SPOSOBY WYSZUKIWANIA

INFORMACJI NAUKOWEJ W
BAZACH DANYCH
BY OPISAĆ SPOSOBY WYSZUKIWANIA NALEŻY
NAJPIERW OPISAĆ CZYM JEST BAZA DANYCH
ORAZ INFORMACJE NAUKOWE
• Baza danych (angielskie database) jest to rodzaj komputerowego zbioru kartotek, magazyn danych
o określonej budowie. Baza danych jest modelowym ujęciem fragmentu rzeczywistości będącego
przedmiotem zainteresowania (universe of discours) osób, instytucji, organizacji, firm, zakładów
itp., reprezentującym fakty dotyczące tej rzeczywistości w formie umożliwiającej ich
przetwarzanie w komputerze. Istotne obiekty danego przedmiotu zainteresowania określa się jak
encje lub klasy. Klasą lub encją w rejestrze samochodów są poszczególne samochody, a także ich
właściciele lub użytkownicy. Projekt bazy danych określa jej strukturę (część intensjonalną) i
zawartość (część ekstensjonalną). Dane przechowywane w bazie są trwałe, co nie oznacza, że nie
ulegają zmianom. W każdej chwili baza danych znajduje się w określonym stanie. Operacje
powodujące zmianę stanu bazy danych noszą nazwę transakcji.
NASTĘPNIE CHCEMY PRZEDSTAWIĆ PO
KRÓTCE JAKIE SĄ RODZAJE BAZ DANYCH
• Lokalne bazy danych - są to najprostsze bazy
danych, które w całości znajdują się na jednym
komputerze np. prosta baza zawierająca spis
ludności w danym mieście. Baza ta będzie się
zawierać tylko w jednej tabeli. Wszelkie
zmiany użytkownik będzie bezpośrednio
nanosił na ta tabele np. dodawanie, usuwanie
lub aktualizację poszczególnych rekordów.
Przykładem lokalnych baz danych mogą tu
być: Access, Paradox, dBase
• Bazy typu klient-server - główna baza tego typu jest
przechowywana w zasobach serwera, który to na ogół jest
wydzielony jako osobny komputer. Dostęp do niego jest
realizowany za pośrednictwem innych komputerów –
oczywiście przez sieć, zatem nie musza się znajdować blisko
siebie by korzystać z takiej bazy. Użytkownicy korzystając z
takiej bazy nie korzystają bezpośrednio z jej zasobów,
ponieważ odbywa się to za pośrednictwem programów
zwanych klientami. Jeśli chodzi o serwery to najbardziej
popularne na rynku obecnie są produkty firm: InterBase,
Oracle, Sybase, Informix oraz Microsoft. Bardzo ważna cechą
serwera jest możliwość korzystania wielu użytkowników, a
wszystko to związane jest z licencją sprzedawaną przez
producentów tego oprogramowania.
ZE WZGLĘDU NA ARCHITEKTURĘ BAZ
DANYCH MOŻNA WYRÓŻNIĆ
• Bazy jednowarstwowe, które
wykonują natychmiast wszelkiego
rodzaje zmiany, zaś program, który
udostępnia użytkownikowi
zawartość bazy ma z nim
bezpośredni kontakt.
• Bazy dwuwarstwowe, w których klient
porozumiewa się z serwerem za pomocą
specjalnych sterowników. Jeśli chodzi o
samo połączenie to jest ono zależne od
samego serwera, natomiast
kontrolowanie poprawności danych
zależy od klienta. Rozwiązanie takie
wiąże się ze sporym obciążeniem
programu klienckiego.
BAZY DANYCH MOŻNA PODZIELIĆ WEDŁUG
STRUKTUR DANYCH, KTÓRYCH UŻYWAJĄ:
• Bazy proste (kartotekowe) - każda tablica
danych jest samodzielnym dokumentem i
nie może współpracować z innymi
tablicami. Do baz tego typu należą liczne
programy typu - książka telefoniczna,
książka kucharska, spis książek, kaset lub
płyt. Wspólną cechą tych baz jest ich
zastosowanie w jednym wybranym celu.
• Relacyjne bazy danych (RDB) - wiele
tablic danych może współpracować ze
sobą. Bazy relacyjne posiadają
wewnętrzne języki programowania
(SQL), za pomocą których możemy
tworzyć własne menu oraz
zaawansowane funkcje obsługi danych.
Relacyjne bazy danych (jak również
przeznaczony dla nich standard (SQL)
• Obiektowe bazy danych (ODB) - nie są one zdefiniowane żadnym
oficjalnym standardem. Obowiązujący obecnie standard opracowany
• Strumieniowe bazy danych to bazy danych,
przez ODMG został opublikowany w 1993 roku. Jednym z w których dane są przedstawione w postaci
podstawowych celów modelu obiektowego jest bezpośrednie
odwzorowanie obiektów i powiązań miedzy nimi wchodzących w skład zbioru strumieni danych. System zarządzania
aplikacji na zbiór obiektów i powiązań w bazie danych. Dzięki
taką bazą nazywany jest strumieniowym
mechanizmom obiektowym można też zwiększyć niezależność danych
od aplikacji poprzez przeniesienie procedur obsługi danych (w postaci systemem zarządzania danymi (Data Stream
metod) do systemu zarządzania bazą. Model danych w obiektowych
bazach danych posługuje się pojęciami takimi jak klasy, atrybuty,
Management System). Większość
metody, udostępnia identyfikatory obiektów (OID), hermetyzacje danych strumieniowych baz danych w chwili
oraz metod i wielokrotnego dziedziczenia. Obiektowe bazy danych łączą
własności obiektowości i obiektowych języków programowania z obecnej znajduje się w fazach
możliwościami systemów bazodanowych. Rozszerzają możliwości
prototypowych i nie powstały dotychczas
obiektowych języków programowania (takich jak C++, Java czy
Smalltalk) czyniąc z nich narzędzia do łatwego i efektywnego tworzenia komercyjne rozwiązania.
systemów baz danych zmniejszając stopień złożoności i ilość kodu
programów.
CZYM JEST INFORMACJA NAUKOWA

