Özel Eğitime Gereksinimi Olan

Öğrenciler ve
ÖZEL EĞİTİM
Editö r
İbrahim H. Diken

ÜNİTE 7
İŞİTME YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLER

Yrd. Doç. Dr. Hasan Avcıoğ lu

Hazırlayan: Gizem Yıldız

 İŞİTME KAYBI TANIMI

Yö netmelikte (2006) işitme yetersizliği olan

birey; işitme duyarlılığının kısmen veya
tamamen kaybından dolayı konuşmayı
edinmede, dili kullanmada ve iletişimde
yaşadığı güçlükler nedeniyle özel eğitim ve
destek hizmetine ihtiyacı olan birey olarak
tanımlanmaktadır.
 İŞİTME SÜRECİ

İşitme seslerin neyi içerdiğ i, kulağ ımıza

hangi şiddette geldiğ i, kafamızda nasıl bir
şablon oluştuğ u ile ilgidir.

Nasıl işittiğ imizi ö ğ renmek için ö ncelikle dış

kulak, orta kulak ve iç kulak hakkında bilgi
sahibi olmamız gerekir.
 İŞİTME SÜRECİ

Kulak 3 ana bö lü mden oluşur. Dış kulak, orta kulak ve iç kulak.

 İŞİTME SÜRECİ
Dış Kulak

Dış kulak; kulak kepçesi ve işitme

kanalından oluşur.

Kulak kepçesi ses dalgalarını toplar

ve işitme kanalına yö neltir.

Basınç değ işikliğ i ile kulak zarı

titrer ve orta kulağ ı aktarılır.
 İŞİTME SÜRECİ
Orta Kulak

Orta kulak, esnek bir yapıya sahip olan kulak zarının arkasında kalan
hava dolu bir alandır.
Çekiç, ö rs ve ü zengi adlı ü ç kü çü k kemiğ in arkasında bulunur.
Ö staki borusu da buradadır. Kulaktaki hava basıncını dengeler.
Kulak zarındaki titreşim kü çü k kemiklere taşınır, sesler hava boşluğ una
gelir.
 İŞİTME SÜRECİ
İç Kulak

A: Dış Kulak
B: Orta Kulak
C: İç Kulak

İç kulak koklea (salyangoz) ve vestibü ler sistem olmak ü zere iki

bö lü mden oluşur.
Kulak içindeki akışkan sıvı ses dalgalarıyla koklea içinden sinir
hü crelerine doğ ru iletilir.
Vestibü ler sistem, işitsel denge organıdır, dengeden sorumludur.
 İŞİTME SÜRECİ

İşitme mekanizmasının dış ve orta kulaktan oluşan oval pencereye

kadar bö lü mü ; iletim yolları
İç kulak, koklea ve beyindeki merkeze kadar olan işitme siniri dahil
bö lü mü ise; duyu-sinirsel yollar
 İŞİTME KAYBI TİPLERİ

• Dış veya orta kulakta sorun olduğ unda

1. İLETİMSEL İŞİTME
sesin iç kulağ a iletilmesinin
KAYBI
engellenmesi

• İç kulakta salyangozda veya işitme

2. DUYUSAL-SİNİRSEL
sinirinde bir sorun nedeniyle seslerin
İŞİTME KAYBI
beyne ulaşmaması

• Hem iletimsel hem de duyusal-sinirsel

3. KARIŞIK TİP İŞİTME
işitme kaybı
KAYBI

• Beyindeki işitme merkezinin hasar

3. MERKEZİ İŞİTSEL İŞLEV
gö rmesi
BOZUKLUĞ U
İŞİTME KAYBININ DERECELERİ
 YAYGINLIK

İşitme problemi olan insanların yarısından çoğ u 65 yaşın ü zeridir.

Bunların %25’i işitme cihazı kullanmaktadır.

Dü nya Sağ lık Ö rgü tü nü n verilerine gö re (2003); işitme yetersizliğ i olan

ö ğ renciler ö zü r gruplarının kü çü k bir bö lü mü nü oluşturmaktadır.

yetersizliği olan öğrenciler

işitme yeter-
sizliğ i
diğ er ö zü r
grupları
 Ka l
Do ıtım
ğ um sa l
ö ned
enl
ned nces er
enl i
er
Do
ğ um
so n
ned ras
enl ı
er
İŞİTMEZLİK NEDENLERİ

Kon
ned uşm
enl a so
er nra
s ı
 İŞİTMEZLİK NEDENLERİ
Kalıtımsal Nedenler

İşitme kaybına yol açan en yaygın neden genetik

nedenlerdir.

