BİLGİ NEDİR ? NASIL ELDE EDİLİR?

BİLGİ VE BİLGİ TÜRLERİ

BİLGİ VE BİLGİ TÜRLERİ

İnsanoğlu kendi dışındaki nesneleri algıladığı gibi,

kendi iç dünyasını da algılar. İnsandaki bu
algılama ve tanıma etkinliğine “bilme”, elde
edilene de “bilgi” denir. Bilginin oluşumunda iki
öğe vardır. Bunlardan birisi algılayan, bilen,
yani insandır. Diğeri ise bilinen, araştırılan,
kendisine yönelinen şeydir.
BİLGİ VE BİLGİ TÜRLERİ

Bilgi edinme eyleminde bilene süje (özne),

bilinene ise obje (nesne) adı verilir. Bu
durumda bilginin süje ile obje arasındaki bir
ilişki sonucunda ortaya çıktığı söylenebilir.
Bilgi edinme yalnızca algıya dayanmaz,
düşünme de bilgi edinme yollarından biridir.
Hem gerçek olanları hem de gerçek
olmayanları içine alır.
GÜNDELİK (AMPRİK,DÜZENSİZ)BİLGİ

Bunlar günlük yaşamı kolaylaştıran bilgilerdir. Bu

bilginin kaynağı duyu ve deneyimlerdir; geçerliliği
ve doğruluğu kişisel deneyime dayanır; belli bir
yöntemle elde edilmemiştir; genel geçerliliği
yoktur; tesadüflerle veya başkalarından görmekle
kazanılmıştır.
GÜNDELİK BİLGİNİN ÖZELLİKLERİ
 Subjektiftir.

 Sonuçları kesin değildir.

 Yararlı bir bilgidir; ama bazen insanları yanıltabilir.

 Yöntemsiz olarak elde edilir.

 Sistemli değildir.
DİNSEL BİLGİ

Din, mutlak varlığa ve onun vahiy ile bildirdiklerine

dayanan bir sistemdir. Tanrı’nın mutlak gerçekliği, dinde
her şeyi kuşatır. Dinde suje obje ilişkisi inanç bağı ile
kurulmuştur. Tanrı’nın insanlar içinde seçtiği elçileri yani
peygamberleri bir takım temel hakikatleri bildirmişlerdir.
Din konusu bakımından mutlak gerçeği yani
Tanrı’yı ve bu gerçeklik karşısında insanın ve evrenin
durumunu,yerini ve görevini belirleyen inanç sistemidir.
DİNSEL BİLGİ
 Vahiye dayanır.İlahi kaynaklıdır.
 Dogmatiktir.
 Eleştiriye ve şüpheye kapalıdır.
 Mutlaktır.Değişmez.
 Bilenle bilinen arsındaki ilişki inanç bağı
kurar.
 Dinsel bilgi bütün soruların sorulmuş ve
cevaplarının vahiy yoluyla verilmiş olduğunu
kabul eder.
SANAT BİLGİSİ
Sanat, güzeli yaratan, gerçekliği simgelerle
anlatan etkinliktir. Hoşa giden, düşündüren biçimler
yaratma çabasıdır. Sanatçı ile yöneldiği nesne
arasındaki ilgiden doğan bir bilgidir.
Yetenek,düş gücü ve yaratıcılık gerektirir.
Sanatın işlevi,estetik zevk vermek,duyguları
zenginleştirmek olduğu kadar,onu
aydınlatmak,eğitmek ve bilgilendirmektir.
SANAT BİLGİSİNİN ÖZELLİKLERİ

 Akla değil, duyguya, coşkuya ve sezgiye dayanır.

 İfade araçları diğerlerinden farklıdır. (Ses, renk ve çeşitli
şekiller)
 Özneldir, sanatçı iç dünyasını yansıtır.
 Ürünleri somuttur.Tektir.
 Yetenek,düş gücü ve yaratıcılık gerektirir.
 Sanatın ölçüsü,güzel ve çirkindir.

 Yetenek
TEKNİK BİLGİ
 Eski yunanca “sanat beceri “anlamına gelen
“Techne” sözcüğünden türetilmiştir. Teknik,
doğadaki nesneleri bir amaca yönelik olarak
araç haline getirmektir. Tekniğin amacı insan
hayatını kolaylaştırmaktır. Tekniğin gelişimi
ile bilimin gelişimi arasında sıkı bir bağ vardır.
TEKNİK BİLGİNİN GELİŞİM AŞAMASI
 ALET TEKNİĞİ:İnsanın çalışma organlarının
etkisi ve verimi artmıştır.Bu aşamadaki bilgi
bilime dayanmaz.
 MAKİNE TEKNİĞİ:Bu aşamada el emeğinin
yerini makineye bırakmıştır.İnsan makineyi
tamamlayan öğe durumundadır.
 OTOMASYON TEKNİĞİ:İnsanın görevi süreci
planlamak ve denetlemektir.
TEKNİK BİLGİNİN ÖZELLİKLERİ
 İnsanlara yarar sağlar.
 İnsanın yaşamını kolaylaştırır.
 Araç gereç yapımına ve kullanımına dayanır.
Tekniğin gelişimi ile bilimin gelişimi
arasında sıkı bir bağ vardır.Eski çağlarda
teknik bilime öncülük yaparken,bilimin
geliştiği yüzyıllarda ilişki tersine
döndü.Günümüzde ise karşılıklı ilişki
içindedir.
BİLİMSEL BİLGİ
 Evreni, toplumu ve insanı araştırma
konusu yapan, bu araştırma konuları üzerinde
gözleme, deneye ve akla dayanarak yöntemli
bir şekilde elde edilen düzenli bilgiye bilimsel
bilgi denir. Alanı çok geniştir. Konularını
sebeplilik ilişkisine göre araştırır. Konusu ve
yöntemi bakımından üçe ayrılır.
1.FORMEL BİLİMLER

