PENGANGKUTAN

4
B
BA
DALAM
TUMBUHAN
4.1 Tisu vaskular
4.2 Pengangkutan
air & garam
mineral
4.3 Translokasi
4.4 Fitoremediasi
 STANDARD PEMBELAJARAN
STANDARD KANDUNGAN 19.1.1 Mewajarkan keperluan
19.1 pengangkutan dalam
tumbuhan.

TISU 19.1.2 Menghubung kait

penyesuaian struktur

VASKULAR
salur xilem dan trakeid
dengan pengangkutan air
dan garam mineral.
19.1.3 Menghubung kait
penyesuaian struktur tiub
tapis dan sel rakan
dengan pengangkutan
bahan organik
KEPERLUAN PENGANGKUTAN
BAHAN DALAM TUMBUHAN
Disebabkan tumbuhan merupakan organisma multisel (organisma
kompleks), tambahan pula saiz tumbuhan yang besar dan tinggi,
menyebabkan tumbuhan mempunyai jumlah luas permukaan yang
kecil.

Jarak pengangkutan air dan garam mineral dari bahagian akar ke

bahagian daun, dan pengangkutan hasil fotosintesis dari bahagian
daun ke bahagian yang lain terutamanya bahagian akar adalah agak
jauh.
Ini akan memberi masalah kepada tumbuhan untuk mengangkut
bahan-bahan keperluannya ke semua sel.

Maka tumbuhan memerlukan sistem pengangkutan untuk

mengangkut bahan seperti air, mineral dan hasil fotosintesis untuk
menjalankan proses fotosintesis dan respirasi.
= SISTEM VASKULAR
 Sistem pengangkutan tumbuhan, iaitu sistem vaskular terdiri daripada tisu vaskular
yang terdapat pada bahagian tumbuhan seperti daun, batang dan akar.

 Tisu vaskular pula terdiri daripada 2 jenis, dan setiapnya mempunyai fungsi yang
khusus :
Tisu Vaskular

Xilem Floem

Mengangkut air dan garam Mengangkut sebatian

mineral yang diserap oleh organik yang disintesis oleh
akar ke batang dan daun daun melalui fotosintesis ke
tumbuhan batang dan akar
Lintasan Sejarah

Pada tahun 1858, Carl

Nageli, seorang ahli botani
telah memperkenalkan
nama xilem dan floem
sebagai tisu dalam sistem
pengangkutan tumbuhan.
Tidak semua tumbuhan memerlukan sistem pengangkutan. Maka kita boleh
kategorikan tumbuhan kepada 2 kategori :

Tumbuhan bukan vaskular Tumbuhan vaskular

Bersaiz kecil dan mempunyai luas permukaan yang Bersaiz lebih besarl dan mempunyai luas
lebih besar. permukaan yang lebih kecil.

Tidak mempunyai sistem pengangkutan Mempunyai sistem pengangkutan

Mempunyai tisu-tisu khusus dan Mempunyai akar khusus, batang

tidak mempunyai xilem. dan daun, dan xilem yang berlilin.
Contohnya lumut (mosses),
bryophyta, Macrocystis pyrifera Contohnya tumbuhan berbunga.
(alga laut) dan lain-lain.
 Trakeid

Xilem mempunyai 4 jenis sel, iaitu :

Salur xilem
Merupakan sel pengangkut air
Trakeid
Salur xilem
Berfungsi
Gentian (sejenis sklerenkima) memberi
sokongan
Sel parenkima Berfungsi
menyimpan
makanan dalam
bentuk kanji

Keratan membujur xilem

Oleh kerana topik ini
membincangkan tentang
pengangkutan air & garam mineral
dalam tumbuhan, maka kita akan
fokuskan kepada 2 jenis sel
sahaja, iaitu salur xilem dan
 CIRI-CIRI PENYESUAIAN STRUKTUR SALUR XILEM & TRAKEID
DENGAN FUNGSINYA DALAM PENGANGKUTAN AIR DAN GARAM MINERAL
Keratan Rentas Xilem
Floem mempunyai 4 jenis sel, iaitu :

Merupakan sel
Tiub tapis yang terlibat
dalam
pengangkutan
Sel rakan bahan organik

Gentian Berfungsi
(sejenis memberi
sklerenkima) sokongan

Sel parenkima Berfungsi

menyimpan
makanan
dalam bentuk
kanji
Oleh kerana topik ini
membincangkan tentang
pengangkutan bahan organik
dalam tumbuhan, maka kita akan
fokuskan kepada 2 jenis sel
sahaja, iaitu sel tiub tapis
 PENYESUAIAN STRUKTUR
SEL RAKAN DALAM
PENGANGKUTAN BAHAN
•
ORGANIK
Sel normal yang mempunyai nukleus
dan bilangan mitokondrion yang
banyak.