• Informacja naukowa – działalność

informacyjna polegająca na
gromadzeniu, opracowywaniu,
przetwarzaniu i udostępnianiu
materiałów informacyjnych o stanie
i kierunkach rozwoju nauki, techniki
i ekonomii, a także upowszechnianiu
osiągnięć w tych dziedzinach.
• Informacja naukowa to: •dziedzina wiedzy
obejmująca całokształt zagadnień
teoretycznych i praktycznych związanych
z działalnością informacyjną, •informacja
opracowana metodą naukową, •informacja
przeznaczona dla pracowników nauki, •
informacja o osiągnięciach nauki. Nauka o
informacji naukowej to informatologia.
JAK DZIELI SIĘ INFORMACJE NAUKOWE:

• Naukowa informacja medyczna – • Źródłem informacji naukowej jest miejsce,

w którym powstaje lub znajduje się
zorganizowana działalność
informacja przeznaczona do
naukowa zajmująca się
rozpowszechniania bądź dokument, w
gromadzeniem, opracowywaniem, którym zawarta jest informacja.
przetwarzaniem i udostępnianiem
informacji i doniesień o
• – utrwalony wyraz treści myślowej lub
najnowszych osiągnięciach podmiot materialny będący nośnikiem
naukowych światowej medycyny. informacji.
CZYM SĄ PUBMED, EMBASE I THE
COCHRANE LIBRARY?
• PubMed jest bibliograficzną bazą danych
wydawaną przez United States National
Library of Medicine (NLM). Zawiera
bibliograficzne rekordy publikacji ukazujących
się w ponad 5500 czasopismach naukowych.
Zdecydowana większość rekordów zaopatrzona
jest w abstrakt i odnośnik do pełnego tekstu na
stronie wydawcy lub do otwartego
repozytorium PubMed Central. Baza indeksuje
głównie publikacje w języku angielskim.
• Embase jest bibliograficzną bazą danych wydawaną
przez Elsevier. Zawiera bibliograficzne rekordy
publikacji z ponad 7000 naukowych czasopism
biomedycznych i farmakologicznych. System
wyszukiwania uwzględnia możliwość budowania
złożonych zapytań z uwzględnieniem nazw leków,
wraz z uszczegółowieniem kontekstu wyszukiwania
(np. toksyczności dla wątroby). Profil indeksowanych
czasopism jest bardziej międzynarodowy (można
powiedzieć, że eurocentryczny) niż w przypadku
PubMedu. Zasoby obu tych baz pokrywają się w około
60%.
• The Cochrane Library to zbiór siedmiu baz
danych, z których sześć stanowi wysokiej jakości
źródło informacji opartych na dowodach
naukowych (EBM). Wydawcą jest
międzynarodowa organizacja Cochrane
Collaboration, skupiająca szerokie grono badaczy
i specjalistów. Na szczególną uwagę zasługuje
baza Cochrane Database of Systematic Reviews,
zawierająca prawie 10 000 systematycznych
przeglądów badań medycznych.
PROSTE WYSZUKIWANIE NA PODSTAWIE
BAZY PUBMED

