კატაპულტი

პრეზენტაციაზე იმუშავა: ნატალი სარალიძე

 კატაპულტი
ქვების, ისრების ან ცხელფისიანი
კასრების მტყორცნელი მანქანა,
რომელიც მოქმედებაში მოჰყავს
დაგრეხილი ბოჭკოს დრეკად ძალებს.
იყენებდნენ ძვ.წ. V საუკუნის ბოლომდე
(ძველი საბერძნეთი და რომი), ახ.წ. XIV
საუკუნიდან XV საუკუნის ბოლომდე (
ევროპა), უმთავრესად
ციხესიმაგრეების ალყის დროს,
შემსუბუქებულ ნიმუშებს კი – საველე
ბრძოლებშიც.
ასევე ის შედგება დიდი მასისგან.
 ენერგია, ენერგიის გარდაქმნები კატაპულტის
მოქმედებისას
კატაპულტის ენერგია დამოკიდებულია სიმძლავრეზე. მისი სიმძლავრე კი
დამოკიდებულია სისწრაფეზე, სიჩქარეზე. კატაპულტი იყენებს შენახული
პოტენციური ენერგიის უეცარ გამოყოფას თავისი ტვირთამწეობისთვის. უმეტესობა
გარდაქმნის დაძაბულობის ან ბრუნვის ენერგიას, რომელიც უფრო ნელა და ხელით
იყო აგებული მოწყობილობაში გაშვებამდე, ზამბარების, მშვილდების, გრეხილი
თოკის, ელასტიკის ან სხვა მრავალი მასალისა და მექანიზმის მეშვეობით.
უძველესი დროიდან გამოყენებული კატაპულტი დადასტურდა, რომ არის ერთ-
ერთი ყველაზე მუდმივი ეფექტური მექანიზმი ომში. თანამედროვე დროში ეს
ტერმინი შეიძლება ეხებოდეს მოწყობილობებს, დაწყებული მარტივი ხელის
ხელსაწყოებიდან (ასევე უწოდებენ " სლინგშოტს ")
გემიდან თვითმფრინავის გაშვების მექანიზმამდე .
დრეკად-დეფორმირებულ ზამბარას გააჩნია პოტენციური
ენერგია, რომელიც დამოკიდებულია დეფორმაციის სიდიდესა
და სიხისტეზე. ეს პოტენციური ენერგია იცვლება წაგრძელების
ცვლილების მიხედვით. ამ ენერგიის ცვლილება გასნიაზღვრება
დრეკადობის ძალის მუშაობით. ტვირთის გასროლისას
დრეკადობის ძალა ასრულებს დადებით მუშაობას, რადგან
ტვირთის მოძრაობის მიმართულება დრეკადობის ძალის
მიმართულებას ემთხვევა. ხოლო დრეკადობის ძალა უარყოფით
მუშაობას ასრულობს როცა ზამბარა იკუმშება და ტვირთი
მოძრაობს დრეკადობის ძალის საპირისპირო მიმართულებით .
კატაპულტის ზამბარას გასროლამდე აქვს პოტენციური ენერგია ,
რომელიც მაქსიმალურია, როდესაც ზამბარა მაქსიმალურადაა
შეკუმშული.
კატაპულტის სიმძლავრე დამოკიდებულია დრეკადობის ძალის
მუშაობაზე. რაც უფრო დიდია ეს მუშაbნა მით მეტია კატაპულტის
სიმძლავრე. კატაპულტის ტვირთის გასტყორცნიდან
დავარდნამდე მიმდინარეობს პოტენციური ენერგიის გარდაქმნა
კინეტიკურ ენერგიად.
 კატაპულტი და ენერგიის
მუდმივობის კანონი
ენერგიის მუდმივობის კანონი არ მუშაობს, რადგან
ტვირთი მოძრაობისას აწყდება ჰაერის მხრიდან
წინააღმდეგობას და გავარდნილი ტყვია ვარდება
ქვევით, რადგან კარგავს ენერგიას.