Kalıtsal işitme kaybı, kalıtsal otosomal resesif gen

sonucudur.

Doğ uştan veya iç kulakla ilgili olabilir.

 İŞİTMEZLİK NEDENLERİ
Doğum Öncesi Nedenler

Kızamıkçık (aşı geliştirilmeden ö nce)

Toksoplazma
Uçuk virü sü
Frengi
Aşırı bü yü k hü cre virü sü
Sarılık
Kafa boşluğ unda kanama

Yukarıda sayılan enfeksiyonlar, virü sler hamilelik dö neminde bebeğ in

işitme kaybına yol açmaktadır.
 İŞİTMEZLİK NEDENLERİ
Doğum Sonrası Nedenler

Bebekken geçirilen bakteriyel menenjit; merkezi sinir sistemini

etkileyerek işitme kaybına yol açar.

Kü çü k çocuklarda orta kulak hastalığ ı, akut orta kulak iltihabı; kulak

zarının arkasına mukozanın birikmesiyle duymada sıkıntılar yaşanır.

Kronik, tedavi edilmeyen orta kulak iltihabı ileride akademik ö ğ renmeyi

etkileyebilir.
 İŞİTMEZLİK NEDENLERİ
Konuşma Sonrası Nedenler

Kafatasına alınan bir darbe, salyangozda bir travmaya neden olabilir.

Havai fişek, ateşli silah, aşırı gü rü ltü lü ortamda bulunma sonucu

duyusal-sinirsel işitme kaybı oluşabilir.

Genç erkeklerin gü rü ltü ye bağ lı işitme kaybından daha çok etkilendiğ i

gö rü lmü ştü r.

Çü nkü erkekler, kadınlardan daha çok gü rü ltü lü aktivitelerin içinde

bulunmaktadırlar.

Bebekler bile gü rü ltü ye bağ lı geri dö nü şü olmayan işitme kaybı

yaşayabilirler.
 İŞİTME YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLERİN
ÖZELLİKLERİ
Konuşma ve Dil Özellikleri

Bir çok konuşma

Bu durum, alınan
seslerini
Ağ ır derecede gö rsel ve işitsek
duymayabilirler.
işitme kaybıyla girdi miktarı ile
Konuşma geriliğ i ile
doğ an çocuklarda işitme kaybı
birlikte eklemleme
dil gelişimi gecikir. derecesine bağ lı
problemleri de
olarak çeşitlenir.
gö rü lü r.
 İŞİTME YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLERİN
ÖZELLİKLERİ
Akademik Başarı

İşitme kaybı olan

Ağ ır derecede
ö ğ rencilerin Bir çoğ unda okuma
işitme kaybı olan
akademik başarıları, ve yazma
ö ğ renciler akademik
aileye, ö ğ retmene, alanlarında ö zel
olarak hala en az
çevreye ve kendi eğ itime ihtiyaç
uygun hizmet gö ren
kişisel ö zelliklerine vardır.
grubun içindedirler.
gö re değ işir.
 İŞİTME YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLERİN
ÖZELLİKLERİ
Sosyal ve Duygusal Gelişim

1. Aile-çocuk
Konuşma dili etkileşimi, 2. akran
kazanma ve ö ğ retmen Ö ğ rencinin sosyal ve
gü çlü ğ ü nden dolayı tutumları, 3. sosyal duygusal gelişimini
iletişim engelleri, olmanın farkındalığ ı etkileyen dö rt
bireydeki sağ ırlık ve 4. kendini ö nemli faktö rdü r.
ö nyargısı ile birleşir. soyutlama (yalnızlık
hissi)
 İŞİTME YETERSİZLİĞİ OLAN ÇOCUKLARIN
DEĞERLENDİRİLMESİ
Erken Tanılama
İşitme kaybının erken tanılanması, çocuğ un dil ve iletişim becerilerinde
erken mü dahale sonucu dü zeltmeler sağ lanabilir.

Erken teşhis ve erken cihaz takılmasıyla çevredeki her şeyi ö ğ renmeleri

açısından daha avantajlı konuma geçerler.

6 aylıktan ö nce erken mü dahale ileri yıllardaki okuma-yazma

becerilerinin daha iyi olması sağ lar.

