Zhvillimi

kognitiv
Teoria e Piaget
 • Kush eshte Piaget dhe roli i tij ne
psikologji.
• Te kuptojme konceptin themelore te
‘Zhvillimit kognitiv’, sipas Piaget.

Qellimet • Cfare eshte inteligjenca dhe si i

fitojme ne njohurite.
• Sipas Piaget, cilat jane shkallet e
zhvillimit kognitiv.
• Ndryshimet midis teorise se Piaget dhe
Voygotsky’s.

Presentation Title 2
Kush eshte jean
piaget?
Jean Piaget ( 9 gusht 1896 – 16 shtator 1980) ) ishte psikolog i
shquar zviceran. Kontributi i tij më i madh qëndron në teorinë
e zhvillimit kognitiv të fëmijës.
Zhan Piazhe është shumë i njohur për teorinë e tij mbi
përshtatjen dhe organizimin si dy mekanizma përgjegjës për
zhvillimin e strukturave kognitive (skemave).

3
Cfare kuptojme me
zhvillim kognitiv ?
• Piaget besonte se zhvillimi kognitiv i femijes
ndodhte sepse ngjarjet qe femija vezhgonte ne
• mjedis i vinin strukturat e tij mendore para
kerkesave me te larta. Per te zgjidhur nje problem,
femija duhet qe te zhvilloje struktura kognitive.
• Per shembull: nje i sapolindur zoteron skemat
refleksive per te kapur e shtrenguar fort, per te
thithur dhe per te gelltitur.
5
• Në teorinë e tij të zhvillimit, Piaget i referohet imazheve mendore që
fëmijët ndërtojnë gjatë zhvillimit të tyre, ose skemave. Pas lindjes
foshnjat janë shume egocentrike pasi nuk e mendojnë dot botën si diçka
të ndarë prej tyre.
• Për këtë arsye ata mendojnë se gjithçka që nuk është më para syve të
tyre, nuk ekziston. Në mënyrë që ata të kuptojnë se një objekt vazhdon të
ekzistojë edhe pse nuk është para syve të tyre, i duhet të ndërtojnë
pikërisht këto imazhe mendore apo skema, të cilat janë kategori të
caktuara të njohurive që fëmija ka e të cilat me kalimin e viteve bëhen më
komplekse, pasurohen, përshtaten apo mund të ndryshohen tërësisht.
Presentation Title 6
 Djaloshit 10 vjecar, Xhek, sapo i është thënë nga e
ëma se duhet të ndajë biskotat e mbetura me vëllain e
tij 4-vjeçar, Tomi. Xheku vëren se ka vetëm tre biskota
të mbetura dhe do të donte të merrte dy prej tyre. Ai
vendos të provojë të "gënjejë" vëllain e tij të vogël.
Ai thyen një biskotë në gjysmë dhe i ofron vëllait të tij
dy gjysma dhe merr dy biskota të tjera të tëra për
veten. Për habine e tij Tomi është i kënaqur me "dy"
biskota dheshkon të luajë.