• Bersebelahan tiub tapis, berfungsi

membekalkan protein, ATP dan nutrien
kepada tuib tapis.

• ATP digunakan untuk mengangkut

sukrosa dari daun melalui tiub tapis secara
pengangkutan aktif.
 PENYESUAIAN STRUKTUR
TIUB TAPIS DALAM
PENGANGKUTAN BAHAN
• ORGANIK
Tiub silinder yang disusun secara memanjang dari
hujung ke hujung.
• Merupakan sel hidup apabila matang.

• Tidak mempunyai nukleus, ribosom dan vakuol.

Ciri ini membolehkan sukrosa melalui tiub tapis
dengan lebih mudah.

• Di kedua-dua hujung tiub tapis, terdapat

plat tapis yang mempunyai liang. Ciri
ini membolehkan sebatian organik
mengalir dari satu tiub tapis ke tiub tapis
seterusnya.
 STANDARD PEMBELAJARAN
19.2.1 Menghuraikan faktor yang
STANDARD KANDUNGAN terlibat dalam laluan air dan

19.2 garam mineral dari tanah ke

PENGANGK
daun : (i) tekanan akar
(ii) tindakan kapilari
(iii) tarikan transpirasi

UTAN AIR 19.2.2 Menerangkan gutasi dalam

tumbuhan

DAN GARAM 19.2.3 Membanding dan membezakan

antara gutasi dengan

MINERAL
transpirasi dalam tumbuhan
19.2.4 Meramalkan keadaan
tumbuhan yang tidak
menjalankan transpirasi dan
Bagaimana air diangkut di dalam tumbuhan?

Air sangat penting untuk pertumbuhan pokok kerana :

 Air dapat membantu menggerakkan garam mineral dari

dalam tanah ke batang dan daun.
 Air dapat memberikan kesegahan kepada sel-sel tumbuhan supaya
menjadi pokok yang segar.

Tetapi, bagaimana air dari dalam tanah digerakkan melalui

xilem ke pucuk tumbuhan yang mencapai ketinggian
ratusan meter?
Transport of Water and Mineral Salts
Pengangkutan air dan garam mineral
Transpirational
pull
Capillary action Tarikan
Tindakan transpirasi
Root pressure kapilari
Tekanan akar
Pergerakan air dalam tumbuhan dibantu
oleh 3 faktor, iaitu :

3
 Tindak
an
kapilar
i

Tarikan
transpira Tekanan akar
 Bagaimanakah Air Bergerak Dari Dalam Tanah Ke Salur
Xilem? 1

2
5

3
4
Bagaimanakah Air Bergerak Dalam Salur Xilem?
• Bagi tumbuhan yang tinggi, tekanan
akar tidak dapat menggerakkan air ke
bahagian daun terutamanya pucuk.
• Oleh yang demikian, pergerakan
molekul air di dalam salur xilem batang
turut dibantu oleh tindakan kapilari
xilem yang dihasilkan oleh daya lekitan
dan daya lekatan serta tarikan
transpirasi.
• Daya lekitan dan lekatan menghasilkan
daya tarikan yang menggerakkan air
secara berterusan di dalam salur xilem
batang.
• Semasa proses transpirasi berlaku, air
meresap keluar sebagai wap air dari
ruang antara sel ke persekitaran melalui
stoma terbuka.
• Sel-sel mesofil berspan kehilangan air
dan menjadi keupayaan air rendah
terhadap sel-sel berhampiran.
• Molekul air dari sel-sel berhampiran
akan meresap secara osmosis ke sel-sel
mesofil berspan.
• Pergerakan ini menghasilkan daya yang
dinamakan tarikan transpirasi yang
menarik molekul air dari dalam salur
xilem daun untuk bergerak ke luar daun
Gutasi Dalam
Tumbuhan
Gutasi ialah rembesan titisan air melalui struktur khas di bahagian
hujung urat daun tanpa melibatkan bahagian stoma akibat tekanan
kar yang tinggi

Berlaku disebabkan oleh tekanan akar yang

tinggi dan kadar transpirasi yang rendah.

