Stomatologia Dziecięca

2006/2007

Katedra i Zakład Stomatologii

Wieku Rozwojowego

Fizjologia i patologia
wyrzynania zębów

converted by: sobatolog

1
 Wyrzynanie zęba (erupcja)

• jest to fizjologiczny proces polegający na

przesuwaniu się zęba z miejsca jego
rozwoju w kościach szczęk do jego
funkcyjnej pozycji w jamie ustnej.

2
W procesie wyrzynania zęba uczestniczą

 zmineralizowany
zawiązek zęba
 woreczek zębowy

 krypta kostna

 kanał przodujący

 mleczny odpowiednik
zęba stałego

3
 Woreczek zębowy

• jego zewnętrzna warstwa zwrócona jest do wnętrza

krypty kostnej, oddzielona od niej luźną tkanką łączną
(mieszkiem zawiązka)

• z wewnętrznej jego warstwy powstaje cement

korzeniowy, ozębna i kość wyrostka zębodołowego

• wewnętrzna warstwa odpowiada za rozwój wyrostka

zębodołowego, któremu towarzyszy proces
wyrzynania zęba
4
 Kanał przodujący
 początkowo w obrębie mieszka zawiązka okolicy
woreczka zębowego powstaje ognisko przodujące
 w wyniku proliferacji komórek ogniska przodującego
powstaje pasmo włóknistej tkanki łącznej zawierające
resztki nabłonka listewki zębowej (gubernacular cord)
 pierwotnie pasmo to łączy narząd szkliwotwórczy
zęba stałego z listewką zębową mlecznego
odpowiednika i z nabłonkiem jamy ustnej
 fenestracja w kości nosi nazwę kanału przodującego
(gubernacular canal) 5
gubernacular canal

6
 Fazy wyrzynania zębów

• przederupcyjna

• przedfunkcyjna

• funkcyjna

7
Fazy wyrzynania - c.d:

Faza przederupcyjna

 kształtowanie korony zęba

 mineralizacja szkliwa i zębiny
 początek kształtowania korzenia ekscentryczny
 wzrost zawiązka
 ruchy zawiązka (wahadłowe, obrotowe oraz
ruch
 pionowy ku grzbietowi wyrostka
zębodołowego) 8
Fazy wyrzynania - c.d:

Faza przedfunkcyjna
 rozpoczyna się ukazaniem korony w jamie ustnej i
trwa do momentu uzyskania kontaktu z zębem
przeciwstawnym
 utworzenie w tkance kostnej nad przesuwającym się
zębem tzw. kanału przodującego (gubernacular canal)
 wzrostowi korzenia towarzyszy formowanie przegród
międzyzębowych
 połączenie oszkliwia z nabłonkiem jamy ustnej z
towarzyszącymi reakcjami immunologicznymi (naciek
komórek zapalnych, fagocytoza) 9
Faza przedfunkcyjna - c.d

 połączone nabłonki ulegają rogowaceniu,

a następnie rozdzieleniu
 tworzenie szczeliny dziąsłowej
 wydłużanie się włókien ozębnej
zakotwiczony w cemencie korzeniowym
i kształtującej się przegrodzie kostnej
 wzrost wymiarów szczęki i żuchwy

10
Fazy wyrzynania - c.d:

Faza funkcyjna
 rozpoczyna się z chwilą uzyskania przez wyrznięty ząb
kontaktu z zębem przeciwstawnym
 dalszy wzrost korzenia i rozwój ozębnej
 dowierzchołkowe przesuwanie przyczepu
nabłonkowego
 kończy się w uzębieniu stałym ok. 16-18 roku życia
(stabilizacja poziomu przyczepu nabłonkowego)
11
• Wyrznięcie się zęba nie jest równoznaczne z
zakończeniem jego rozwoju.

• Korzeń wyrzynającego się zęba rozwija się nadal, co

trwa przeciętnie 2-3 lata.

12
Stadia rozwojowe korzenia zęba mlecznego

I - STADIUM ROZWOJU KORZENIA

II - STADIUM STABILNE
III - STADIUM RESORPCJI KORZENIA 13
• Topografia siekacza mlecznego w
stosunku do zawiązka zęba mlecznego
14
• Topografia zawiązków stałych siekaczy 15
• Pozycja trzonowca
mlecznego w stosunku
do zawiązka 5 zęba
stałego

16
• Topografia zawiązków zębów trzonowych
17
 Biomechanizm wyrzynania zębów
 teoria wzrostu korzenia
 teoria Sichera
 teoria Westina
 teoria dojrzewania włókien kolagenowych
 teoria naczyniowa
 teoria obliteracji komory zęba
 teoria o wypychaniu zęba przez proliferującą tkankę
przywierzchołkową korzenia 18
Biomechanizm wyrzynania zębów według
Andreasena

