi ve cinsiyet ise bağımsız değişkenlerdir.
Öğretim yöntemi araştırmacının müdahale ettiği ve
değiştirdiği bir değişken olduğu için değiştirilebilen (manipüle
edilebilen) bağımsız değişken olarak tanımlanır.
Cinsiyet ise araştırmacının değiştiremediği, sadece seçtiği bir
değişken olduğu için bu da seçilmiş bağımsız değişken olarak
tanımlanır.
Z kuşağının Yönetim tarzı ve yönetimden beklentileri

Yönetim Tarzı katılımcı, otokratik

Şirketinizde Yöneticilerin kaç tanesi
toplantılarda fikir belirtilmesine olumlu bakar 5
Şefim kurallarının aynen uygulanmasını ister. 3
Yönetim beklentileri
 Adaletli olması x şirketimdeki yöneticilerin adaletli olması önemlidir 3
 Motive etmesi
 Yüksek maaşx
 Üst yönetimden Destekx
Demografik özelliklere göre Z kuşağının çalışma
değerlerinin belirlenmesi
Demografik özellikler
Cinsiyet kadın Erkek
Gelir durumunuzu işaretleyiniz 0-
2000 2001-4000 4001-6000
Gelir durumunuzu yazınız (TL olarak)……
Çalışma değerleri
Ergonomi
Örgütün özgürlük derecesi
İletişim türü
DEĞİŞKENLER
Değişkenlerin Sınıflandırılması

Değişkenler

Yapı/Özellik Değer Neden-sonuç

Nicel Nitel Sürekli Süreksiz Bağımlı Bağımsız

Değiştirilebilen Seçilmiş Düzenleyici Dışsal

 DEĞİŞKENLER
Değişkenler yapılarına veya özelliklerine
göre nicel ve nitel olarak sınıflandırılabilirler.
Nicel Değişken: Sayı ve miktar olarak
tanımlanabilme
Performans puanı, Personel satış rakamı ve
Değişime uyum eğilimi vb.
Nitel Değişken (Kategorik): Kalite, özellik ve
tür olarak kategorilere ayrılabilme....
Cinsiyet, meslek grubu, liderlik tipi,
inovasyon türü (süreç, Pazar vb., örgüt kültür tipi
(Klan, adhokrasi, pazar, hiyerarşi)
 DEĞİŞKENLER
Değişkenler aldıkları değerlere göre sürekli
veya süreksiz olarak sınıflandırılır.
Süreksiz değişkenler, ölçülen özellikle ilgili
sadece sınırlı sayıda değer alırken, sürekli
değişkenler iki ölçüm arasında sonsuz sayıda
değer alabilirler.
Örneğin cinsiyet sadece kız ve erkek değerleri
alabilir. Bu nedenle süreksizdir.
Bir ailenin sahip olduğu çocuk sayısı da süreksiz
değişkene bir örnektir.
 DEĞİŞKENLER
Personelin KPSS puanları sürekli
değişkene örnektir.
Cinsiyet değişkeni nitel ve süreksiz;
Personel çalışma süresi nicel ve süreksiz;
boy nicel ve sürekli;
 DEĞİŞKENLER
Değişkenler neden-sonuç ilişkisi içinde
bulunuyorsa bu durumda bağımsız ve bağımlı
değişken olarak sınıflandırılır.
Bağımsız değişken(X), araştırmacının
bağımlı değişken üzerinde etkisini test etmek
istediği değişkendir. Bağımlı değişken(Y) ise
üzerinde bağımsız değişkenin etkisi incelenen
değişkendir.
 DEĞİŞKENLER
Bağımlı değişken, araştırmacının bireyler ya da gruplar
arası değişkenliğin incelediği değişken, çözmeye odaklandığı
problemdir.
Bağımsız değişken olası neden, bağımlı değişken ise olası
sonuçtur. Yani bağımsız değişken bağımlı değişkeni etkiler.
Bağımsız değişken
Bağımlı değişken
 Araştırma Sorusu ve Hipotezlerin Geliştirilmesi
Figure 2.9
Development
of Research
Questio1
ns and
Hypothesis

