Kamu diplomasisi:

Kuramlar, yaklaşımlar
Doç. Dr. Aslı Yağmurlu

1
Kamu
Kamu kavramı, “teknik anlamda bir kuruluşun eylem ve
işlemlerinden doğrudan ya da dolaylı, olumlu ya da olumsuz
olarak etkilenen; kanaat ve eylemleriyle kuruluşu olumlu ya da
olumsuz, doğrudan ya da dolaylı olarak etkileyen; ortak kanılara,
davranışlara ve çıkarlara sahip birey, grup ve kuruluşları
anlatmaktadır” (Uysal, 1998: 65).
“İnsanlar benzer bir sorunla yüz yüze kaldıklarında, bir sorunun
varlığına karar verdiklerinde ve o sorun konusunda bir şey
yapmak üzere örgütlendiklerinde kamular oluşur” (Dozier ve
Ehling, 2005: 185).
Ancak günümüzde, bahsedilen kamunun kendi içinde benzer
olan bireyler toplamından daha çok gittikçe farklılaşan etnik,
kültürel, dini ve daha birçok başlıkta toplanabilecek grupları tarif
ettiği de ifade edilmektedir (Yıldız, 2010: 27).
2
Diplomasi
Türk Dil Kurumu Sözlüğü diplomasiyi, “1. Uluslararası
ilişkileri düzenleyen antlaşmalar bütünü. 2. Yabancı
bir ülkede ve uluslararası toplantılarda ülkesini temsil
etme işi ve sanatı. 3. Bu işte çalışan kimsenin görevi,
mesleği 4. Bu görevlilerin oluşturduğu topluluk 5.
mec. Güç bir görüşme sırasında gösterilen ustalık ve
beceriklilik.” şeklinde tanımlamaktadır (Türk Dil
Kurumu, 2010)

3
Geleneksel diplomasi
Geleneksel diplomasi uluslararası ilişkileri, devlet-devlet
düzeyinde ve diplomatlar arasındaki etkileşimle düzenleyen bir
alan olarak nitelemektedir. Geleneksel bakış açısına uygun
düşen bir tanımla, Gönlübol, diplomasiyi, “bir hükümetin belli
konulardaki kanı ve görüşlerini doğrudan doğruya öteki
devletlerin karar vericilerine iletilmesi süreci” olarak tanımlamış
ve sürecin devlet yetkilileri arasında gerçekleştiğini ifade
etmiştir (1993: 116). Arı ise, diplomasiyi “bir hükümetin belli
konulardaki kanı ve görüşlerinin doğrudan doğruya öteki
devletlerin karar vericilerine iletmesidir” şeklinde tanımlamıştır
(2009: 340). Hükümet, devlet başkanları, dışişleri bakanlıkları
ve ilgili diğer bakanlıklar diplomasi sürecinin içinde yer
almaktadır.
4
21. yy diplomasisi
Kamu diplomasisi kavramını gündeme getiren
diplomasi kavramsallaştırması ise bu yaklaşımdan
daha geniş bir bakış açısının ürünüdür. Bu yaklaşıma
göre diplomasi “uluslararası çevrenin yönetimidir”
(Cull, 2009: 12). Uluslararası aktörler bu yaklaşımda,
devletler, çok uluslu şirketler, sivil toplum örgütleri,
uluslararası örgütler, vatandaşlar ve hatta terörist
örgütler gibi pek çok grubu içermektedir.

5
Geleneksel Kamu diplomasisi
Manheim (1990:4) kamu diplomasisini, “devletlerin
uluslararası kamuoyunu veya seçkinlerinin
düşüncelerini ülkenin çıkarları doğrultusunda
etkileme çabaları” olarak açıklamıştır.
Snow (2009: 6) “geleneksel olarak kamu diplomasisi,
devletlerin küresel kamuyla konuşmasıdır ve ulusal
amaç ve dış politikayla ilgili destek sağlamak için
bilgilendirme, etkileme ve ilgi çekmeye yönelik
faaliyetleri içerir” şeklinde tanımlamıştır.