Bunlar doğada bulunmayan, duyularla

algılanamayan, yalnızca düşüncede olan soyut
objeleri konu alırlar. Matematik ve mantık
formel bilimlerdir. Bu bilimlerin konuları doğada
yoktur. Bu nedenle onları deney yöntemiyle
incelemek mümkün değildir. Kullandıkları
yöntem tümdengelim (dedüksiyon) dir.
DOĞA BİLİMLERİ
 Doğadaki olayları konu alan fizik, kimya, jeoloji,
astronomi ve biyoloji gibi bilimlerdir. Konularını deney
ve gözlemle incelerler. Tümevarım (endüksiyon)
yöntemini kullanarak yasalara ulaşırlar. Temel özelliği
olgusal oluşlarıdır. Bu durum, yargıların doğrudan ya
da dolaylı gözlenebilen varlıklardan kaynaklandığını
belirtir. Doğa bilimlerinde determinizm (nedenselllik,
yani aynı nedenler aynı koşullarda aynı sonucu verir)
anlayışı vardır.
İNSAN BİLİMLERİ
 Bu bilimler insanları değişik yönleriyle ele
alan bilim dallarıdır. Bunlara manevi bilimler
de denir. Tarih, sosyoloji, psikoloji, antropoloji
gibi bilimlerdir. Konuları insanın varlığı,
yapıp ettikleri, bilgisi ve iradesiyle meydana
getirdiği olaylardır.
BİLİMSEL BİLGİNİN ÖZELLİKLERİ
 Tümevarım yöntemini kullanırlar.
 Yasa ve genellemelere ulaşmaya çalışırlar.
 Evrenseldir.
 Nesneldir.
 Kesindir, doğrulanabilme özelliği vardır.
 Birikimli olarak ilerler.
BİLİMSEL BİLGİNİN ÖZELLİKLERİ
 Akıl ve mantık ilkelerini kullanır.
 Uygulanabilir.
 Değişebilme ve kendini yenileme özelliğine
sahiptir.
 Olgusaldır.
 Tekrarlanma özelliğine sahiptir
FELSEFİ BİLGİ

Felsefe bilgisi, insanın, evrenin niteliği

ve yapısı hakkında gözlemlerine
dayanarak düşünmesi sonucu ortaya
çıkmıştır. Evreni parçalara ayırmadan,
bir bütün olarak kavramaya yönelik
kuramsal araştırmalarla başlamıştır.
FELSEFİ BİLGİNİN ÖZELLİKLERİ
 Felsefenin açıklamalarında “kesinlik” ya da
“bitmişlik” yoktur.
 Felsefede filozofun kişiliği ve geçmiş yaşantısı
önemli rol oynar.
 Kapsamlı ve bütüncül bir bilgidir.
 Genel geçer değildir; kendini daima
yenileyebilir.
 Mantık ilkelerinden yararlanır; sistemli ve
tutarlı bir bilgidir
FELSEFİ BİLGİNİN ÖZELLİKLERİ
 Felsefe bilgisinin bilimlerdeki gibi öğrenilecek doğruları
yoktur.

 Eleştirel ve sorgulayıcıdır.

 Olması gerekeni de belirler.

 Yığılan (kümülatif) bir bilgidir. Bu nedenle tarihinden

soyutlanamaz.
FELSEFİ BİLGİNİN ÖZELLİKLERİ
 Olgulara dayanma zorunluluğu yoktur.

 Çağının koşullarından etkilenir.

 Bilimlerin doğuşuna kaynaklık etmiştir.

 Evrensel bir bilgidir.

 FELSEFİ BİLGİ İLE BİLİMSEL BİLGİNİN ORTAK ÖZELLİKLER

 Her ikisi de insanın merak ve hayretinden

kaynaklanır.
 Her ikisi de akla dayanır.
 Her ikisi de sistemli bilgilerdir.
 Her ikisi de evrenseldir.
 Her ikisi de doğruya ve gerçeğe ulaşmayı
amaçlar.
FELSEFİ BİLGİ İLE BİLİMSEL BİLGİNİN FARKLILIKLAR

 Her bilim varlığın yalnızca bir yönüyle ilgilenir felsefe

varlığın tüm yönlerini anlamaya ve açıklamaya çalışır.
 Bilimler kendilerine özgü yöntemler kullanırken felsefe
bilimlerin yöntem ve konularını eleştirip tartışır.
 Bilimler genel yasalara ulaşmakla yetinirken felsefe
bilimlerin sonuç ve yasalarını da tartışır.
 Bilimler nedenleri araştırırken felsefe niçinleri araştırır.