Biasanya berlaku pada waktu malam dan awal pagi, iaitu apabila udara
persekitaran mempunyai kelembapan yang tinggi dan suhu persekitaran
yang rendah.
Tekanan akar menolak air ke bahagian daun dan pucuk tumbuhan.
Contoh
Gutasigutasi
dalam tumbuhan
dalam tumbuhan
Contoh gutasi
dalam tumbuhan
Contoh gutasi
dalam tumbuhan
Contoh gutasi
dalam tumbuhan
Contoh gutasi
dalam tumbuhan
Perbandingan Antara Gutasi Dengan Transpirasi
Keadaan Tumbuhan Jika Tidak Menjalankan
Gutasi Dan Transpirasi
STANDARD KANDUNGAN STANDARD PEMBELAJARAN
19.3
TRANSLOKA 19.3.1 Mendefinisikan
translokasi.

SI
19.3.2 Mewajarkan keperluan
translokasi dalam
tumbuhan.
19.3.3 Memerihalkan laluan
translokasi dalam
tumbuhan.
 Definisi Translokasi
Translokasi ialah proses
pengangkutan bahan-bahan organik seperti
sukrosa, asid amino dan hormon di dalam
floem dari daun ke bahagian lain tumbuhan
seperti
akar dan batang.
 Keperluan Translokasi
1. Untuk membantu tumbuhan untuk mengangkut hasil
fotosintesis dari daun ke bahagian lain tumbuhan untuk
pertumbuhan dan respirasi seperti akar, buah, hujung pucuk
atau bunga yang sedang berkembang.

2. Untuk mengangkut hasil fotosintesis yang berlebihan ke

bahagian tumbuhan seperti rizom, umbisi dan bebawang.
Jenis Tisu dan Sel Yang Terlibat Dalam Translokasi

Jenis tisu Floem

Jenis sel Tiub Tapis

Sel rakan
 Bagaimana Translokasi Berlaku Dalam Tumbuhan?
Sel rakan Sel daun
7 Transpirasi menarik air di 1
sepanjang salur xilem melawan Sukrosa diangkut secara aktif ke
arah tarikan graviti dalam tiub tapis.

6 Keupayaan air yang tinggi di 2 Pengangkutan sukrosa ke dalam

floem akan mengakibatkan tiub tapis melalui sel rakan
resapan air kembali ke dalam daripada sel daun akan
xilem secara osmosis. mengurangkan keupayaan air di
dalam tiub tapis. Hal ini
menyebabkan air dari xilem
5 Kandungan floem (sukrosa) akan meresap masuk ke dalam tiub tapis
diangkut daripada tiub tapis ke secara osmosis.
dalam bahagian seperti batang,
akar, pucuk, buah dan umbisi
melalui pengangkutan aktif.
3Peresapan air ini meningkatkan
tekanan hidrostatik di dalam tiub
4 Peningkatan tekanan hidrostatik menyebabkan kandungan floem tapis.
ditolak sepanjang tiub tapis sehingga ke organ tumbuhan yang
lain.
 Serangga perosak
seperti afid biasanya
menghisap cecair
daripada floem
batang tumbuhan.
Jika kandungan sap
daripada floem
batang tumbuhan
yang dihisap oleh
afid itu dianalisis,
cecair tersebut
didapati
mengandungi
sukrosa dan asid
amino. Hal ini
menunjukkan
Eksperimen 4.3 : Peranan Tisu Floem dalam Pengangkutan Bahan
Organik
Tujuan : Mengkaji peranan tisu floem dalam pengangkutan bahan organic.

Pernyataan masalah : Apakah kesan kepada tumbuhan jika tisu floem dibuang?

Hipotesis : Bahagian atas gelang dibuang membengkak selepas beberapa minggu.