Erken teşhis konan bebekler, geç teşhis konanlardan 1-2 yıl daha
ileridedir.

Erken mü dahale dil, algılama ve sosyal becerilerde inanılmaz farklılık

yaratır.
 İŞİTME YETERSİZLİĞİ OLAN ÇOCUKLARIN
DEĞERLENDİRİLMESİ
İşitmenin Değerlendirilmesi
İşitme kaybını ö lçme için odyometre kullanılır.

İşitme yeteneğ inin en basit testi Saf-Ton Odyometredir.

Saf-Ton Odyometre
İlk işitme testi genellikle saf-ton odyometre ile yapılır.

Bir kişinin test edilirken, odyometre tarafından kulaklık aracılığ ıyla bir
ton gö nderilir ve bu sesleri işittiğ ini kişi belli eder.

Test sonuçları odyogram ü zerinde işaretlenir.

 İŞİTME YETERSİZLİĞİ OLAN ÇOCUKLARIN
DEĞERLENDİRİLMESİ

Kemik İletim Testi

Dış ve orta kulak atlanarak test eden kişi tarafından kafatası kemiğ ine
titreşim verilmesi ile doğ rudan iç kulağ a sinyaller sunulan testtir.

Duyusal-sinirsel işitme kaybını belirlemeye yarar.

 İŞİTME YETERSİZLİĞİ OLAN ÇOCUKLARIN
DEĞERLENDİRİLMESİ
Diğer İşitme Testleri

Konuşma Immittance
Oyun Odyometrisi
Odyometrisi Odyometri

Uyandırılmış Tepki Oto Akustik Emisyon

Odyometrisi Testi
 İŞİTME YETERSİZLİĞİ OLAN ÇOCUKLARIN
DEĞERLENDİRİLMESİ

Eğitsel Değerlendirme
İşitme kaybı belirlendikten sonra ö ğ rencinin diğ er gelişim alanlarındaki
ö ğ renmesini etkileyen durumlar saptanmaktadır.

Ö ğ rencinin zeka, başarı, iletişim ve dil değ erlendirmesi ö ğ rencinin

işitmesini kullanmasını ve herhangi bir alandaki eğ itsel gereksinimlerini
karşılamasını sağlamak ü zere planlanmalıdır.
 İŞİTME YETERSİZLİĞİ OLAN ÇOCUKLARIN
DEĞERLENDİRİLMESİ

Dil ve İletişimin Değerlendirilmesi

Bu değ erlendirmeyi yaparken 3 alanda bilgi toplanır:

1. İfade edici ve alıcı dil becerileri

2. Sö zdizimsel veya gramer becerileri
3. Sö zel olmayan dil yeterliliğ i
Bu alanlara gö re ö ğ renci değ erlendirilir.
 İŞİTME YETERSİZLİĞİ OLAN ÇOCUKLARIN
DEĞERLENDİRİLMESİ

Zekanın Değerlendirilmesi

Bu ö ğ rencilerin zihinsel kapasiteleri işitme

yetersizliğ i olmayan kişilerle aynı
yaygınlığ a sahiptir.

Sö zel madde içeren IQ testi bu ö ğ renciler

için uygun değ ildir.

Alternatif olarak sö zel olmayan zeka

testleri kullanılmalıdır.
 İŞİTME YETERSİZLİĞİ OLAN ÇOCUKLARIN
DEĞERLENDİRİLMESİ

Başarının Değerlendirilmesi

Stanford Başarı Testi

Bir pasajdaki boşlukların doldurulması
Sö zlü okuma testleri
Hikaye anlatma
Yazma becerisi
Bu yö ntemler kullanılarak işitme
yetersizliğ i olan ö ğ rencilerin başarıları
değ erlendirilebilir.
 İŞİTME YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLERİN EĞİTİMİ
Ortamsal Düzenlemeler

İşitme yetersizliğ i olan ö ğ renciler için beş temel eğ itsel yerleştirme

seçeneğ i bulunmaktadır:

1. Genel eğ itim sınıfına tam zamanlı yerleştirme

2. Genel eğ itim sınıfına yarı zamanlı yerleştirme ve ö zel eğ itim sınıfına
yarı zamanlı yerleştirme
3. Genel eğ itim okulunda ö zel eğ itim sınıfına yerleştirme
4. Ayrı gü ndü zlü ö zel eğ itim okuluna yerleştirme
5. Ayrı yatılı ö zel eğ itim okuluna yerleştirme
 İŞİTME YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLERİN EĞİTİMİ
En Az Kısıtlayıcı Ortam

İşitme yetersizliğ i olan ö ğ renciler için en az kısıtlayıcı ortama karar

vermek ü zere cevaplanacak sorular:

1. Ö ğ rencinin işitme kaybı derecesi ne kadardır?