Pazarlama
Araştırması
Sorusunun
Bileşenleri

Analitik yapı ve
Araştırma Sorusu model

Hipotezler
 Yaklaşımın Bileşenleri:
 Araştırma Sorusu ve Hipotezler
 Analitik Çatı ve Model
 İhtiyaç Duyulan Bilginin Ayrıntılarının Belirlenmesi

Araştırmacı, problemin her bir alt unsuruna, analitik çatı ve modellere,

araştırma sorusu ve hipotezlere odaklanarak, hangi bilgilerin elde
edilmesi gerektiğini belirleyebilmeli.
Araştırmanın Modeli
 Araştırmanın Modeli; araştırma probleminin en
güvenilir bilimsel yolla nasıl çözüleceğini gösteren
mantıksal yoldur. Model araştırmanın mantığıdır.
 Model ile teknik birbirine karıştırılmamalıdır.
 Site kuracak bir mimarın, kuracağı sitenin maketini
oluşturduğu gibi, araştırmacı araştırmasına başlarken
bir model oluşturmalıdır.

36
 Araştırmanın Modeli
HİPOTEZ:
“Tarımda mekanizasyon işgücünün tarımdan kopmasına neden olur”

Bağımsız Değişken Bağımlı Değişken

Tarımda Mekanizasyon Nüfusun başka alanlara kayması

Yukarıdaki modele göre, nüfusun başka alanlara kaymasının tek nedeni tarımdaki
mekanizasyon gibi anlaşılmaktadır.
Oysa bu nispeten doğru olsa bile, başka nedenler de nüfusun başka alanlara
kaymasına neden olabilir.
Bağımsız Değişken Bağımlı Değişken

Mekanizasyonun girdiği A
tarım alanları
Mekanizasyonun girmediği
B
tarım alanları

37
Teknolojik ürün tercihi
H1: Algılanan fayda ile Algılanan kullanım kolaylığı
arasında ilişki vardır.
H2: Algılanan Fayda ile gösterilen tutum arasında
ilişki vardır.
H3: Algılanan kullanım kolaylığı ile gösterilen tutum
arasında ilişki vardır.
H4: Gösterilen tutum ile davranışsal niyet arasında
ilişki vardır.
H5: Davranışsal niyet ile kullanım davranışı arasında
ilişki vardır.
H1: Algılanan kullanım kolaylığı, Algılanan faydayı
etkiler.
H2: Algılanan Fayda, gösterilen tutumu etkiler.
H3: Algılanan kullanım, kolaylığı gösterilen tutumu
etkiler.
H4: Gösterilen tutum, davranışsal niyeti etkiler.
H5: Davranışsal niyet, kullanım davranışını etkiler.
Teknoloji Kabul Modeli
UTAUT MODELİ (Birleştirilmiş Teknoloji
Kabulü ve Kullanımı Teorisi)
UTAUT 2 Modeli
Yönetim anlayışının Z kuşağının iş bağlılığına üzerindeki etkisi
H1: Yönetim tarzı çalışanların motivasyon düzeyini etkiler.
H2: Motivasyon iş bağlılığını etkiler.
H2: Ücret uzaktan iş bağlılığını etkiler.
H3: Ücret motivayonu etkiler.
H4: Yönetm anlayışı ücret politkasını etkiler.
H5: Çalışana verilen eğitim türü iş tatminini etkiler
H6: Çalışan verilen eğitim iş bağlılığını etkiler.
H7: Çalışanın teknoloji düzeyi uzaktan çalışma eğilimini etkiler.
H8: Aile kültürü çalışanın uzaktan çalışma eğilimini etkiler.
H9: Aile tipi çalışanın uzaktan çalışma eğilimini etkiler.
H10: Yönetim anlayışı çalışana verilen eğitimi etkiler.
 Motivasyon
Ücret
politikası
Aracı
değişken)
Yönetim
Anlayışı İş bağlılığını

Yurtdışı
deneyimi
 Kuşak özelliklerinin örgütsel bağlılık farklılıklarının belirlenmesi
Kuşak özellikleri
Demografik Faktörler
İş Tecrübesi örgütsel bağlılık
Coğrafi Özellikler
Örgüt kültürü
Teknoloji

Bağımsız Bağımlı değişken

Değişken

H1: Kuşak özellikleri örgütsel bağlılığı etkiler.