6
Szondi (2008: 6) kamu diplomasisini “yurt dışındaki
hedef kitlenin ‘duygu ve düşüncelerinde’ değişim
yaratmak için yapılan kamusal iletişimdir” şeklinde
tanımlamıştır.
Bu çabalar ağırlıklı olarak tek yönlü iletişim
çalışmalarını içerir ve propagandaya benzer bir nitelik
taşımaktadır. Bu çerçevede kamu diplomasisi iki
aşamalı bir çalışmadır. Öncelikle hedeflenen ülkenin
genel kamuoyu etkilenmeye çalışılmakta ve onların da
kendi hükümetlerini iç ve dış siyasetle ilgili karar alma
süreçlerinde etkilemeleri beklenmektedir.
7
Doğuş nedenleri
İlk kamu diplomasisi uygulamaları Soğuk Savaş
dönemine dayanmaktadır. İkinci Dünya Savaşı
sonrasında kamu diplomasisi faaliyetlerinin
doğmasının nedenleri:
iletişim devrimi
kamuoyunun önemini artması
1948-64 tarihleri arasında kırk yedi yeni ülke
kurulmuştur

8
İkinci doğuş
Kamu diplomasisinin tekrar gündeme gelmesinin ABD
açısından dönüm noktası, 11 Eylül 2001’de Dünya
Ticaret Merkezine yapılan terörist saldırıdır.
Kıta Avrupası’nda ise başka bir tetikleyici durum söz
konusudur. 1989 itibariyle, komünist bloğun parçası
olan 8 ülkeden 29 yeni ülke ortaya çıkmıştır. Bu
ülkelerin hepsi kendilerini Avrupa’nın tarihsel ve
kültürel olarak bir parçası olarak konumlandırmakta
ve tüm dünyaya politik olarak istikrarlı, demokratik ve
geleceği parlak piyasa ekonomileri olarak kendilerini
sunmak istemektedirler
9
Yumuşak güç
Yeni kamu diplomasisi veya 21. yy kamu diplomasisi olarak
adlandırılabilecek bu yaklaşım, Joseph Nye’in ‘yumuşak güç’
olarak adlandırdığı olguyla yakın ilişkilidir.
Uluslararası ilişkilerde güç kavramıyla kamu diplomasisi
uygulamaları arasında yakın bir ilişki bulunmaktadır.
Geleneksel olarak uluslararası ilişkilerde, güç kavramı, askeri
ve güvenlik konularıyla ilgilidir (Aydın, 1996: 83).
Nye (2005: 15) tarafından geliştirilen yumuşak güç kavramı,
“askeri güç tehdidi ya da ekonomik yaptırımları kullanarak
diğerlerini değiştirmeye zorlamak değil, dünya siyasetinde
gündemi oluşturmak ve onları kendine çekmek” şeklinde
açıklanmaktadır.
10
Yeni kamu diplomasisi
Kamu diplomasisi yumuşak gücün bir aracı olarak
görülmektedir. Kamu diplomasisi devletin dış
kamulara yönelik gerçekleştirdiği bilgilendirme
çabalarını içermektedir. Diplomasinin eksikliklerini
tamamladığı, ulaşamadığı kişilere ulaştığı söylenebilir
(Gonesh ve Melissen, 2005: 5).
Temel amacının, “karşılıklı anlayış yoluyla ülkelerin
imajını ve saygınlığını geliştirmek” olduğu ifade
edilebilir (Simonin, 2008: 24).

11
Bu yaklaşım kamu diplomasisinde iki yönlü iletişime
dayalı bir bakış açısının ürünüdür. İki yönlü iletişim,
halkla ilişkilerin simetrik modellerini referans alır ve
karşılıklı anlayışı geliştirmeye yönelik çabaları içerir.
Bu tür kamu diplomasisi faaliyetlerinde karşılıklı yarar
söz konusudur ve her iki taraf için geçerli politika
değişimleri, dönüşümleri amaçlanır.

12
Geleneksel-Yeni KD Geleneksel Kamu Diplomasisi 21. yy Kamu Diplomasisi

Ortam Çatışma, gerilimler Barış

Amaç Hedef kitlelerde davranış değişikliği Ülkenin dışarıda politik ve ekonomik

yaratarak politik değişim sağlamak çıkarlarını yükseltecek uygun çevre ve olumlu
izlenim yaratma

Strateji İkna İlişki kurmak ve geliştirmek

Kamuların idaresi Kamularla kaynaşmak

İletişimin yönü Tek yönlü iletişim İki yönlü iletişim

Monolog Diyalog

Araştırma Çok az Bilimsel araştırma, geribildirim

değerlendirmesi

Mesajın içeriği İdeolojiler Düşünceler

Çıkarlar Değerler

Hedef kitle (kamular) Hedef ülkenin genel kamusu Sınıflandırılmış kamular

Kanal Geleneksel kitle iletişim araçları Eski ve yeni kitle iletişim araçları
Bütçe Kamusal kaynaklar Kamusal ve özel ortaklıklar