Pemboleh ubah :
Pemboleh ubah dimanipulasi : Kehadiran pergelangan batang.
Pemboleh ubah bergerak balas : Keadaan batang selepas pergelangan dibuang.
Pemboleh ubah dimalarkan : Jenis tumbuhan.

Bahan : Pokok bunga raya, jeli petroleum

Radas : Pisau dan pembaris

 Eksperimen 4.3 : Peranan Tisu Floem dalam Pengangkutan Bahan
Organik
Prosedur :
1. Potong dan buangkan sebahagian kulit kayu daripada dahan pokok bunga
raya berbentuk gelang.
2. Sapukan jeli petroleum pada bahagian yang digelang.
3. Siram pokok tersebut setiap hari dan biarkannya selama tiga minggu.
4. Catatkan pemerhatian anda ke dalam jadual keputusan di bawah.

Keputusan :

Pemerhatian Awal eksperimen Selepas 3 minggu

a) Bahagian atas gelang Normal membengkak
b) Bahagian bawah
gelang Normal mengecut
 Eksperimen 4.3 : Peranan Tisu Floem dalam Pengangkutan Bahan
Organik
Perbincangan :

1. Apakah tujuan :

(a) menggelang batang pokok?

mengelakkan pengangkutan hasil fotosintesis seperti sukrosa dari daun ke bahagian akar

(b) menyapu jeli petroleum pada bahagian yang terdedah?

mengelakkan penyejatan air dan menlindungi pokok daripada jangkitan kulat dan patogen

2. Apakah struktur yang telah dibuang ketika dahan tersebut digelang?

Tisu floem

3. Ramalkan keadaan yang akan berlaku kepada batang pokok bunga raya selepas enam bulan.
Bahagian floem telah dibuang. Bahagian bawah gelang mengecut kerana tidak mendapat
nutrisi daripada floem.
 Eksperimen 4.3 : Peranan Tisu Floem dalam Pengangkutan Bahan
Organik
Perbincangan :

4. Mengapakah bahagian atas gelang membengkak?

Bahagian atas gegelang membengkak kerana bahan organik telah terkumpul akibat
daripada bahan organik yang dari daun tidak dapat diangkut ke bahagian bawah gelang
disebabkan tisu floem telah dibuang.

5. Mengapakah daun-daun di bahagian atas gelang masih segar dan tidak layu?
Daun di bahagian atas gelang masih segar dan tidak layu kerana daun-daun tersebut masih
menerima air dan garam mineral yang diangkut oleh xilem. Dalam eksperimen ini, hanya
tisu floem yang dibuang, buka tisu xilem.

6. Jelaskan apakah yang akan terjadi jika tisu floem dibuang di bahagian batang pokok yang utama?
Pokok itu akan layu dan akhirnya akan mati kerana bahan organic tidak dapat diangkut ke
akar, menyebabkan akar akan mati. Apabila akar mati, maka air dan garam mineral tidak
dapat diserap dari tanah.
 Eksperimen 4.3 : Peranan Tisu Floem dalam Pengangkutan Bahan
Organik
Perbincangan :

7. Mengapakah jeli petroleum digunakan dalam eksperimen ini?

Jeli petroleum disapu pada tisu yang terdedah bagi mengelakkan udara daripada memasuki
tisu xilem yang mungkin tidak sengaja terpotong ketika eksperimen dijalankan. Gelembung
udara akan mengganggu pergangkutan air ke atas pokok.

Kesimpulan:

Hipotesis diterima.
Bahagian atas gelang kulit yang dibuang daripada batang pokok membengkak dan bahagian bawah pula
mengecut selepas beberapa minggu disebabkan oleh tisu floem yang dibuang itu telah menggangggu
pengangkutan bahan organi yang disintesis oleh daun semasa fotosintesis.
STANDARD KANDUNGAN STANDARD PEMBELAJARAN

19.4 19.4.1 Mendefinisikan

FITOREMEDI fitoremediasi
19.4.2 Menerangkan

ASI
penggunaan fitoremediasi
dalam kehidupan.
19.4.3 Mengeksperimen untuk
mengkaji keberkesanan
tumbuhan firoremediasi
dalam pengawalan :
(i) pencemaran air
(ii) pencemaran tanih
 Definisi Fitoremediasi

Fitoremediasi merupakan satu kaedah

rawatan yang menggunakan tumbuhan untuk
tujuan degradasi, pengekstrakan atau
penyingkiran bahan pencemar di dalam
tanah dan air.
 Fitoremediasi
Penggunaan tumbuhan serta mikroorganisma yang berkaitan dengan tumbuhan tersebut dapat
memindahkan, menstabilkan dan menghancurkan bahan pencemar supaya menjadi tidak berbahaya.