1. Teoria ogniska przodującego

2. Teoria pociągania włókien kolagenowych
3. Teoria wzrostu korzenia
4. Teoria rozwoju miazgi i zębiny
5. Teoria wzrostu kości
6. Teoria ucisku naczyń
7. Teoria ucisku miazgi
8. Teoria zaburzeń hemodynamicznych
19
 Czynniki miejscowe powodujące
opóźnienie wyrzynania zębów

→ niedorozwój szczęk powodujący brak miejsca w łuku

dla zęba,
→ przedwczesna utrata zębów mlecznych
(włókniakowatość dziąsła, dryf mezjalny zębów,
zahamowanie wzrostu wyrostka zębodołowego)
→ zapalenie tkanek OKW zębów mlecznych
(zwapnienie ziarniny może opóźniać resorpcję korzeni
zęba mlecznego)
→ reinkluzja
→ przetrwanie zęba mlecznego w łuku
→ zęby nadliczbowe 20
→ urazy zębów mlecznych (blizna kostna utrudniająca
erupcję zęba stałego)

→ zniekształcenia szczęk (porozszczepowe, pourazowe)

→ głębokie lub niekorzystne położenie zawiązka zęba

→ brak energii zęba do wyrznięcia się

21
• Przetrwałe zęby mleczne w wyniku osteoporozy

22
• Dziękujemy za uwagę!

23
 Teoria wzrostu korzenia

• tłumaczy wyrzynanie zęba siłą, jaką

wywiera korzeń na dno zębodołu

• wzrost korzenia jest bodźcem do ruchu

korzenia w kierunku jamy ustnej

• przeczy tej teorii możliwość wyrznięcia się

zęba przed rozpoczęciem rozwoju jego
korzenia
24
  Teoria Sichera
• grube włókna kolagenowe biegnące od brzegu
zębodołu do nieuformowanego korzenia tworzą
tzw. więzadło hamakowe
• specjalny układ włókien tego więzadła powoduje
wysuwanie zęba ku powierzchni wyrostka
zębodołowego

 Teoria Westina
• pociąganie przez rozrastającą się kość włókien
kolagenowych, biegnących od mieszka
zębowego do powierzchni wyrostka
zębodołowego
25
  Teoria dojrzewania włókien kolagenowych
• skracanie się dojrzewających włókien ozębnej powoduje
wypychanie zawiązka zęba w kierunku powierzchni
wyrostka zębodołowego

 Teoria naczyniowa
• płyn pozanaczyniowy gromadzący się w tkance u
podstawy korzenia zwiększa ciśnienie tkankowe tej
okolicy
• nagromadzony płyn powoduje wypychanie zęba z
zębodołu
• dalszy wzrost korzenia następuje po zresorbowaniu płynu
• tłumaczy jedynie ruchy zawiązka we wczesnej fazie
erupcji oraz przerywany charakter procesu wyrzynania
26
 Czynniki wpływające na proces
wyrzynania zębów
 płeć
 czynniki geograficzne (rasa, klimat)
 czynniki genetyczne (bliźnięta, wady rozwojowe)
 masa i długość urodzeniowa
 termin porodu (czas trwania ciąży, pora roku)
 dynamika rozwoju motorycznego dziecka
 dieta (kobiety ciężarnej i karmiącej oraz dziecka)
 ekspozycja na fluorki
 stan zdrowia dziecka (endokrynopatie i inne choroby
ogólne)
27
 Ogólne zasady wyrzynania zębów
(według Knychalskiej-Karwan)
→ zęby jednoimienne wyrzynają się jednocześnie
→ zęby w żuchwie wyrzynają się wcześniej nil zęby w
szczęce
→ największe odchylenia w kolejności wyrzynania dotyczą
zębów przednich
→ dziewczęta ząbkują wcześniej niż chłopcy
→ dynamika wyrzynania zębów podlega wpływom
dziedzicznym
→ u dzieci słabiej umięśnionych wyrzynanie zębów jest
opóźnione
→ istnieje tendencja do akceleracji czasu wyrzynania
→ występowanie fizjologicznych trem w okresie wymiany
uzębienia
28
 Patologia wyrzynania zebów

 zaburzenia rozwojowe zębów

 zaburzenia dotyczące czasu wyrzynania
zębów
 zaburzenia miejscowe towarzyszące
ząbkowaniu
 zaburzenia ogólne
29
 Zaburzenia rozwojowe mogą
dotyczyć ich:

• liczby
• wielkości
• kształtu
• struktury tkanek twardych
• topografii (miejsca wyrzynania)

30
 Zaburzenia dotyczące liczby zębów

• Nadliczbowość (hiperdoncja)
– zęby nadliczbowe (dentes supernumerarii)
– zęby dodatkowe (dentes suplementarii)