• Budowanie zapytania wyszukiwawczego najłatwiej zacząć od słowa w języku

naturalnym. Po wpisaniu wybranego terminu w okno wyszukiwarki zapytanie zostanie
przetworzone przez system, a wyniki wyszukiwania będą się składać z rekordów, w
których polach odnaleziono wskazaną frazę. Niestety, w takich przypadkach
najczęściej zostanie wygenerowana duża liczba wyników, a w dodatku mogą się one
okazać mało relatywne. Spowodowane jest to działaniem samego mechanizmu
wyszukiwania – wystarczy, że wyszukiwana fraza wystąpi gdziekolwiek w rekordzie
(np. w tytule publikacji albo w abstrakcie), aby rekord został uznany za odpowiedź na
zapytanie użytkownika.
WYSZUKIWANIE FASETOWE. STOSOWANIE
OGRANICZNIKÓW W BAZIE PUBMED
• Ze względu na bardzo dużą liczbę otrzymanych
wyników wyszukiwania niezbędne okazuje się ich
ograniczenie. Jedną z możliwości jest
zastosowanie faset, które odwołują się do różnych
atrybutów publikacji. Taką opcję oferuje większość
naukowych baz danych, a lista ograniczników
znajduje się przeważnie po lewej stronie ekranu.
PubMed domyślnie pokazuje jedynie podstawowe
ograniczniki. W celu dodania możliwości wyboru
innych należy posłużyć się opcją Show additional
filters. Za pomocą faset można m.in.:
• ograniczyć wyniki wyszukiwania do wybranego
rodzaju (lub rodzajów) prac,
• ograniczyć wyświetlanie do rekordów, które mają
dostępny bezpłatny pełen tekst,
• ograniczyć zakres lat, z których podchodzą
publikacje (np. do ostatniego pięciolecia),
• ograniczyć wiek (np. publikacje tylko o dzieciach),
• ograniczyć płeć (np. wyłącznie kobiety),
• ograniczyć wyniki wyszukiwania do publikacji w
wybranym języku.
KORZYSTANIE Z KONTROLOWANEGO
SŁOWNIKA HASEŁ PRZEDMIOTOWYCH MESH