 Bilimsel nesnel (objektif) felsefe öznel (sübjektif) dir.

FELSEFİ BİLGİ İLE BİLİMSEL BİLGİNİN FARKLILIKLAR

_Bilimlerin sonuçları kesin felsefenin sonuçları

tartışmalıdır.
 Bilim olanı incelerken felsefe olması gerekeni
inceler.
 Bilimin araçları deney ve gözlem felsefenin araçları
yaratıcı düşünme hayal gücü ve sezgidir.
 Bilimin öngörüleri yüksek olasılıkla gerçekleşirken
felsefenin tahminleri zayıf olasılıkla gerçekleşir.
 Bilim yığılarak ilerleyen bilgidir. Felsefe yalnızca
yığılan bilgidir.
DOĞRULUK (HAKİKAT) VE GERÇEKLİK (REALİTE )

Doğruluk : Doğruluk, bilginin, bilgisi edinilen

şeyle tam uygunluğunu dile getirir. Buna göre
doğruluk; algılar, kavramlar ve bilimsel
kuramlarla nesnel gerçek arasındaki uygunluktur.
Örneğin “Atatürk 19 Mayıs 1919’da samsun’a
çıktı” önermesi doğrudur.
DOĞRULUK (HAKİKAT) VE GERÇEKLİK (REALİTE )

Gerçeklik (Realite) : Varlığın, varoluş tarzıdır.

Bilinçten bağımsız olarak var olandır. Örneğin
dünyanın uzayda yer kapladığı gerçekliğe
örnektir.
 DOĞRULUK ÖLÇÜTLERİMİZ

UYGUNLUK:Doğruluk, iddianın nesnesine

uygun olmasıdır.Bilgilerimizin,gerçekliği doğru
olarak yansıttığından emin olabilmek için hangi
yöntemle elde edildiğine bakmak gerekir.Çünkü
farklı bilgi türleri değişik doğruluk ölçütlerine
sahiptir. Olgulara ait bilgilerin doğrulunu ararken,
olgusal olmayan bilgilerin tutarlılığını aramak
gerekir.
DOĞRULUK ÖLÇÜTLERİMİZ

TUTARLILIK:En az iki kavram ve önermeden

kurulmuş bir felsefi sistem, bu kavram ve
önermeler arasında kurulan ilişkiler , anlam ve
biçim bakımında çelişkiler içermediğinde tutarlı
olur.
DOĞRULUK ÖLÇÜTLERİMİZ

DENEYE DAYANMA:Bir bilgi, deney ve

gözlemle elde edilmişse ve bilginin
içeriği,gözlemlenen nesneye uygun düşüyorsa bu
bilgi doğrudur.
FAYDA SAĞLAMA:Eğer bir bilgi bize fayda
sağlıyorsa doğrudur.Pragmatizm Bentham ve
Mill en önemli temsilcileri
DOĞRULUK ÖLÇÜTLERİMİZ

OLGULARA DAYANMA:Yalnızca duyu

organlarımızca algılayabildiğimiz varlıklara ait
bilgilerimiz doğrudur.Pozitivizm A.Comte,
Carnap, Schelick. Deney ve gözlem yapılmasının
gerekliliğini savunmuşlardır.
DOĞRULUK ÖLÇÜTLERİMİZ

SEZGİYE DAYANMA:Bilginin doğru olmasının

ölçütü ne akıl ne de deneydir.Doğru bilginin
ölçütü sezgidir.Sezgi, nesneyi doğrudan aracısız
olarak kavrayan bilme yetisidir.Buna
“Entüisyonizm” denir.Gazali ve Bergson en
önemli temsilcileridir.
DOĞRULUK ÖLÇÜTLERİMİZ

TANRIYA DAYANMA:Bilginin doğruluğu, onun

vahiy yoluyla tanrı tarafından bildirilmiş olması
gerekir.Buna “Fideizm” (imancılık) denir.
UZLAŞIM:Etik, hukuk, bilim,matematik ve
mantık önermelerinin uzlaşımla elde edildiği ileri
sürülebilir.Ancak bu yaklaşım,fiziksel olgulardan
ziyade toplumsal olgulara ait bilgilerimizin
ölçütüdür.”Konvensionalizm”denir.
DOĞRULUK ÖLÇÜTLERİMİZ

AÇIK SEÇİKLİK:Bilginin bulanık,çelişkili ve

muğlak olmamasıdır.Bu tür bilgi herkeste aynı
etkiyi yaratmalıdır.Kuşku ve anlaşmazlık yoktur.