• Niedoliczbowość (hipodoncja)
– prawdziwa / rzekoma
– oligodoncja / anodoncja

31
 Nadliczbowość
• to kliniczne lub radiologiczne występowanie liczby
zębów większej niż prawidłowa
• zęby nadliczbowe mogą występować w jamie
ustnej, być zębami zatrzymanymi lub wyrzynać
się ektopowo
• budowa tych zębów może być prawidłowa lub
atypowa (twory zębopodobne)
• wyróżniamy nadliczbowość prawdziwą i rzekomą
tj.
spowodowaną obecnością przetrwałych zębów
mlecznych
32
• Lokalizacja występowania zębów nadliczbowych
33
Nadliczbowość - c.d.

• Zęby nadliczbowe (dentes supernumerarii)

– są to zęby o nieprawidłowej budowie
(dysmorficzne) w zakresie ich kształtu
lub/i wielkości
– przykładem jest mesiodens

• Zęby dodatkowe (dentes suplementarii)

– są to zęby eumorficzne - o budowie prawidłowej,
typowej dla grupy zębów w obrębie której się
lokalizują
– najczęściej dotyczą zębów siecznych
i przedtrzonowych
34
Nadliczbowość - c.d.

• Mesiodens
– jest najczęstszą postacią hiperdoncji
– to ząb nadliczbowy wyrzynający się w płaszczyźnie
pośrodkowej między siekaczami centralnymi
szczęki (35%) lub zatrzymany w obrębie
podniebienia (65%)
– w ok. 20% przypadków stwierdza się w linii
pośrodkowej większą liczbę zębów nadliczbowych
– rozwija się w następstwie rozszczepienia zawiązka
zębowego jednego z siekaczy centralnych
– może występować rodzinnie - dziedziczony AD

35
• Rodzinne występowanie zębów nadliczbowych
36
Mesiodens może powodować
• utrudnione wyrzynanie centralnych siekaczy w
szczęce
• retencję tych siekaczy
• resorpcję przyległych korzeni zębów
• deformację podniebienia
• powstanie torbieli zawiązkowej
• rozsuwanie korzeni siekaczy centralnych
(diastema)
• następstwa ortodontyczne (stłoczenia,
przemieszczenia
• sąsiednich zębów)
• zaburzenie estetyki twarzy
37
• Mesiodens klinicznie bezobjawowy
38
• Ząb nadliczbowy rozsuwający korzenie zebów
11 i 21

39
• Resorpcja korzenia spowodowana obecnością
zęba nadliczbowego
40
• Diastema spowodowana obecnością mesiodensa

41
• Ząb nadliczbowy – palatodens

42
• Różne pozycje zatrzymanych zębów
nadliczbowych w szczęce

43
• Ząb dodatkowy jako przeszkoda w erupcji

44
 Niedoliczbowość
• jest to obecność w jamie ustnej liczby zębów mniejszej
niż prawidłowa
• nieobecności zębów 8 nie traktuje się jako patologii
• hipodoncja rzekoma spowodowana jest obecnością
zębów zatrzymanych lub opóźnionym wyrzynaniem
• najczęściej dotyczy dolnych zębów 5, 1, 2 zębów 5, 2
szczęki a także zębów 8
• braki zawiązków u pacjentów rozszczepowych są
częstsze niż przeciętnie
• przyczyną tej anomalii są zaburzenia rozwoju
ektodermalnej listewki zębowej

45
 Postacie hipodoncji wg Fostera

• całkowity brak zawiązków zębów stałych, przy

pełnym uzębieniu mlecznym

• całkowity brak zawiązków zębów stałych, przy

częściowym braku zawiązków zębów mlecznych

• częściowy brak zawiązków zębów mlecznych i

stałych

• częściowy brak zawiązków zębów mlecznych, przy

pełnym uzębieniu stałym
46
• Oligodoncja
– wrodzony brak większej niż 6 liczby zębów

• Anodoncja (adencja)
– całkowity brak zębów spowodowany brakiem
ich zawiązków
– zwykle towarzyszy zespołom
uwarunkowanym genetycznie (dysplazja
ektodermalna) oraz rozszczepom wargi i
podniebienia
– częste jest rodzinne występowanie
– wrodzony brak zębów dziedziczony jest jako
cecha recesywna sprzężona z X
47
• Niedokształcenie wyrostka zębodołowego
towarzyszące hipodoncji w przebiegu dysplazji
ektodermalnej

48
 Reinkluzja (wtórna retencja zęba)
• polega na ponownym zagłębianiu się całkowicie lub
częściowo wyrzniętego zęba, czyli na jego cofaniu się
w stosunku do płaszczyzny zgryzowej