• Minusem wyszukiwania za pomocą słów w języku naturalnym jest

konieczność uwzględnienia w zapytaniu wielu synonimów (oraz form
gramatycznych!), ponieważ autorzy publikacji mogą używać różnych
słów do opisania tej samej jednostki chorobowej (czy innego
zagadnienia biomedycznego). Alternatywą jest korzystanie z języka
haseł przedmiotowych (JHP). Hasła przedmiotowe nadawane są przez
specjalistów, którzy po zapoznaniu się z treścią publikacji opisują ją za
pomocą terminów z kontrolowanego słownika, właściwego dla danej
bazy. Obowiązkiem osoby opracowującej publikację jest przydzielenie
do niej tylu haseł, ilu potrzeba, aby objąć wszystkie istotne kwestie
omówione w dokumencie. Dodatkowo hasła dzieli się na pierwszorzędne
i drugorzędne, w zależności od nacisku, jaki położono w publikacji na
daną kwestię. Warto też wiedzieć, że hasła przedmiotowe tworzą pewną
hierarchię, którą można określić mianem drzewa. Najogólniejsze hasła
(pień) rozdzielają się na bardziej szczegółowe (konary), a te – na dalsze,
coraz bardziej konkretne (gałęzie).
• Zapytanie zbudowane na podstawie haseł
przedmiotowych pozwala na ograniczenie wyników do
rekordów bardziej dopasowanych do tematu wyszukiwania.
Dzieje się tak, ponieważ – jak wyjaśniono wyżej – wynik
wyszukiwania zawiera wówczas wyłącznie publikacje
opisane przez specjalistów za pomocą podanych haseł.
Pominięte zostają publikacje, w których dane słowo w
języku naturalnym miałoby trzeciorzędne znaczenie w
stosunku do głównego tematu lub pojawiłoby się przy
okazji. Jednocześnie otrzymany wynik obejmuje
publikacje, których rekord nie zawierałby pola ze słowem,
za jakiego pomocą byłoby przeprowadzane wyszukiwanie
na podstawie języka naturalnego.
• Karta hasła przedmiotowego zawiera informację o synonimach i
różnych formach zapisu terminu, które są uwzględniane przy użyciu
danego hasła w czasie przeszukiwania bazy.
Przykładowo tuberculosis zastępuje: tuberculoses, Kochs disease,
Koch’s disease, Koch disease etc. Rozwiązanie to ogranicza problem
wynikający z bogactwa terminologii oraz eliminuje konieczność
uwzględniania wariantów ortograficznych czy gramatycznych.
• Po uzyskaniu pierwszych wyników zapytania wyszukiwawczego
warto sprawdzić w poszczególnych rekordach, jakie inne hasła
przedmiotowe zostały wykorzystane do ich opisania. W ten sposób
możliwe jest poznanie haseł, które lepiej odpowiadają poszukiwanej
treści.
• Stosowanie haseł przedmiotowych ma jednakże jeden minus:
pomijane są nowe publikacje obecne w bazie, do których specjaliści
nie zdążyli jeszcze przyporządkować odpowiednich haseł.
OPERATORY LOGICZNE BOOLE’A
• Operatory
logiczne AND, OR i NOT zostały
pomyślane przez XIX-wiecznego
brytyjskiego matematyka George’a
Boole’a. Sugerował on, że zdania logiczne
mogą być wyrażane podobnie jak algebra.
Operatory służą do łączenia słów –
zarówno języka naturalnego, jak i haseł
przedmiotowych – w celu osiągnięcia
optymalnych wyników wyszukiwania.
• Najprostszym operatorem jest AND, używany już domyślnie we
wcześniejszych przykładach. Służy on do łączenia dwóch fraz w taki
sposób, aby wyświetlone zostały rekordy, które zawierają oba
wyrażenia. Bardzo często wpisanie AND w okno wyszukiwania nie jest
wymagane, ponieważ bazy domyślnie łączą wprowadzone słowa tym
operatorem logicznym. Przykład: Crohn’s disease AND perioperative
care.
• Inaczej jest w przypadku operatora OR, który powoduje wyszukanie
rekordów zawierających przynajmniej jedną z podanych fraz.
Przydatne może się okazać używanie nawiasów. Przykład: common
cold AND (vitamin c OR zinc).
• Za pomocą operatora NOT można wykluczyć konkretną frazę. Dzięki
temu wygenerowana lista nie będzie zawierała rekordów ze wskazanym
terminem, co pozwoli znacznie ograniczyć liczbę wyników. Przykład:
latex gloves NOT allergy.
ZARZĄDZANIE WYNIKAMI WYSZUKIWANIA NA
PODSTAWIE BAZY PUBMED