13
Katı yaklaşım: Siyasal Bilgilendirme
Kamu diplomasisi kavramına yönelik iki temel yaklaşım
bulunmaktadır. Bunların birincisi, kamu diplomasisine katı
yaklaşım, ikincisi ise esnek yaklaşımdır. Katı yaklaşım,
kamu diplomasisinin amacını, ikna ve propaganda
kullanarak dış kamuların davranışlarını etkilemek olarak
ortaya koyar. Katı yaklaşım çerçevesinde, siyasal
bilgilendirme uygulamaları genel olarak radyo, televizyon,
gazete, dergi gibi araçlarla, kısa dönemli siyasa sonuçları
almaya yönelik ikna araçları kullanarak yabancı
izleyici/dinleyicilerin tutumlarını değiştirmeye yönelik
bilgilendirme çalışmalarını içermektedir (Signitzer ve
Coombs, 1992: 140).
14
Esnek Yaklaşım:
Kültürel İletişim, Kültürel Diplomasi
Esnek yaklaşım ise, bilgi ve kültürel programların,
uzun dönemli ulusal amaçlara yoğunlaşarak dış
politika amaçlarının önünü açacağını ifade etmektedir.
Kamu diplomasisinin amacı karşılıklı anlayış
sağlamaktır. Kültürel iletişim, akademik ve sanatsal
değişimler, filmler, sergiler ve dil eğitimi gibi sosyal-
kültürel etkinlikleri içermektedir. Bu etkinlikler uzun
dönemli sonuç beklentilidir. Hayat tarzlarını, siyasal
ve ekonomik sistemleri, sanatsal yetkinlikleri
kullanarak, karşılıklı anlayışa yönelik bir iklim
yaratmaya yönelik çalışmaları içerir.
15
Esnek yaklaşım:
Kültürel İletişim, Kültürel Diplomasi
Esnek yaklaşım kapsamında kültürel iletişim ise, iki
boyutlu olarak ele alınmaktadır.
1. Kültürel diplomasi, Mitchell’a göre, müzakereler
sonucu oluşan resmî antlaşmaları ve bu anlaşmalar
sonucu ortaya çıkan kültürel ilişkilerin yönetilmesini
içermektedir. Bu genellikle, devletlerin kontrolünde
ajans ve enstitülerin aracılığıyla gerçekleşmektedir.
Kültürel diplomasideki amaç, diplomatik etkinlikleri
bir bütün olarak şekillendirerek istenen şekilde bir
imaj sunmaktır.

16
2. Kültürel ilişkilerde ise amaç, tek taraflı bir avantaj
sağlamak değildir. Karşılıklı yarar temeline dayanan,
ulusal toplumlar arası anlayış ve ortaklık sağlamaya
yönelik çalışmaları kapsamaktadır. Samimi ilişkilere
dayanmakta ve çok daha gerçekçi bir nitelik
taşımaktadır (Mitchell, 1986, Signitzer ve Coombs
1992: 142 içinde). Kültürel iletişim uygulamalarının da
pek çok durumda katı yaklaşım içinde ele alınması
gerektiği ve bu gruptaki etkinliklerin gerçek amacının
propaganda ve iknaya yönelik olduğuna yönelik
eleştiriler de bulunmaktadır (L’Etang, 2002: 55-59).
17
 Kamu
diplomasisi