2. Ö ğ renci konuşabiliyor mu?
3. Bö lgesel olarak uygun eğ itim servisleri var mı?
4. Gerekli destek hizmetler var mı?

Bu soruların cevaplarına gö re işitme yetersizliğ i olan bireyler için en

az kısıtlayıcı ortam çeşitlenmektedir.
İŞİTME YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLERİN EĞİTİMİ
İletişim Yöntemleri

Sö zel iletişim

İşaret dili ve
iletişim

Tü m ve eş
zamanlı iletişim

İki dil/kü ltü r

İŞİTME YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLERİN EĞİTİMİ
1. Sözel İletişim Yöntemi

Bu yaklaşım dili gü zel kullanmayı

ö ğ retir ve çocukları konuşmaya karşı
cesaretlendirir.

Bu yö ntem iki ö ğ retim formatını içerir:

İşitsel sözel format, erken teşhis ve
işitme cihazıyla seslerin yü kseltimi
Sözel/işitsel format, sö zel dili
geliştirmek için işitme cihazının
kullanılmamasını vurgular.
İŞİTME YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLERİN EĞİTİMİ
2. İşaret Dili ile İletişim Yöntemi

İşaret dili, harflerden daha çok hem

sö zcü kleri hem de kavramları ifade
etmek için mimik, beden ve ellerin
bileşimi kullanır.

Parmak hecelemesi; alfabedeki

harflerin elle sunumunda kullanılır.

Amerikan işaret dili (ASL); Kuzey

Amerika’da işitme yetersizliğ i olan
yetişkinler arasında kullanılan dildir.

İngiliz işaret dili; İngiliz dilinin gö rsel

sunumuna gö re dizayn edilmiş dildir.
İŞİTME YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLERİN EĞİTİMİ
3. Tüm ve Eş Zamanlı İletişim Yöntemi

Sö zel iletişim ve işaret dili bileşimi olan bu yö ntem tü m iletişim

yaklaşımı olarak adlandırılmaktadır.
Bu yaklaşım kalıcı işitme için destek sağ lama, konuşma ve işaret
dilinin her ikisini kullanarak eş zamanlı iletişimin içerir.

Tüm ve Eş
Sözel
İşaret Dili Zamanlı
İletişim
İletişim
İŞİTME YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLERİN EĞİTİMİ
4. İki Dil/İki Kültür Yöntemi

Bu yö ntem işitme yetersizliğ i olan ö ğ rencilerin hem işitemeyen, hem

de işiten ebeveynlerini ilgilendiren iletişim yö ntemidir.

Ö ğ rencilerin işiten ebeveynlerinin kü ltü rü nü ve işitemeyen

ebeveynlerin kü ltü rü nü n her ikisini de işaret dili ve anadil olarak 2
dilde de geliştirmeyi amaçlar.

İşaret dilini ilk, yazma ve konuşma dilini ikinci dil olarak ö ğ renen
çocukların işitme yetersizliğ i olmayan akranlarının başarılarına
yaklaştıkları gö rü lmektedir.
 İLETİŞİM KURMAYA YARDIMCI TEKNOLOJİK ARAÇLAR

on Kon
sy u
ü nika çevi şmayı-
om zları ren m
lek
Te ciha ciha etne
z la r
a rı m e

Uy
azl nle

a rı
cih cı di

cih
ım

azl
d

a rı
Yar
İLETİŞİM KURMAYA YARDIMCI TEKNOLOJİK ARAÇLAR
Yardımcı Dinleme Cihazları

İşitme cihazları, koklea implant ve FM telsiz sistemi yardımcı dinleme

cihazlarıdır.
Dö rt çeşit işitme cihazı vardır:

1. Kulak arkası
2. Kulak içi
3. Kanal içi
4. Tamamen kanalda (Smith, 2007).
İLETİŞİM KURMAYA YARDIMCI TEKNOLOJİK ARAÇLAR
Telekomünikasyon Cihazları