• Przygotowane wyniki można zachować na wiele

sposobów. Polecenie Send to pozwala m.in.
zapisać je do pliku, przesłać na adres poczty
elektronicznej czy dodać do managera cytowań
(np. do programu EndNote). Po założeniu
indywidualnego konta możliwe staje się
gromadzenie prac bezpośrednio w systemie (My
Bibliography). Zorganizowaną w ten sposób listę
publikacji łatwo udostępnić innym za pomocą
linku.
• Założenie bezpłatnego konta umożliwia także
zapisanie całego zapytania wyszukiwawczego i
tworzenie na jego podstawie powiadomień. Po
utworzeniu powiadomienia na podany przy
rejestracji adres poczty elektronicznej będą
przesyłane wiadomości informujące o nowych
publikacjach, które spełniają warunki zapisanego
zapytania. Częstotliwość przychodzenia
powiadomień można dowolnie ustalić,
indywidualnie dla każdego zapytania
wyszukiwawczego.
POSZUKUJĄC INFORMACJI, PAMIĘTAJ:
• 1. dostosuj strategię i taktykę wyszukiwawczą do problemu i
zindywidualizowanych potrzeb;
• 2. nie polegaj wyłącznie na jednym źródle, konfrontuj i sprawdzaj
informacje z różnych źródeł; dowiedz się jakie są źródła
informacji, jak je rozróżniać i jakiego typu informacje zawierają
(bazy, publikacje tradycyjne i elektroniczne), poznaj przede
wszystkim źródła naukowej informacji medycznej;
• 3. naucz się lokalizować źródła informacji (gdzie ich szukać i jak
do nich dotrzeć) i wyszukiwać w nim potrzebnych Ci wiadomości
(jak sformułować zapytanie, jak poszerzyć lub zawęzić zakres
wyszukiwania) lub zapytaj w swojej bibliotece uczelnianej;
• 4. wybierz źródło informacji odpowiednie do swoich aktualnych
potrzeb i krytycznie oceń jego zawartość;
• 5. wykorzystaj źródła, które masz pod ręką (oba typy opisujemy w
dalszej części tego rozdziału):
⇒ dostępne w twojej bibliotece uczelnianej; aby to zrobić umiejętnie i
efektywnie, poznaj jej zasoby i sposoby korzystania z udostępnianych w
niej źródeł (nie tylko książki, ale przede wszystkim bazy naukowe!); ⇒
ogólnodostępne źródła informacji naukowej w Internecie;
6. weryfikuj zastosowane strategie wyszukiwawcze – sprawdź czy tego
zadania nie da zrobić się lepiej;
7. skutecznie utrwalaj pozyskane informacje i kreatywnie nimi
zarządzaj;
8. poznaj prawo regulujące dostęp do informacji i sposoby jej
wykorzystania;
9. rozwijaj swoje kompetencje informacyjne, zaglądaj do Biblioteki
Głównej i na jej stronę internetową, pytaj bibliotekarzy.
JAK JESZCZE POPRAWIĆ WYNIKI
WYSZUKIWANIA?
• Jeśli wyniki wyszukiwania nie są
zadawalające, spróbuj je
zmodyfikować.
• Sprawdź, czy: • wybrałeś właściwą
bazę danych – warto przed
rozpoczęciem wyszukiwania
zweryfikować jej zawartość; • nie
popełniłeś błędu we wprowadzanym
terminie wyszukiwawczym (np.
literówki); • właściwie rozumiesz użyte
przez siebie hasło lub jego określniki.
• Zmniejsz ilość uzyskanych
wyników wyszukiwania: • zastosuj
ograniczenia, np. do najnowszych
publikacji; • dodaj inne słowo
kluczowe lub hasło przedmiotowe,
stosując operator AND lub NOT.
• Zwiększ ilość uzyskanych wyników
wyszukiwania: • zrezygnuj z
wprowadzonych ograniczeń; • nie
stosuj operatora logicznego AND,
zastosuj operator OR; • znajdź hasła
pokrewne oraz synonimy
poszukiwanego terminu; • przy
wyszukiwaniu za pomocą słów
kluczowych zastosuj maskowanie.
NIE ŁAM PRAWA!
• Wszelkie zagadnienia związane z ochroną
praw autorskich reguluje ustawa O prawie
autorskim i prawach pokrewnych z 4 lutego
1994 r. wraz z późniejszymi zmianami.
Ustawa pozwala korzystać z już
rozpowszechnionego utworu w tzw. zakresie
własnego użytku osobistego, tj. pozwala
wykonać kopię fragmentu lub całego
dokumentu tylko i wyłącznie na własne
potrzeby.
• Prawo autorskie reguluje także sposoby korzystania z baz
danych. Zgodnie z prawem oraz umowami licencyjnymi
zawieranymi z dostawcami, zabronione jest drukowanie i
kopiowanie całych numerów czasopism lub materiałów
konferencyjnych. Powinieneś również pamiętać o tym, że
producent bazy danych zezwala na pobieranie jedynie
nieistotnych części zawartości bazy. Liczba jednorazowo
pobieranych artykułów lub ich opisów powinna
odpowiadać Twoim rzeczywistym potrzebom i być
wykorzystywana do celów dydaktycznych lub
badawczych. Nadużycia w tym zakresie mogą
spowodować odłączenie przez dystrybutora dostępu do
bazy.
• Poza Biblioteką – w wyszukiwarce
Google i innych ogólnodostępnych
wyszukiwarkach naukowych,
bibliotekach cyfrowych i nauce w