Esnek
Katı yaklaşım
Yaklaşım

Siyasal Kültürel Kültürel

bilgilendirme İletişim Diplomasi

18
Piesert- Kültürel iletişim
 Piesert dünyadaki kültürel iletişim yöntemlerini dört model altında
sınıflandırmıştır.
 Bunlardan ilki, tek yönlü aktarma, kendi kültürünün dışarıya tek-yönlü olarak
iletilmesi, olarak ifade edilen kültürel iletişim faaliyetlerini kapsamaktadır. Burada,
tek yönlü davranış değişikliği yaratmaya yönelik, tek taraflı bir bilgi akışı söz
konusudur. Yurt dışında açılan dil okulları bu modelin çok tipik uygulamalarıdır.
 İkinci model, öz-sunum modeli olarak adlandırılmaktadır. Kendi ülkesiyle ilgili
bilinçli bir resim çizmeyi içermektedir. Bu çabalar, ülkelerin dış politika
faaliyetleriyle paralellik göstermektedir.
 Üçüncü olarak, bilgi modeli, kendi ülkesi için anlayış ve sempati yaratmayı
amaçlayan çabaları içermektedir. Hedef ülke ile ilgili sosyal ve kültürel gelişmelerin
yakın takibi ve bilimsel planlamayı içeren çabalar gerektirmektedir. Kültür
ataşelikleri bu amaca örnek teşkil etmektedir.
 Sonuncusu, değişim ve ortaklık modeli, ülkelerin eşit haklara sahip olduğu ve
ulusların, uluslararası çıkarlar için ortak çaba gösterdiği durumlar için geçerlidir.
Bilimsel, sosyal ve kültürel etkinlikler için ortaklaşa çabaları içermektedir. Sonul
amaç karşılıklı anlayış olarak ortaya çıkmaktadır.

19
Tek yönlü iletişim
Basın ajansı/tanıtım modelinde, halkla ilişkiler
uygulamalarının amacı, örgütün iyi tanıtımını yapmaktadır.
Bunun için kitle iletişim araçları tek-yönlü iletişim için
kullanılmaktadır. İletilen bilgilerin eksiksiz veya doğru olması
önemsenen bir olgu değildir. Örgütün amacı çevreyi
yönlendirmek ve kontrol etmektir.
Kamu bilgilendirme modelinde, uygulayıcılar gazeteci gibi
davranırlar. Yine tek-yönlü bir iletişim söz konusudur,
geribildirim, araştırma gibi etkinlikler bulunmamaktadır,
ancak sunulan bilgilerde doğruluk ön planda tutulmaktadır.
İki model de uygulamalarında araştırma ve stratejik
planlamaya yer vermemektedir.
20
İki yönlü iletişim
İki-yönlü asimetrik model olarak adlandırılmıştır.
Uygulayıcılar, tutum ve davranışlara yönelik bilimsel
yöntemler kullanmakta, araştırma ve değerlendirme
yapmaktadırlar. Amaç, kamuları etkilemek ve ikna etmek
olduğu için asimetrik bir ilişki söz konusudur.
İki-yönlü simetrik model uygulamalarından söz
edilmektedir. Amaç, dengeli, karşılıklı yarar ve anlayış
ilişkisine dayalı bir iletişim etkinliği ortaya koymaktır. Hem
örgütte hem de kamularda halkla ilişkiler faaliyeti sonunda
değişim yaşanması beklenmektedir (Grunig ve Hunt, 1984:
21-25; Grunig, 1997: 259-260; Pira vd., 2005: 21-27; Grunig ve
Grunig, 2005: 309-312).
21
Kültürel iletişim ve Hİ modelleri
Kültürel İletişim Grunig ve Hunt Hİ

Tek yönlü Basın ajansı

Öz sunum Kamu bilgilendirme

Bilgi Tek yönlü simetrik

Değilim ve ortaklık İki yönlü simetrik

22
Potter Yumuşak ve Sert KD
Evan Potter Joseph Nye’ın yumuşak ve sert güç
kavramlarını kamu diplomasisine uyarlamış ve kamu
diplomasisinin de yumuşak ve sert modelleri olduğunu
öne sürmüştür.
Kısa ve orta ölçekli uygulamalar içinde propagandayı
barındırır ve sert kamu diplomasiyi oluşturur.
Öte yanda uzun vadeli kültürel ilişkileri içeren
uygulamalar yumuşak kamu diplomasiyi oluşturur.

23
Sert ve Yumuşak KD
Sert
Süre Kısa-orta vade
Davranış Kumanda etme, kontrol
baskı ve rüşvet
Propaganda
Medya ile ilişkiler
Savunuculuk
kampanyaları
Hükümet ilişkileri
Kişisel diplomasi
Sembolik etkiler
Kaynak Elçilikler, konsolosluklar,
ordu, yardım ajansları
Yumuşak
Orta-uzun vade
İşbilirliği, gündem
oluşturma, ilgi çekme
Kültürel ve akademik
ilişkiler
Uluslararası spor
Yatırım ve ticaretin teşviği
Turizm
Öğrenciler, sporcular,
akademisyenler, iş
insanları, gönüllüler,
sanatçılar
24