Presentation Title 7
 Cfare eshte
inteligjenca?
• Sipas teorisë së Piaget, inteligjenca e një fëmije është e lidhur me zhvillimin e tij kognitiv. Ai
e shikon inteligjencën si një proces të vetëorganizimit të informacionit dhe përvojës së
fëmijës. Sipas tij, fëmijët zhvillojnë inteligjencën e tyre duke kaluar nëpër katër stade
kognitive: stadin e sensorimotorit, stadin e paraoperacionit, stadin e operacioneve konkrete
dhe stadin e operacioneve formale. Gjatë këtyre stadiave, fëmijët ndërveprojnë me botën dhe
mësojnë të kuptojnë dhe të zgjidhin probleme në mënyrë të ndryshme, duke u zhvilluar në
mënyrë graduale dhe progresive. Kështu, inteligjenca e fëmijëve sipas teorisë së Piaget është
e lidhur me zhvillimin e tyre kognitiv dhe aftësinë për të organizuar dhe kuptuar
informacionin në mënyrë të përshtatshme.
Presentation Title 9
 Si i ndërtojnë dhe modifikojnë fëmijët skemat e
tyre intelektuale?
• Fëmijët ndërtojnë dhe modifikojnë
skemat e tyre intelektuale përmes një
procesi asimilimi dhe akomodimi.
Asimilimi përfshin përfshirjen e
informacionit të ri në strukturat
ekzistuese njohëse, ndërsa akomodimi
përfshin përshtatjen e këtyre
strukturave për t'iu përshtatur
përvojave ose njohurive të reja. Ky
ndërveprim dinamik ndihmon në
• Asimilimi është fitimi i informacionit të
ri,duke përdorur strukturat (skemat)
mendore ekzistuese në përgjigje të stimujve
të rinj.
• -Akomodimi është përshtatja ndaj
informacionit të ri me anë të krijimit të
strukturave (skemave të reja). Ndryshimet
në strukturat mendore shkaktojnë
ndryshime korresponduese në sjellje. Ky
është procesi i akomodimit.
10
 Fazat e zhvillimit kognitiv
të Piaget
• Stadiumi Sensorimotor • Aktiviteti reflektues (nga
(Lindja deri në 2 vjet)
karakterizohet nga
eksplorimi i fëmijës
nëpërmjet ndjenjave dhe
lëvizjeve motorike
themelore për të njohur
botën që e rrethon. Gjatë
këtij stadiumi, fëmija
zhvillon vetëdijen mbi
objekte dhe
marrëdhëniet
hapesinore.
• Reaksionet Primare (1 deri në 4
lindja deri në 1 muaj). Piaget
e karakterizoi muajin e parë të
jetës si një fazë aktiviteti
reflektues - një periudhë kur
veprimet e një foshnjeje janë
pothuajse të kufizuara në
ushtrimin e reflekseve të tyre
të zakonshme, duke përfshirë
objekte të reja në këto skema
reflektuese (si shtypja e rrobat
dhe lodrave, si dhe gllabërimi
i sfungjerëve), dhe përshtatjen
e reflekseve të tyre në këto
objekte të reja.
Presentation Title
muaj). Skemat e para jo-
reflektuese dalin në sipërfaqe në
moshën 1 deri në 4 muaj, kur
foshnjat zbulojnë rastësisht se disa
reagime që mund të shprehin dhe
kontrollojnë (p.sh., gllabërimi i
gishtave të tyre, bërja tingujsh të
ëmbël) janë të kënaqshme dhe,
kështu, vlen të përsëriten. Këto
veprime repetitive të thjeshta, të
quajtura reaksione kreisore
primare, janë gjithmonë të
përqendruara në trupin e foshnjës.
Ato quhen "primare" sepse janë
zakonisht zakonet motorike të para
që shfaqen dhe "kreisore" sepse
janë repetitive.
11
•Reaksionet Sekondare (4 deri në 8 muaj). Nga
mosha 4 deri në 8 muaj, foshnjat zbulojnë përsëri
rastësisht se mund të ndodhin gjëra interesante
tek objekte jashtë trupit të tyre.
•Koordinimi i Skemave Sekondare (8 deri në 12
muaj) është një fazë kur foshnjat zhvillojnë
aftësinë për të koordinuar veprimet e tyre në
mënyrë më komplekse. Në këtë periudhë, ata
mund të përdorin një serë skemash sekondare
(veprime mbi objekte jashtë trupit) në një mënyrë
koherente dhe të koordinuar. Ky zhvillim shënon
një hap të madh drejt aftësive motorike dhe
perceptuese të sofistikuara.
Neo- •Kritika më e thellë e teorisë së Piaget-it për
foshnjat vjen nga neo-nativistët - teoricienë të
cilët besojnë se foshnjat lindin me njohuri
Nativis thelbësore të lindura për botën fizike që
kërkojnë shumë pak kohë dhe përvojë për t'u

mi treguar, në krahasim me atë që propozoi

Piaget.
 •Ka teoricienë të tjerë që pranojnë se foshnjat vërtet
vijnë në botë me më shumë njohuri sesa ç'propozoi
Piaget, por që besojnë se përtej fazave shumë të
hershme të zhvillimit sensorimotor, llogaria
konstruktiviste e Piaget-it është në përgjithësi e afërt
me të vërtetën. Këta janë teoricienët që kombinojnë