Internecie (Nauka 2.0).
• Pamiętaj, że w Bibliotece zawsze znajdziesz
pomoc, informację i wiele przydatnych
publikacji naukowych. Jednak, gdy Biblioteka
jest zamknięta albo jej zbiory – choć tak
zasobne – będą niewystarczające do Twoich
potrzeb informacyjnych, wciąż pozostają
ścieżki, którymi możesz podążać w
poszukiwaniu wartościowych źródeł
informacji naukowej. W tym rozdziale
podpowiemy Tobie…
GDZIE POZA SIECIĄ UCZELNIANĄ SZUKAĆ
ZASOBÓW NAUKOWYCH W INTERNECIE?
• Wyszukiwarki naukowe
Internet to bogate i różnorodne
źródło, ale pamiętaj: korzystaj z
wyszukiwarek naukowych, a nie z
podstawowego Google’a.
• Niektóre z nich przeszukują również zasoby
komercyjne, udostępniając jedynie opisy
bibliograficzne lub abstrakty. Spełniają
podobną funkcję jak wyszukiwarki ogólne
(Google, Yahoo) różniąc się tylko sposobem
indeksowania treści. Do wyszukiwarek
naukowych trafiają zwykle dane
zweryfikowane przez fachowców, dlatego
ich wartość naukowa jest na wyższym
poziomie.
OTO KILKA PRZYKŁADÓW TAKICH
WYSZUKIWAREK:
• Google Scholar – najbardziej znana i najpopularniejsza wyszukiwarka,
dająca możliwość prostego wyszukiwania i znalezienia najbardziej
odpowiednich naukowych materiałów źródłowych; ⇒ pozwala
przeszukiwać dużą liczbę źródeł z wielu dyscyplin: publikacje
recenzowane naukowo, rozprawy, książki, abstrakty, artykuły
wydawnictw akademickich i profesjonalnych stowarzyszeń, zasoby z
repozytoriów organizacji naukowych i uniwersyteckich; ⇒ udostępnia
dane bibliograficzne (ze źródeł komercyjnych) i pełnotekstowe
(Internet); ⇒ uzyskane wyniki porządkuje od najbardziej
wartościowych pod względem rangi autora, źródła, treści publikacji i
ilości cytowań; ⇒ umożliwia ustawienie opcji alertu oraz
przeszukiwanie zasobów, które są cytowane i cytują poszukiwaną
publikację, dzięki czemu bibliografia rozrasta się błyskawicznie, a
autorzy w prosty sposób mogą śledzić cytaty z ich prac; ⇒ udostępnia
linki pozwalające na export opisów do menadżerów cytowań (po
zmianie ustawień).
• Google Books – wyszukiwarka książek
znajdujących się w księgarniach i
bibliotekach na całym świecie. Książki
udostępniane są w pełnej treści lub w
wybranych fragmentach. Po zalogowaniu się
za pomocą konta Google, istnieje możliwość
utworzenia osobistej półki z książkami,
którą można zarządzać, udostępniać
znajomym oraz zobaczyć, co czytają inni;
• • DeepDyve – wyszukiwarka artykułów
naukowych wiodących wydawców czasopism
recenzowanych, m.in. Springer, Nature
• SSRN – Social Science Research Networks –
Publishing Group, Wiley-Blackwell; •
• FreeFullPDF – wyszukiwarka publikacji
naukowych dostępnych w formacie PDF; •
• Infomine – umożliwia dostęp do naukowych
zasobów Internetu z zakresu nauk medycznych,
ekonomicznych, ścisłych, społecznych, a także z
zakresu kultury i sztuki;
• Search4Science – wyszukiwarka źródeł
naukowych tworzona przez naukowców; •
połączenie kilkunastu wyspecjalizowanych
narzędzi wyszukiwawczych, dotyczących
poszczególnych nauk społecznych, w tym
także zarządzania zdrowiem; przeszukuje
głównie czasopisma i materiały konferencyjne,
ze szczególnym uwzględnieniem streszczeń
prac jeszcze niepublikowanych.
KROK 2. UKRYTY INTERNET/DEEP WEB
• Szacuje się, że jego zasoby 500-krotnie przewyższają
• W ukrytych zakamarkach Internetu
można znaleźć strony, które tworzą
tzw. Deep Web.
objętością obszar sieci indeksowany przez
wyszukiwarki. Ze względu na dużą zawartość zasobów
naukowych głęboki Internet określa się czasami
mianem Niewidzialnej Sieci Naukowej. Te
niewidoczne zasoby Internetu są poddawane
weryfikacji, kwalifikowane i katalogowane przez
redaktorów wyspecjalizowanych serwisów. Niektóre z
nich obejmują wiele dziedzin wiedzy, tworząc tzw.
metabazy, inne – specjalizowane bramki tematyczne
(tzw. subject gateways) katalogują zasoby z określonej
dziedziny.
NA ZASOBY UKRYTEGO INTERNETU
SKŁADAJĄ SIĘ:
• zawartość licznych baz danych nie przeszukiwanych
przez standardowe wyszukiwarki;
• • zasoby sieci wewnętrznych (intranetowych);
• • strony i pliki w nietypowych formatach;
• • strony nieolinkowane (nieposiadające linków z
innych stron);
• • strony dynamiczne (tworzone w czasie
rzeczywistym), np. rozkłady jazdy;
• • strony z autoryzowanym dostępem;
• • strony z błędnymi metadanymi.
ISTNIEJE RÓWNIEŻ DRUGA GRUPA ZASOBÓW,
TEORETYCZNIE WIDOCZNYCH DLA WYSZUKIWAREK,
JEDNAK W PRAKTYCE NIEDOSTĘPNYCH, SĄ TO STRONY:

• znajdujące się na dalszych miejscach na

liście rezultatów;
• • utracone z powodu źle sformułowanego
pytania lub z powodu niewykorzystania
wszystkich możliwości wyszukiwarek
(formularze zaawansowane);
• • takie, które łatwiej znaleźć korzystając z
wyspecjalizowanych narzędzi, np. katalogów
tematycznych, wyszukiwarek specjalnych.
CO MOŻNA ZNALEŹĆ W UKRYTYM
INTERNECIE?
• publikacje i raporty naukowe, dysertacje (pełne teksty lub abstrakty);

• artykuły z gazet i czasopism (pełne teksty lub abstrakty);

• dokumenty rządowe;

• archiwa materiałów źródłowych i referencyjnych;

• biblioteczne katalogi, biblioteki cyfrowe, publikacje pracowników

uczelni;

• repozytoria Open Access i ich zawartość;

• szara literatura (raporty, sprawozdania, tłumaczenia, dokumentacja

techniczna itp.);

• dane, wzory, grafiki;

• słowniki i encyklopedie, bazy teleadresowe;

• •zasoby graficzne, dźwiękowe, multimedialne.

JAK DOTRZEĆ DO TYCH ZASOBÓW?
• • korzystać z wyszukiwarek Deep Web, np.:
• ⇒ BrigthPlanet
• ⇒ Complete Planet
• ⇒ IncyWincy
• ⇒ SciencesResearch.com • korzystając ze
zwykłych wyszukiwarek, wpisywać w polu
wyszukiwawczym „baza danych” +
wybrane zagadnienie;
• korzystać z katalogów źródeł sieciowych, np. serwisów
wielodziedzinowych:
• ⇒ Academic Info – Educational Subject Directory – źródła
internetowe są katalogowane według dyscyplin naukowych, każdego
miesiąca przybywa 200-500 nowych źródeł;
• ⇒ DirectSearch – Free Pint – wciąż rosnąca kolekcja linków do
internetowych wyszukiwarek i źródeł, także w niewidzialnej części
sieci;
• ⇒ SciCentral – Gateway to the best scientific research news sources –
serwis nowości z zakresu nauk matematycznoprzyrodniczych;
• ⇒ Science.gov – bramka do autoryzowanych źródeł informacji;
• ⇒ The WWW Virtual Library – najstarszy z tego typu katalogów,
zawiera 312 tematycznych bibliotek wirtualnych. Jest tworzony przez
wolontariuszy z całego świata.
KROK 3. OPEN ACCESS – ZASOBY
• Naczelną ideą OA jest założenie, że fundamentem
rozwoju nauki jest otwartość. W tym celu
wykorzystywane są nowe kanały dystrybucji treści
naukowych, powstałe dzięki rozwojowi technologii
cyfrowej, a użytkownikowi tych treści daje się
możliwość wykorzystywania (kopiowania, linkowania,
upowszechniania) ich w sposób legalny i bezpłatny.
Otwarty dostęp nie jest równoznaczny z domeną
publiczną, gdyż twórcy publikacji nie zrzekają się
swoich praw autorskich i mogą stawiać różnego rodzaju
warunki udostępniania, o ile tylko nie ograniczają one
wolności swobodnego korzystania z niej.
• Jak dotrzeć do zasobów w wolnym dostępie?
• sprawdzać w dedykowanych serwisach wyszukiwawczych oraz w
katalogach, wykazach archiwów i repozytoriów OA, np.:
• ⇒ BASE – Bielefeld Academic Search Enging – wyszukiwarka
zasobów naukowych OA z polskim interfejsem;
• ⇒ OAIster – Open Archives Initiative – amerykański zintegrowany
katalog źródeł cyfrowych, zawiera ok. 14 tys. rekordów publikacji z
całego świata;
• ⇒ Open Directory Project – największy na świecie katalog zasobów
internetowych, obejmuje ponad 4 mln źródeł i blisko 600 tys.
kategorii;
• ⇒ ROAR – katalog repozytoriów OA;
• • szukać podpowiedzi na podstronach dotyczących ruchu OA serwisu
WWW Biblioteki Głównej.
PRZYKŁADOWE REPOZYTORIA OA:

• DART-Europe – dostęp do badawczych prac dyplomowych i dysertacji

powstających w uczelniach europejskich; • Jak znaleźć publikacje w wolnym
• • ECNIS Repository – zbiór publikacji, raportów i prezentacji z
dziedzin toksykologii, epidemiologii, żywienia i żywności, chemii,
dostępie?
• pełnotekstowe czasopisma
biologii molekularnej współtworzony przez Instytut Pracy w Łodzi;
181 11. Naukowe bazy danych
• • HighWire – platforma czasopism i książek naukowych wydawców
elektroniczne – sprawdź DOAJ –
uniwersyteckich z zakresu nauk medycznych i pokrewnych;
• • Medicine anh Health Sciences Commons – repozytorium zawierające Directory of Open Access Journals;
m.in. artykuły recenzowane, prace naukowe I wyniki badań z ponad