H2: Yaş ile örgütsel bağlılık arasında ilişki vardır.
H3: Teknoloji kullanım düzeyi ile örgütsel bağlılık arasında
ilişki vardır.
H4: İş tecrübesi ile örgüt kültürü arasında ilişki vardır.
H5: Eğitim düzeyi ile teknoloji arasında ilişki vardır
 Kuşak özelliklerinin örgütsel bağlılık farklılıklarının belirlenmesi

Kuşak özellikleri Tekn.Kull.Düzeyi örgütsel bağlılık

İş tecrübesi Örgüt kültürü

H1: Kuşak özellikleri örgütsel bağlılığı etkiler.

H2: Yaş ile örgütsel bağlılık arasında ilişki vardır.
H3: Teknoloji kullanım düzeyi ile örgütsel bağlılık arasında ilişki vardır.
H4: İş tecrübesi ile örgüt kültürü arasında ilişki vardır.
H5: Eğitim düzeyi ile teknoloji arasında ilişki vardır
H6: İş tecrübesi Teknoloji kullanım düzeyini etkiler.
H7: Kuşak özellikleri Teknoloji kullanım düzeyini etkiler.
Incoterms (teslim şekillerinin) işletme maliyetleri ve
lojistik hizmet alma kararları üzerindeki etkisi
Incoterms bilgi düzeyinin lojistik hizmet alma
kararları üzerindeki etkisi
 DEĞİŞKENLER
Değişkenlerin Sınıflandırılması

Değişken Tanımı Örnek

Sınıfı
Özellik/Yapı Nicel Özelliğe ilişkin sayı ve miktar verir. Test veya ölçek puanı
Ücret
Çocuk sayısı

Nitel Özelliğe ilişkin sınıflandırma yapar. Medeni durum

Kategorileri vardır. Cinsiyet
Öğretim yöntemi

Değer Sürekli İki ölçüm arasında sonsuz değer alır. Boy(metre)

Test puanı

Süreksiz Sadece sınırlı sayıda değer alır. Cinsiyet

Medeni durum
Çocuk sayısı

Nedensellik Bağımlı Araştırmanın olası sonucudur. Başarı puanı

Bireysel/grupsal farklılıklara odaklanır. Kariyer seçimi
Nicel veya nitel olabilir. Tutum

Bağımsız Araştırmanın olası nedeni ifade eder. Cinsiyet

Etkisi test edilecek olan değişkendir. Sınav kaygısı
Nicel veya nitel olabilir. Meslek
 Neden-Sonuç İlişkilerine Göre
Bağımsız Değişkenler

Düzenleyici (moderator) değişken, ikinci düzey bağımsız

değişken olarak tanımlanan bir bağımsız değişkendir.
Düzenleyici değişken; bağımlı değişken ve bağımsız
değişken arasındaki ilişkiyi düzenleyen veya etkileyen
değişkendir.
MODERATÖR DEĞİŞKEN
Bağımsız değişken: Ekonomik Durum
Bağımlı Değişken: Eğitime Devam Etme Oranı
Moderatör ( Düzenleyici ) değişken 1: Çocuğun engelli
olup olmaması
Çocuğun engelli olmasının ailenin gelir düzeyi ya da
toplam eğitim süresi arasında doğrudan bir ilişkisi
yoktur ancak ikisi arasındaki ilişkiyi etkileme
potansiyeline sahip olduğu görülmektedir.
Ekonomik durumun okula devam etme süresine olan
etkisi

Eğitime Devam Etme Oranı

Ekonomik Durum
Okula Uzaklığı
Ulaşım Altyapısı
Engelli Olma Durumu
 Okulun Ulaşım Engelli
Uzaklığı Desteği Olma

Ekonomik Eğitime
Durum Devam Etme
Oranı

H1= Ekonomik Durum ile eğitime devam etme oranı

arasında pozitif yönlü bir ilişki vardır.
H2=Okul uzaklığı arttıkça ekonomik durum ile eğitime
devam etme oranı arasındaki ilişki azalır.
H3= Ulaşım desteği arttıkça ekonomik durum ile tedaviye
devam etme oranı arasındaki ilişki artar.
H4= Engelli olma durumu ekonomik durum ile eğitime
devam etme oranı arasındaki ilişkinin yönünü etkiler.
ARACI DEĞİŞKEN
Algılanan Fiyat İle Tüketici Güveni Arasında Algılanan
Hizmet Kalitesinin Aracı Etkisi
Doğu ekspresi sürdürülebilirlik-karlılık- müşteri
sadakati yaratma
Fonksiyonel Kalite
Müşteri memnuniyeti
Müşteri sadakati