Teoria e aspekte të neo-nativizmit me konstruktivizmin e

Piaget-it. Ideja bazë pas teorive të teorisë është se
foshnjat janë të përgatitur që nga lindja për të kuptuar

teorive disa klasa informacioni (për objekte dhe gjuhe), në

mënyrë të ngjashme me atë që propozojnë neo-
nativistët, por njohuria e tillë thelbësore është e
pasjellë dhe kërkon përvojë substanciale për foshnjat
që ta konstruktojnë realitetin, në mënyrë të ngjashme
me atë që propozoi Piaget. Foshnjat bëjnë këtë duke
konstruar "teori" rreth mënyrës se si funksionon bota.
Prespektiva
sociokulturore e
vygotsky-s
Perspektiva Sociokulturore e Vygotsky është një teori e zhvillimit kognitiv që thekson rolin e ndikimit të mjedisit shoqëror
dhe kulturor në zhvillimin e një personi. Sipas Vygotsky, fëmijët mësojnë dhe zhvillohen duke përfshirë veten në aktivitete
shoqërore dhe duke ndjekur mësimet e të tjerëve. Ndërveprimi me të tjerët dhe përdorimi i gjuhës përbën faktorë kyç për
zhvillimin kognitiv. Ky model thekson rëndësinë e kontekstit shoqëror në formimin e njohurive dhe aftësive të fëmijëve.
Roli i kulturës në zhvillimin intelektual për fëmijët është thelbësor. Kultura formon mënyrën se si fëmijët mendojnë,
shohin dhe zgjidhin problemet. Ajo ofron bazën për mësimin, duke ndikuar në zhvillimin e gjuhës, aftësive kognitive dhe
kuptimit shoqëror. Praktikat, vlerat dhe traditat kulturore ndihmojnë në formimin e aftësive intelektuale të fëmijëve dhe
ndikojnë në mënyrën se si ata e përceptojnë dhe kuptojnë botën që i rrethon. Përvoja me kulturën e tyre dhe njohuria e
diversitetit kulturor kontribuojnë në arritjet intelektuale të fëmijëve duke i hapur ata ndaj perspektivave të ndryshme dhe
mënyrave të përpunimit të informacionit.
Teoria e piaget mbi gjuhen dhe
mendimet
•Teoria e Piaget për gjuhën dhe mendimin është një kontribut i
rëndësishëm në fushën e zhvillimit kognitiv të fëmijëve. Sipas
Piaget-it, fëmijët kalonin nëpër disa stadiume kognitive, duke
përfshirë dhe gjuhën dhe mendimin. Ndërthurja e zhvillimit të
gjuhës dhe mendimit, sipas Piaget-it, ndodh në mënyrë të
ngushtë. Fëmijët përdorin gjuhën për të shprehur dhe organizuar
mendimet e tyre, duke ndihmuar në rritjen e aftësive
intelektuale.
Teoria e vygotsky’s mbi gjuhen dhe mendimet

•Sipas Vygotsky-it, gjuha dhe mendimi zhvillohen në bashkëveprim me mjedisin

shoqëror. Ai propozon konceptin e "zënkës kulturor-sociale," ku fëmijët mësojnë
dhe zhvillohen përmes ndihmës së të tjerëve, veçanërisht të personave më të aftë ose
më të përparuar kulturorë. Gjuha, sipas Vygotsky-it, nuk është vetëm një mjet për
komunikim, por gjithashtu një mjedisi ku ndodh zhvillimi kognitiv.
Referenca •Developmental Psychology ( infancy
and childhood) / Book

t •Wikipedia
•Libri i Jean Piaget ‘The Child’

•https://youtu.be/IhcgYgx7aAA
?si=FU3sN67JOnLT3vL7

•Punoi: Desara Baganaçi / Msc 1

Thank
you!