Tumbuhan yang menjalankan proses fitoremediasi ini boleh menyerap logam-logam berat yang toksik,
contohnya arsenik dan plumbum dalam air dan tanah.

Kelebihan menggunakan fitoremediasi :

a) Tidak melibatkan kos yang mahal
b) Tidak melibatkan sebarang penggunaan bahan kimia.
c) Merupakan proses mesra alam dan merupakan proses semulajadi.

Kelemahan menggunakan fitoremediasi :

a) Mengambil masa yang agak lama untuk menunjukkan kesannya.
 Contoh Fitoremediasi 1

Eichhornia crassipes (keladi bunting) dan

Ipomea aquatica (kangkung air)

Merupakan tumbuhan bioindikator pencemaran

dalam menyerap logam berat di dalam air

Mempunyai akar yang panjang yang dapat menyerap

dan mengumpul logam berat seperti kuprum dan
plumbum di dalam air.
 Contoh Fitoremediasi 2
Tumbuhan daratan yang mempunyai keupayaan untuk menyerap logam berat dalam tanah seperti
pokok bunga matahari.
Bunga matahari digunakan untuk remediasi tanah yang tercemar akibat letupan loji nuklear di
Chernobyl, Rusia.
Bunga matahari bertindak sebagai hiperakumulator yang dapat menyingkirkan logam berat seperti zink,
kromoium, kuprum, plumbum dan nikel serta bahan radioaktif sesium dan strontium.

Tumbuhan fitoremediasi daratan yang lain ialah pokok poplar dan pokok jarak
 Contoh Fitoremediasi 3

Tumbuhan akuatik yang sesuai digunakan untuk merawat air sisa di loji kumbahan
: Pistia stratiotes (pokok kiambang)

Tumbuhan ini mempunyai kadar pertumbuhan yang cepat dan mampu mengakumulasi
logam berat dan menyerap nutrient di loji kumbahan
 Contoh Fitoremediasi 4

Akar pokok kangkong air pula dapat Akar pokok kangkong darat
menyerap logam berat kadmium berupaya menyerap merkuri dari
daripada air. dalam tanah.
Perbincangan

1. Mengapakah pokok keladi bunting perlu dibersihkan terlebih dahulu (Langkah 1) ?

= Untuk membuang semua kotoran yang terdapat pada akar pokok.

2. Namakan tumbuhan lain yang dapat menyerap kandungan ammonia dalam air.
= Lemna sp. dan Hydrilla sp.

3. Apakah kesan ammonia terhadap ekosistem akuatik ?

= Mengganggu rantai makanan di ekosistem akuatik.
5. Mengapakah pokok keladi bunting digunakan dalam rawatan sisa air?
= kerana mempunyai struktur akar yang besar dan mempunyai banyak rambut
akar.

4. Bagaimanakah kecekapan kadah fitoremediasi dapat ditentukan?

= Kecekapan kaedah fitoremediasi menggunakan tumbuhan akuatik dapat
ditentukan melalui perbezaan kandungan ammonia sebelum dan selepas
rawatan air sisa.

Kesimpulan :
Hipotesis diterima.
Kehadiran pokok keladi bunting berkesan dalam rawatan air sisa.
 Perbincangan :

1. Apakah keperluan mengeringkan sampe tanah sebelum eksperimen dijalankan?

= untuk menghilangkan kandungan air bagi mendapatkan jisim kering tanah.

2. Apakah signifikan penggunaan kangkong dalam eksperimen ini?

= dapat merawat tanah dnegan menyerap ammonia dari dalam tanah.

Kesimpulan :

Hipotesis diterima.
Akar pokok kangkong dapat menyerap nutrien seperti ammonia dalam tanah.