•
200 amerykańskich uniwersytetów i instytutów naukowych;
• PubMed Central – otwarte archiwum z zakresu nauk biomedycznych;
• • e-książki – sprawdź DOAB –
• RCIN – Repozytorium Cyfrowe Instytutów Naukowych. Directory of Open Access Books.
KROK 4. BIBLIOTEKI I REPOZYTORIA
CYFROWE
• Niektóre biblioteki cyfrowe działają
na zasadach otwartego dostępu, do
innych dostęp jest ograniczony dla
zarejestrowanych użytkowników
lub instytucji. Wynika to
najczęściej z ograniczeń licencji, na
jakich udostępniane są
poszczególne publikacje.
• W odróżnieniu od repozytoriów cyfrowych,
gromadzących zazwyczaj zbiory współczesne,
udostępniane przez autorów na licencjach
otwartych, biblioteki cyfrowe o otwartym
dostępie często gromadzą utwory starsze,
które ze względu na wygaśnięcie
majątkowych praw autorskich przeszły do
domeny publicznej (po 70 latach od śmierci
autora lub innych osób/instytucji
posiadających prawa do dzieła).
POLSKIE BIBLIOTEKI CYFROWE

• Obecnie jest ich już blisko 100, w tym

regionalne ( np. Pomorska Biblioteka Cyfrowa,
którą współtworzy Biblioteka Główna GUMed),
uczelniane (np. e-biblioteka Uniwersytetu
Warszawskiego, Jagiellońska Biblioteka
Cyfrowa), dziedzinowe (Morska Biblioteka
Cyfrowa), instytucjonalne (Cyfrowa Biblioteka
Narodowa Polona). Możesz przeszukiwać
większość z nich jednocześnie, dzięki
wyszukiwarce Federacji Bibliotek Cyfrowych.
BIBLIOGRAFIA
• 1. The Big 6™ Skills: the Big6 is a process model of how people of all
ages solve an information problem. [Dokument elektroniczny] http://
big6.com/media/freestuff/Big6Handouts.pdf [dostęp 14.11.2013].
• 2. Cisek S.: Narzędzia, technologie i zasoby internetowe w działalności
brokera informacji: wybrane aspekty. 2008 [Dokument elektroniczny]
http://eprints.rclis.org/11350/1/Cisek_internet_w_dzial_
brokera_informacji.pdf [dostęp 14.11.2013].
• 3. Grygorowicz A., Kraszewska E.: Propozycje standardów w zakresie
edukacji użytkowników polskich bibliotek medycznych. Forum
Bibliotek Medycznych, 2009, R. 2, nr 1, s. 292-301.
• 4. Kozierski P., Kabaciński R., Lis M., Kaczmarek P.: Open Access:
analiza zjawiska z punktu widzenia polskiego naukowca. Kraków:
Oficyna Wydawnicza Impuls, 2013 [Dokument elektroniczny] http://
depot.ceon.pl/bitstream/handle/123456789/2513/Open% 20Access.pdf?
sequence=1 [dostęp 08.11.2013].
• 5. Kurkowska E. J.: Edukacja informacyjna w bibliotekach a rozwój
społeczeństwa wiedzy. Warszawa: Wydawnictwo SBP, 2012.
• 6. MedLib Train: zostań lepszym nauczycielem kompetencji
informacyjnych: przewodnik nie tylko dla bibliotekarzy medycznych.
Red. Niedźwiedzka B., Hunskår I. Kraków: EJB, 2010 [Dokument
elektroniczny] http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/dlibra/doccontent?
id=21288&dirids=1 [dostęp 14.11.2013].
• 7. Nauka o informacji w okresie zmian. Red. Sosińska-Kalata B.,
Chuchro E. Warszawa: Wydawnictwo SBP, 2013.
• 8. https://
poradnik-naukowy.gumed.edu.pl/attachment/attachment/29898/11_P
omysl_Badanie_Publikacja_Naukowe_bazy_danych.pdf
• 9. http://informacja-naukowa.pl/czasopismo/zeszyt-1-wolumin-1-
2017/budowanie-zapytania-wyszukiwawczego-w-naukowych-
bazach-danych-podstawy-strategii/
DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