Altyazılar (TV gö rü ntü lerinde yer alan

altyazılar)
Metin telefon (Telefon gö rü şmesini yazılı
sağ layan araç)
Telekomü nikasyon aktarma servisi (Metin
mesajlarını ses mesajlarına çeviren
yö nlendirme merkezi)
Ses taşıyıcı (hem sesi hem metni aktarabilen
telefon)
Kişisel veri yardımları (e-mail, network, yazılı
mesaj gö nderme)
İLETİŞİM KURMAYA YARDIMCI TEKNOLOJİK ARAÇLAR
Konuşmayı-Metne Çeviren Cihazlar

Anında altyazı

C Print; bilgisayarda kullanılır. Konuşmayı dinler ve yazıya

dö ker.

Otomatik konuşma tanıma; bilgisayarın otomatik olarak

%3-4 den az hatayla dakikada 160 kelime hızında metni
çevirmesini sağ lar.
ETKİLİ ÖĞRETİMSEL STRATEJİLERİ KULLANMA
Erken Çocukluk Dönemi Öğrencileri

Erken müdahale; erken çocukluk hizmetleri

bebekte işitme kaybı tanılanır tanılanmaz hemen
başlar. Erken mü dahalenin amaçları:

1. Ailelerin işitme kaybını anlamalarına yardım

etmek, ailelerin kendilerine gü venlerine artırmak
2. İşitme yetersizliğ i olan bir bebeğ e iletişim
kurmasına, işitme kalıntısını kullanmasına yardım
etmek
3. Tamamen aile ü yelerinin sorumluluğ unda olan
bebeğ e yardım etmek
ETKİLİ ÖĞRETİMSEL STRATEJİLERİ KULLANMA
Erken Çocukluk Dönemi Öğrencileri

Çocuğ un zengin dil ortamına erken

girişi çok ö nemlidir.

Nesnelere karşı dikkatini toplama ve

sü rdü rme, yorum yapma ve
sınıflandırma ve olayları açıklama
çocuğ un erken dil, sosyal ve bilişsel
gelişiminin ö nemli bileşenleridir.
ETKİLİ ÖĞRETİMSEL STRATEJİLERİ KULLANMA
İlköğretim Öğrencileri

Gerçek deneyimler kullanın.

Sö zcü k bilgisi gelişimini bü tü nleştirin.

Kendini ifade etmesi için fırsatlar yaratın.

İşitme yetersizliğ i olan kişilerden rol modelleri

sağ layın.

İşitme yetersizliğ i hakkında ö ğ retim yapın.

ETKİLİ ÖĞRETİMSEL STRATEJİLERİ KULLANMA
Orta Öğretim ve Geçiş Öğrencileri
• Ö ğ rencilerin ilgi
ve yeteneklerini
belirleyin ve
GEÇİŞ PLANLAMA onlara uygun
işyerleri araştırın,
finans kaynakları
ayarlayın.

• Danışman, rehber
eğ itimci gibi
ORTAÖ Ğ RETİM
kişiler ö ğ rencilere
SONRASI EĞ İTİM
gerekli eğ itim ve
desteğ i sağ larlar.
ETKİLİ ÖĞRETİMSEL STRATEJİLERİ KULLANMA
Sınıf Ortamının Düzenlenmesi

Ö ğ renme planı ve zamanı ayarlayın.

Eğ itim modeline bağlı kalın, inanın.

Destek hizmetleri sağlayın.

Anlaşılır, açık bir plan geliştirin.

Aile katılımını sağlayın.

Kaynaştırma sınıflarında ö ğ renciye doğ rudan ö ğ retim yapın.

İŞİTME YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLER İÇİN TAVSİYE
EDİLEN EĞİTSEL UYGULAMALAR

Gö rsel
Ö ğ retim
Sö zcü k ve Stratejileri
Kavram
Gelişimi
Deneysel
Ö ğ renme
Aşamaları

Diğ er
Yardımlar
İŞİTME YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLER İÇİN TAVSİYE
EDİLEN EĞİTSEL UYGULAMALAR

Ö ğ retimlerde bol miktarda gö rseller SOYUT

kullanın.
Kartlar, grafikler, haritalar
Sö zcü k bilgisi içeren etkinlikler Fotoğ raflar
dü zenleyin. Modeller, objeler
Somut materyaller
Taklit etme çalışın. Doğ rudan deneyimler

Ö ğ renme aşamalarını soyuttan

somuta desenleyin.
SOMUT