• dotyczy zębów mlecznych, najczęściej dolnych

trzonowców, wyjątkowo — zębów stałych

• zagłębione zęby mleczne występują przy braku lub

obecności zawiązków zębów stałych

• zęby zagłębione znajdują się w infraokluzji, co

odpowiada zgryzowi otwartemu częściowemu
bocznemu
49
 Etiologia reinkluzji

 teoria mechaniczna
 teoria ankylozy
 teoria inercji kostnej
 parafunkcje
 urazy prowadzące do wtłoczenia zęba
 endokrynopatie

50
 Reinkluzja

• A - prawidłowa pozycja zęba 26 (121at)

• B - infrapozycja (161at)
• C - próba leczenia reinkluzji
• D - brak efektu leczenia po roku (171at)

51
 Dereinkluzja

17.3 lat 20.3 lat

52
 Reinkluzja

11 lat 12 lat 13 lat 14 lat

53
Zaburzenia dotyczące czasu wyrzynania zębów

 Mlecznych

1. przedwczesne wyrzynanie zębów mlecznych

• zęby wrodzone czyli płodowe
• zęby noworodkowe czyli neonatalne
• zęby przedmleczne

2. opóźnione wyrzynanie zębów mlecznych

3. zatrzymanie zębów mlecznych
4. zęby mleczne przetrwałe
54
Zaburzenia dotyczące czasu wyrzynania zębów

 Stałych

1. przedwczesne wyrzynanie zębów stałych

(przed 5 rokiem życia)
2. opóźnione wyrzynanie zębów stałych (po
8 roku życia)
3. zatrzymanie zębów stałych
4. utrudnione wyrzynanie zebów
55
Przedwczesne wyrzynanie zębów mlecznych
(dentitio praecox, dentes lactei praecoctes)

• to wyrzynanie zębów przed 5 miesiącem życia

• postacie kliniczne:
→ zęby wrodzone czyli płodowe (dentes
connatales, dentes foetales)
→ zęby noworodkowe (dentes neonatales)
→ zęby przedmleczne (dentes prelactantes)

56
 » Zęby wrodzone
• są to zęby (zwykle sieczne) obecne w jamie
ustnej dziecka już w momencie narodzin
• występują 3 razy częściej niż zęby
noworodkowe

» Zęby noworodkowe
• wyrzynają się do 30 dni od narodzin dziecka
• przyczyną jest zbyt płytkie położenie listewki
zębowej
• u noworodka mogą wyrznąć się wszystkie
siekacze centralne, oba siekacze centralne w
żuchwie lub pojedynczy siekacz
57
 » Zęby przedmleczne

• są to zęby nadliczbowe
• nie mają odpowiednika w uzębieniu
mlecznym
• powstają z dodatkowej, tzw. przedmlecznej
listewki zębowej
• w 15% mogą być nimi zęby wrodzone czy
noworodkowe

58
 » Zęby wrodzone i noworodkowe

• są anomaliami rzadkimi (0,3 : 1 000)

• w 85% przypadków są to przedwcześnie
wyrznięte zęby mleczne, zaś w 15% - zęby
przedmleczne
• najczęściej wyrzynają się w odcinku przednim
żuchwy (zwykle siekacze centralne)
• nieznacznie częściej występują u płci żeńskiej
• zwykle mają prawidłową wielkość, kształt i barwę
• w przypadku, gdy są zębami przedmlecznymi -
korony są stożkowate, potworniakowe,
sopelkowate o żółtawej barwie, a korzeń -
niedokształcony
59
Zęby wrodzone i noworodkowe- c.d.:

» Etiologia

• czynniki miejscowe - powierzchowne ułożenie

zawiązków zębów
• zaburzenia hormonalne matki
• choroby gorączkowe
• awitaminozy i niedobory pokarmowe
• zaburzenia metabolizmu cholesterolu (ziarniniak
kwasochłonny)
• czynniki genetyczne (rodzinne występowanie,
zespoły uwarunkowane genetycznie)
60
Zęby wrodzone i noworodkowe- c.d.:

» Następstwa

• zęby przedwcześnie wyrznięte tkwię jedynie w

błonie śluzowej, wykazując znaczną ruchomość
• stany zapalne błony śluzowej
• uszkodzenie wędzidełka lub języka
• przeszkoda w karmieniu piersią
• Infekcje brodawki sutkowej
• aspiracja do dróg oddechowych lub połknięcie

61
 Opóźnione wyrzynanie zębów
mlecznych (dentitio lactei tarda)

• to wyrzynanie zębów mlecznych po 12 miesiącu

życia
• najczęściej dotyczy zęba V
• opóźnienie pierwszego i drugiego ząbkowania
może być spowodowane tymi samymi czynnikami
• zęby mleczne na ogół są mniej podatne na
działanie czynników ogólnych

62