Sosyal medya fenomenleri kullanarak Doğu ekspresi

için imaj yaratmak
Fonksiyonel Kalite (A) ile Memnuniyet (D) arasındaki
ilişkide İmajın (C) aracılık rolü
İmaj

Müşteri
Fonksiyonel Kalite Müşteri Sadakati
Memnuniyeti

H1= Kalite ile memnuniyet arasında ilişki vardır.

H2=Fonksiyonel Kalite ile müşteri sadakati ilişkisinde
imajın aracılık rolü vardır.
Fonksiyonel Kalite (A) ile Memnuniyet (D) arasındaki
ilişkide İmajın (C) aracılık rolü

İmaj

Müşteri
Fonksiyonel Kalite Müşteri Sadakati
Memnuniyeti

H1= Kalite ile memnuniyet arasında ilişki vardır.

H2=Fonksiyonel Kalite ile memnuniyet ilişkisinde
imajın aracılık rolü vardır.
Gucci’nin
Modeli

Fit Mankenlerle Karşılaşma sıklığı

Mutsuzluk
Bireyin Özgüveni
Demografik Özellikler
 Kuramsal Model Örneği
Kadının hamile Olması

Fit Mankenlerle
Mutsuzluk
Karşılaşma Sıklığı

Özgüven
İşten Ayrılmalara çözüm arıyoruz
Örgütsel Adalet Kaygısı
Alternatif İş imkanları
Örgütsel Bağlılık

Alt İş imk ile işten ayrılma arasında ilişki vardır

Örg. Adalet kayg ile örg. Bağl arasında ilişki vardır
Örg. Bağlılık ile işten ayrılma ilişki vardır.
H1: Örgütsel adalet inancı ile işten ayrılma arasında
ilişki vardır
H2: Örgütsel adalet ile örgütsel bağlılık arasında ilişki
vardır.
H3: Örgütsel adalet inancı ile işten ayrılma arasındaki
ilişkide örgütsel bağlılığın aracı rolü vardır.
H4: Örgütsel bağlılık ile işten ayrılma ilişkisini alternatif
iş imkanları etkiler.
 Kuramsal Model Örneği
Alternatif İş imkanları

Örgütsel Bağlılık İşten Ayrılma

Örgütsel Adalet
Davranışı
İşten Ayrılmalara çözüm arıyoruz
Örgütsel Adalet Kaygısı
Medeni durum
Örgütsel Bağlılık

Ücret düzeylerini arttırmak ya da stres düzeylerini

düşürmek
H1: Örgütsel adalet inancı ile işten ayrılma arasında
ilişki vardır
H2: Örgütsel adalet ile örgütsel bağlılık arasında ilişki
vardır.
H3: Örgütsel adalet ile örgütsel bağlılık arasındaki
ilişkide iş stresinin aracı rolü vardır.
H4: Örgütsel bağlılık ile işten ayrılma ilişkisini ücret
düzeyi etkiler.
H5: Örgütsel adalet inancı ile işten ayrılma arasındaki
ilişkide örgütsel bağlılığın aracı rolü vardır.
 Kuramsal Model Örneği

Medeni Durum

Örgütsel Bağlılık İşten Ayrılma

Örgütsel Adalet
Davranışı

İş Stresi Ücret Düzeyi

 Araştırma Sorusu
İşyerinde mobbingi azaltmak
Çalışan türü— Mavi-Beyaz yakalı
Mobbinge uğrama sayısı
Çalışanlara mobbing eğitimi verme
İletişim Yeteneği

H1:Çalışan türü ile Mobbinge uğrama arasında ilişki

vardır
H2: İletişim yeteneği, çalışan türü ile Mobbinge uğrama
arasında ilişkiyi etkiler.
H3: Çalışan türü ile Mobbinge uğrama arasında ilişkide
mobbing eğitimi alınmasının aracı rolü vardır.
 Kuramsal Model Örneği
İletişim Yeteneği

Çalışan türü Mobbinge uğrama

Mobbing eğitimi alma